Μπεν εναντίον Μπράιαν: η σύγκρουση των γενεών ξεκίνησε (οι νέοι χάνουν)

Από τον Άντριου Ρόνσλεϊ*

Έχετε ακουστά για την «πάλη των τάξεων».

Γνωρίζετε τον «πόλεμο των φύλων» και τη «σύγκρουση των πολιτισμών».

Σήμερα ξεκινά μια άλλη μεγάλη σύγκρουση.

Σχεδόν κανένας δεν τη σχολιάζει και ελάχιστοι την έχουν επισημάνει, γι' αυτό δεν έχει ακόμα όνομα.

Όμως θα επηρεάζει την κοινωνία μας και τις πολιτικές της επιλογές με αυξανόμενη ένταση, καθώς θα προχωρά αυτός ο αιώνας.

Η σύγκρουση είναι ήδη παρούσα, έστω κι αν δεν γίνεται πάντα αντιληπτή, σε ζητήματα πολύ διαφορετικά μεταξύ τους, από την πυρηνική ενέργεια έως τις συντάξεις κι από τη χρηματοδότηση της ιατρικής περίθαλψης έως την αντιμετώπιση του φαινομένου του θερμοκηπίου.

Θα μπορούσαμε να την αποκαλέσουμε «πάλη των ηλικιών» -ή «πόλεμο των γενεθλίων»- ή «σύγκρουση των γενεών».

Ο τελευταίος τίτλος ανήκει στον Ντέιβιντ Γουίλετς (David Willetts), έναν ευφυή και δραστήριο συντηρητικό βουλευτή που -απ' όσο γνωρίζω- είναι ο μόνος υψηλόβαθμος πολιτικός που ασχολήθηκε σοβαρά με ένα ζήτημα που ίσως να αποβεί καθοριστικό για την εξέλιξη των κοινωνιών μας.

Συνήθως σκεφτόμαστε τους κοινωνικούς διαχωρισμούς με ταξικούς όρους.

Πρόσφατα ασχοληθήκαμε με πολιτιστικές συγκρούσεις.

Πιστεύω ότι ο κ. Γουίλετς επισημαίνει κάτι που διέφυγε των συναδέρφων του πολιτικών, κάτι πολύ πραγματικό, όταν υποστηρίζει ότι «το ζήτημα της δικαιοσύνης μεταξύ των γενεών αποκτά μεγαλύτερη σημασία από άλλες, πιο οικείες, κοινωνικές συγκρούσεις».

Ας δούμε ένα παράδειγμα.

Πρώτα πρώτα, θέλω να σας γνωρίσω τον Μπράιαν (Brian).

Είναι 55 ετών και τα πήγε καλά στη ζωή του.

Την περασμένη εβδομάδα διάβασε στην «ντέιλι τέλεγκραφ» ότι ζούμε στο «χρυσό αιώνα των μεσηλίκων» και δεν μπορεί παρά να συμφωνήσει.

Ο ίδιος και η γυναίκα του αγόρασαν το πρώτο τους σπίτι τη δεκαετία του '70, λίγο πριν ξεκινήσει η έκρηξη στις τιμές των ακινήτων. Έκτοτε η αξία του ακινήτου τους έχει πολλαπλασιαστεί.

«Και να σκεφτείς ότι πήραμε αυτό το σπίτι για 20 χιλιάδες», σκέφτεται συχνά ο Μπράιαν καθώς ποτίζει -πάντα βράδυ, γιατί το πότισμα με λάστιχο απαγορεύεται, λόγω της λειψυδρίας- την πρασιά του σπιτιού του, που τώρα αξίζει σχεδόν ένα εκατομμύριο.

Διπλά τυχερός, ο Μπράιαν περιμένει εναγωνίως την πλουσιοπάροχη σύνταξή του.

Το συνταξιοδοτικό πρόγραμμα της εταιρείας του (που δεν ισχύει πλέον για τους νεότερους εργαζόμενους) θα του καταβάλει σύνταξη ίση με τα δύο τρίτα του μισθού του.

Με το εισόδημα αυτό και με το στεγαστικό δάνειο αποπληρωμένο, ο Μπράιαν και η σύζυγός του θα έχουν αρκετά χρήματα να ξοδεύουν σε διακοπές, χόμπι και άλλες ανανεωτικές δραστηριότητες.

Η γυναίκα του ξεφυλλίζει το τελευταίο τεύχος του περιοδικού «σάγκα» που παρακινεί τους μεσήλικες αναγνώστες του να ξοδέψουν τα χρήματά τους σε αισθητική ορθοδοντική και βουτιές σε κάποιο ηλιόλουστο μέρος.

Ο Μπράιαν έχει ήδη αγοράσει μια ωραία βίλα στην Ισπανία και σκέφτεται να πάρει άλλη μία, στην Κροατία (καλό είναι πάντως να μην ανοίξετε κουβέντα με τον Μπράιαν για την Ευρωπαϊκή Ένωση ή τη μετανάστευση).

Λατρεύει να οδηγάει το μεγάλου κυβισμού αυτοκίνητό του.

Αν και τα παιδιά του τον ζαλίζουν για τα «αέρια του θερμοκηπίου» που εκτοξεύει στην ατμόσφαιρα, ο Μπράιαν πιστεύει ότι δικαιούται αυτή την απόλαυση, ύστερα από τόσα χρόνια δουλειάς.

Ακόμα κι αν έχουν δίκιο οι επιστήμονες και ο πλανήτης βαδίζει ολοταχώς στο ψήσιμο και την καταστροφή, ο ίδιος δεν θα είναι εδώ όταν η Γη αρχίσει να ροδίζει.

Σήμερα, ο Μπράιαν θα αφήσει το 4Χ4 του στο πάρκινγκ της χαριτωμένης βιλίτσας του και θα πάει να διαμαρτυρηθεί ενάντια στα σχέδια της κυβέρνησης να χτίσει μερικά φθηνά σπίτια στο όμορφο προάστιό τους.

Το βράδυ, μερικοί από τους γείτονες θα έρθουν σπίτι του για φαγητό.

Θα είναι ένα τυπικό γεύμα «στου Μπράιαν», όπου ο οικοδεσπότης θα επαναλάβει για χιλιοστή φορά πόσο φτηνά αγόρασε το σπίτι του και θα εκφράσει τη δυσαρέσκειά του που ο γιος του δεν μπορεί να αγοράσει ούτε ένα μικρό διαμέρισμα.

Ας δούμε όμως τον γιο του.

Ο Μπεν (Ben) είναι 25 ετών και μένει στο Λονδίνο, όπου δουλεύει τουλάχιστο τόσο σκληρά όσο ο μπαμπάς του.

Ο Μπεν αποφοίτησε από το κολέγιο χρεωμένος γιατί ήταν υποχρεωμένος να πληρώνει για την πανεπιστημιακή του εκπαίδευση, που την εποχή των γονιών του ήταν δωρεάν.

Ανησυχεί πραγματικά για την υπερθέρμανση του πλανήτη.

Τονίζει στον πατέρα του ότι η γενιά του κατασπατάλησε όλο το πετρέλαιο και το αέριο της Βόρειας Θάλασσας. Πως η Βρετανία έχει πια να επιλέξει μεταξύ της ενεργειακής εξάρτησης από τον Βλάντιμιρ Πούτιν (Vladimir Putin) και τους ομοίους του, της προσφυγής σε μια νέα γενιά ακριβών πυρηνικών εργοστασίων -που σε γεμίζουν επικίνδυνα ραδιενεργά απόβλητα- ή του να τα παίξει όλα για όλα, επενδύοντας σε ανανεώσιμες μορφές ενέργειας κι ελπίζοντας ότι θα προλάβει να καλύψει τις ενεργειακές της ανάγκες πριν σβήσουν τελείως τα φώτα.

Αυτό ήταν το αντίτιμο της εικοσάχρονης διακυβέρνησης της Βρετανίας από τους υπερκαταναλωτές μπέιμπι μπούμερς.

Ο Μπεν ανησυχεί για το πώς θα ζήσουν τα παιδιά του.

Όχι ότι σκέφτεται σοβαρά, αυτός κι η σύντροφός του, να αποκτήσουν σύντομα παιδιά.

Μακάρι να μπορούσαν, αλλά οικονομικά «δεν τους παίρνει».

Ακόμα και στην «ντεμοντέ» συνοικία του Λονδίνου όπου μένουν, ένα μέτριο διαμέρισμα με δυο κρεβατοκάμαρες κοστίζει τώρα πάνω από 250 χιλιάδες στερλίνες.

Ο Μπεν και η σύντροφός του χρειάζεται να βγάζουν τουλάχιστο 80,000 λίρες το χρόνο, μόνο για να πάρουν δάνειο αυτού του ύψους.

Ο Μπεν αναρωτιέται συχνά αν αξίζει τον κόπο να αποταμιεύει.

Πολλοί συνομήλικοί του έχουν εγκαταλείψει την ιδέα πως θα μαζέψουν ποτέ τα λεφτά που χρειάζονται για να αγοράσουν σπίτι και ξοδεύουν και την τελευταία δεκάρα τους στο μπαρ της γωνίας.

Όσο για την ιδέα της συνταξιοδοτικής ασφάλισης, στον Μπεν μοιάζει αστείο.

Δεν ισχυρίζομαι ότι κάθε μεσήλικας στη Βρετανία είναι σαν τον Μπράιαν ή ότι κάθε νέος είναι σαν τον Μπεν.

Απλώς αυτοί οι δύο συμβολίζουν ένα χάσμα μεταξύ των ηλικιών, που συνεχώς διευρύνεται.

Η γενιά του Μπράιαν τα πέρασε τόσο καλά όσο καμιά άλλη γενιά πριν απ' αυτήν -και πιθανότατα καλύτερα από κάθε γενιά στο μέλλον.

Αντίθετα από τους πατεράδες τους δεν χρειάστηκε να πολεμήσουν ποτέ κι αντίθετα με τα παιδιά τους δεν χρειάστηκε να ανησυχήσουν για τη συνταξιοδότησή τους ή την απόκτηση ιδιόκτητου σπιτιού.

Υπάρχουν πολλοί φτωχοί συνταξιούχοι, αλλά αυτό καμιά φορά μας τυφλώνει όσον αφορά το γεγονός πως ο πλούτος βρίσκεται στα χέρια των ηλικιωμένων.

Οι άνω των 50 κατέχουν 500 δις λίρες, τα 4/5 του εθνικού πλούτου.

Τα ΜΜΕ μπορεί να προβάλλουν τη λατρεία της νεότητας, αλλά στην πραγματικότητα ζούμε στον «αιώνα των μεσηλίκων».

Οι άνω των 50 είναι σήμερα η πολυπληθέστερη και πλουσιότερη ομάδα καταναλωτών.

Κι ο αριθμός τους αυξάνει.

Το 2050, πάνω από τους μισούς Βρετανούς θα είναι άνω των 50, πράγμα που θα καταστήσει ακλόνητη την πολιτική κυριαρχία της ηλικιακής αυτής ομάδας.

Από την άλλη, αναλογικά οι νέοι όλο και λιγοστεύουν.

Καθώς οι συνομήλικοι με τον Μπράιαν πολιτικοί αγωνίζονταν να αντεπεξέλθουν στην ζήτηση για στέγη και ενθάρρυναν όσο τίποτα την οικοδομή, στη γενιά του Μπεν έμεινε ελάχιστος χώρος για να χτίσει πρώτη κατοικία.

Το 1985, πάνω από το ένα τρίτο των κάτω των 25 ήταν ήδη ιδιοκτήτες ακινήτων.

Το 2004, λιγότερο από το ένα τέταρτο είχε καταφέρει να φτιάξει σπίτι.

Οι νέοι αναγκάζονται να πληρώνουν πανάκριβα ενοίκια για μέτρια σπίτια, να περνούν πολλές ώρες μετακινούμενοι στα μέσα συγκοινωνίας ή τα αυτοκίνητά τους, να ζουν με τους γονείς τους όσο περισσότερο γίνεται.

Υπάρχει ο κίνδυνος να εκκολαφθεί μία γενιά «σόρι» -από το σίριαλ όπου ο θλιβερός μεσήλικας χαρακτήρας που παίζει ο Ρόνι Κορμπέτ (Ronnie Corbett) ζει ακόμα με τη μαμά του.

Αναγκασμένη να αναβάλλει την απόκτηση στέγης, η γενιά του Μπεν παντρεύεται αργότερα και φυσιολογικά τεκνοποιεί λιγότερο, πράγμα που δημιουργεί ένα δημογραφικό φαύλο κύκλο.

Αντιμετωπίζουμε το φάσμα μιας κοινωνίας όπου οι όλο και λιγότεροι εξοργισμένοι Μπεν θα πληρώνουν όλο και βαρύτερους φόρους για να στηρίξουν τους όλο και περισσότερους απαιτητικούς Μπράιαν.

Εν αντιθέσει με τους παλιούς μεσήλικες, που συνήθως ήταν πολιτικά εξαρτώμενοι, οι γηράσκοντες «μπέιμπι μπούμερς» είναι πολιτικά δραστήριοι, οργανωμένοι και επίφοβοι για κάθε πολιτικό.

Ο Ντέιβιντ Κάμερον (David Cameron) επιθυμεί να προσελκύσει το νεανικό κοινό.

Αυτό σημαίνει πως πρέπει να βρει τρόπο να βοηθήσει στην δημιουργία φτηνής στέγης.

Έριξε την ιδέα πως ίσως να πάψει να θεωρεί ιεροσυλία την οικοδόμηση της «πράσινης ζώνης», γύρω από το Λονδίνο.

Θα έχει ενδιαφέρον να δούμε αν ο συντηρητικός ηγέτης θα τολμήσει να αντιμετωπίσει την οργή που θα ξεσηκώσει κάτι τέτοιο στους παραδοσιακούς συντηρητικούς ψηφοφόρους των προαστίων.

Ο Τόνι Μπλερ (Tony Blair) θέλει να δώσει μια δημοσιονομική ανάσα στα ασφαλιστικά ταμεία.

Αυτή του η πρωτοβουλία χαιρετίστηκε από τους συνταξιούχους και όσους βρίσκονται κοντά στη σύνταξη.

Το πρόβλημα είναι πως τη νύφη θα πληρώσουν οι νέοι, που θα κληθούν να καταβάλλουν κι άλλους φόρους.

Καθώς η γενιά του Μπράιαν γερνά -κι ελπίζει να ζήσει πολύ περισσότερο από κάθε προηγούμενη- θα καταναλώνει όλο και μεγαλύτερο κομμάτι από την πίτα των κρατικών υπηρεσιών, ιδιαίτερα της υγειονομικής περίθαλψης.

Ο λογαριασμός θα σταλεί και πάλι στους νέους.

Θα έχουμε μια γενιά μεσηλίκων που θα ξοδεύει τον πλούτο της για να αισθάνεται νέα, ενώ οι νέοι θα γερνάνε πριν την ώρα τους.

Τι μπορούν να κάνουν οι νέοι για να έχουν πιο δίκαιη μεταχείριση;

Ίσως να αρχίσουν να ενδιαφέρονται για την πολιτική -και να ψηφίζουν.

Οι πολιτικοί τείνουν ευήκοον ους στις απαιτήσεις των μεσηλίκων γιατί ψηφίζουν σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από κάθε άλλη ηλικιακή ομάδα.

Και μπορούν να αγνοούν τις απαιτήσεις των νέων, που δεν βλέπουν γιατί να μπουν στον κόπο να πάνε στις κάλπες.

Ο Μπεν θα πρέπει να αρχίσει να χρησιμοποιεί την ψήφο του: μπορεί να είναι βέβαιος πως ο Μπράιαν θα χρησιμοποιήσει τη δική του, όσο μπορεί καλύτερα.

Ο πόλεμος των γενεών ξεκίνησε.

*O Andrew Rawnsley είναι πολιτικός συντάκτης και επιφυλλιδογράφος. Το άρθρο The Age War is here-and the young are losing it to the old δημοσίευτηκε στις 2 Ιουνίου του 2006 στην εφημερίδα Observer. Η μετάφραση ανήκει στην ομάδα του PPOL.