Γιατί η ανάπτυξη δε λύνει το ασφαλιστικό

Πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν ότι η γήρανση δεν επηρεάζει το Ασφαλιστικό. Αντιθέτως, θεωρούν ότι η ισχυρή ανάπτυξη μπορεί να δώσει λύση στο πρόβλημα.

Πριν από μερικές μέρες, σε ημερίδα που διοργανώθηκε με θέμα την ενεργό γήρανση, ο πρώην πρόεδρος της ΓΣΕΕ , κύριος Πολυζωγόπουλος , επισήμανε ότι "αυτό που μετρά για το Ασφαλιστικό δεν είναι η απλή αναλογία στη σχέση εργαζομένων-συνταξιούχων, αλλά ο παραγόμενος από τον εργαζόμενο πλούτος, ο οποίος τις τελευταίες δεκαετίες έχει πολλαπλασιαστεί". Και πρόσθεσε ότι "το ζήτημα είναι πού πηγαίνει αυτός ο πλούτος και πώς μέσα από αυτόν μπορεί να χρηματοδοτηθεί το ασφαλιστικό σύστημα;".

Το παραπάνω επιχείρημα ανήκει στη λεγόμενη ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ του Ασφαλιστικού. Χαρακτηρίζει μια πολιτική και ιδεολογική αντίληψη που αρνείται επίμονα να αναγνωρίσει το δημογραφικό πρόβλημα και τις συνέπειες που αυτό επιφέρει στην ελληνική κοινωνία και συγκεκριμένα στο ελληνικό διανεμητικό συνταξιοδοτικό σύστημα.

Πώς δηλαδή μπορούμε να ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΟΥΜΕ το βιοτικό επίπεδο μιας κοινωνίας που γερνάει, χωρίς να επιβαρύνουμε δυσανάλογα όσους βρίσκονται στην παραγωγή και χωρίς επίσης να φορτώνουμε με χρέη τις μελλοντικές γενιές;

Δεν χωράει αμφιβολία ότι η ανάπτυξη επηρεάζει θετικά το σύστημα συντάξεων, αλλά με διαφορετικό τρόπο από αυτόν που συνήθως εννοείται.

• αυξάνει τους μισθούς, τα κέρδη και τις αμοιβές, και κατ' επέκταση τις συντάξεις, οδηγώντας κατ' αυτόν τον τρόπο σε αύξηση του γενικού βιοτικού επιπέδου των Ελλήνων πολιτών
• διασφαλίζει το επίπεδο διαβίωσης των συνταξιούχων
• δημιουργεί νέες θέσεις απασχόλησης βελτιώνοντας κατ' αυτόν τον τρόπο τη σχέση εργαζόμενων-συνταξιούχων
• δημιουργεί πρόσθετες εισφορές που ενισχύουν τους πόρους των ασφαλιστικών ταμείων

Οι υψηλότεροι ρυθμοί ανάπτυξης, όμως, δεν λύνουν το Ασφαλιστικό. Απλώς μεταφέρουν το πρόβλημα της ανισόρροπης διανομής του πλούτου ανάμεσα στις γενιές, σε ένα υψηλότερο επίπεδο εισοδημάτων και διαβίωσης.

Το πρόβλημα, δεν είναι αποκλειστικά αν η σύνταξη θα κλειδώσει στο Χ ή το Ψ ποσό, αλλά κυρίως τι ποσοστό του ατομικού ή συλλογικού εισοδήματος μεταφέρεται κάθε φορά στους συνταξιούχους για να πάρουν το ποσό αυτό.

Όταν το μεταφερόμενο εισόδημα αυξάνεται, επειδή αυξάνονται οι δικαιούχοι (γήρανση) και εκτινάσσονται οι ανάγκες τους (οι καταναλωτικές συνήθειες του συνταξιούχου της γενιάς της κατοχής διαφέρουν από αυτές του συνταξιούχου της γενιάς του Πολυτεχνείου και του 114), τότε οι οικονομικά ενεργοί πολίτες και φυσικά οι νέοι και νεοεισερχόμενοι στην αγορά εργασίας καλούνται να καταβάλλουν μεγαλύτερο μέρος του διαθέσιμου ατομικού και συλλογικού εισοδήματός τους, για να καλύψουν τις ανάγκες μιας γηράσκουσας και με υψηλές απαιτήσεις πλειοψηφίας.

Έχει υπολογιστεί ότι με ανάπτυξη ύψους 3% ανά έτος, το βάρος των συντάξεων από 12,5% του ΑΕΠ που είναι σήμερα, το 2020 αυξάνεται στο 15,5% και το 2050 στο 25,5%. Τα στοιχεία δείχνουν με τον πλέον θεαματικό τρόπο ότι η αύξηση του βάρους των συντάξεων για το σύνολο της κοινωνίας είναι δυσανάλογη με την αύξηση του συνολικού παραγόμενου πλούτου, οδηγώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο σε μια βίαιη αναδιανομή εισοδήματος σε βάρος των νέων και των οικονομικά ενεργών πολιτών.

Το συμπέρασμα εδώ είναι σαφές. Η γήρανση, ακόμα και σε συνθήκες υψηλής ανάπτυξης και βελτιωμένου βιοτικού επιπέδου, ανατρέπει τις προϋποθέσεις για να λειτουργήσει η αλληλεγγύη των γενεών. Αυτή είναι σήμερα η σκληρή πραγματικότητα. Ότι οι νέοι καλούνται να πληρώσουν περισσότερα για να πάρουν λιγότερα. Ως αποτέλεσμα η αλληλεγγύη δεν είναι πλέον η ίδια, παύει ουσιαστικά να υφίσταται.

Σ’ αυτό το σημείο, το ερώτημα για όσους προβάλλουν τη μαγεία της ανάπτυξης ως άλλοθι πολιτικής απραξίας, αλλά και όσους θεωρούν ότι με μικρομπαλώματα και περικοπές θα λύσουν το πρόβλημα, είναι εξαιρετικά σαφές : δεδομένου του αδιεξόδου στο οποίο οδηγούν οι προτάσεις τους πόσο διατεθειμένοι είναι να αποδεχτούν μελλοντικά μια σφοδρή σύγκρουση των γενεών;

Θεωρούμε ότι υπ’ αυτές τις συνθήκες είναι αναπόφευκτη μια μεταρρύθμιση που θα διασφαλίζει την αξιοπρεπή διαβίωση των συνταξιούχων και ταυτόχρονα θα αποτρέπει την υποταγή της μίας γενιάς στην άλλη. Προς αυτή την κατεύθυνση έχουμε προτείνει μια ριζοσπαστική λύση : τη σταδιακή μετάβαση σε ένα μικτό σύστημα ασφάλισης.