Το «ασφαλιστικό» σε μία πολυκατοικία

Η άλλη όψη του νομίσματος – Τα προβλήματα εργασίας, οι χαμηλές αμοιβές και οι αβέβαιες προοπτικές

Από την Καθημερινή

Η πολυκατοικία είναι τετραώροφη, από αυτές τις βιαστικές της δεκαετίας του ’70. Βρίσκεται σε μια περιοχή του δήμου της Αθήνας, μεσοαστική πριν από μια δεκαετία, αλλά τελευταία όλο και «μικραίνουν» τα εισοδήματα των ανθρώπων της.

Τα μικρά και μεσαία μαγαζιά, που ήταν η ζωντάνια της αγοράς της, κλείνουν το ένα μετά το άλλο. Στο ισόγειο μένει η κυρία Μαρία. Ζει μόνη της, χήρα, 67 χρόνων με μικρή σύνταξη του ΙΚΑ. Το διαμέρισμα είναι περίπου 55 τ. μ αλλά ευτυχώς ιδιόκτητο.

Στον πρώτο όροφο μένει η κόρη της κυρίας Μαρίας, η Ευγενία με τον άντρα της Μανώλη και την 28χρονη κόρη της την Εύα. Η Ευγενία είναι 46 ετών, ο Μανώλης κοντά στα 55, ηλεκτρολόγος αυτοκινήτων με ένα μικρό μαγαζί κάπου στις παρόδους της λεωφόρου Βουλιαγμένης. Εργάζεται και η Ευγενία αλλά αυτό δεν φαίνεται πουθενά. Κάνει μανικιούρ - πεντικιούρ σε σπίτια και «κρατάει» και ένα αγοράκι του οποίου οι γονείς εργάζονται. Υπολογίζει ότι το μηνιαίο της εισόδημα είναι περίπου 650 ευρώ το μήνα. Μαύρα. Ο Μανώλης προσθέτει στον μηνιαίο προϋπολογισμό τους άλλα 800 ευρώ. Ευτυχώς το δυαράκι των 55 τ. μ είναι δικό τους. Στο σαλόνι, στον καναπέ - κρεβάτι, «μένει» η Εύα, η οποία ανήκει στο λεγόμενο πρεκουριάτο (από το προλεταριάτο και το κουριάτο=επισφαλείς) ή αλλιώς στη γενιά των «700 ευρώ».

Η Εύα εργάζεται από τα 18 της και μόνο τα τελευταία τρία χρόνια έχει εργασθεί σε τρεις διαφορετικές εταιρείες. Ο μισθός «έπαιζε» πάντα εδώ και μία δεκαετία από τα 550 ευρώ μέχρι τα 720 ευρώ. Δεν συζητάμε για υπερωρίες, για άδεια ή για άλλα «εξτρά». Στην τελευταία της δουλειά σε μια μεσαία ασφαλιστική εταιρεία το ωράριό της είναι 12μμ – 8μμ. Δηλαδή φεύγει στις 10.30 από το σπίτι της και επιστρέφει πάντα μετά τις 10.30 το βράδυ.

Παραμένει εγκλωβισμένη (και) σε ένα ωράριο που δεν της αφήνει πολλά περιθώρια για άλλα πράγματα διότι την τρόμαξε το προηγούμενο διάστημα της 18μηνης ανεργίας πριν βρει την τωρινή της θέση. Ούτε μπορεί με τα 700 ευρώ να νοικιάσει δικό της σπίτι.

Στον δεύτερο όροφο ζει ένα ζευγάρι 35άρηδων. Αυτός, ο Νώντας, εργάζεται σε μεγάλη εταιρεία διανομής πίτσας (εδώ και 8 χρόνια) και η Καίτη (αδελφή της Ευγενίας, κόρη της Μαρίας και θεία της Εύας) εργάζεται στο εμπορικό τμήμα εταιρείας. Τα τελευταία δύο χρόνια έχει εργασθεί σε τρεις εταιρείες. Οι δύο πρώτες έκλεισαν και η Καίτη έχασε εκτός από αποζημίωση και την αυτοπεποίθησή της. Η Καίτη εργάζεται μέχρι το απόγευμα και ο Νώντας από το απόγευμα ώς τις 2 τα ξημερώματα. Ευτυχώς, το δυαράκι τους είναι «προίκα» της Καίτης.

Στον τελευταίο όροφο ζουν οι «τυχεροί». Ενα ζευγάρι εκπαιδευτικών, χωρίς παιδιά. Είναι οι μόνοι στην πολυκατοικία που ασχολούνται ενεργά με το «ασφαλιστικό». Το κουβεντιάζουν, το παρακολουθούν, συζητάνε. Αλλωστε θα πάρουν σύνταξη σε τρία χρόνια, θα νοικιάσουν και το σπίτι και θα ζήσουν στο σπίτι στο χωριό.

Δεν είναι όλες οι πολυκατοικίες ανάλογης σύνθεσης με την πολυκατοικία της κυρίας Μαρίας και των άλλων. Ωστόσο, η Ευγενία, ο Μανώλης, η Εύα, η Καίτη και ο Νώντας αντιπροσωπεύουν ένα πολυπληθές και δυναμικό κομμάτι της κοινωνίας μας. Και το πιο ευάλωτο.

Κι όμως, η συζήτηση για το «ασφαλιστικό» δεν τους αφορά.

Όχι επειδή δεν ενδιαφέρονται για σύνταξη αλλά επειδή κανείς δεν ενδιαφέρεται -από αυτούς που μετέχουν στη συζήτηση- για αυτούς. Ιδίως, σήμερα, στην κατοχύρωση του δικαιώματος στην εργασία. Πάντως αυτό πιστεύουν. Τις προάλλες απέλυσαν τέσσερα παιδιά των 594 ευρώ από μεγάλη πιτσαρία. Βγήκαν, στην απόγνωσή τους, στην Κηφισίας και την έκλεισαν για ένα λεπτό! Ολα συμβολικά για αυτή τη γενιά. Πήγαν και στη ΓΣΕΕ, αλλά τι να τους πουν;

«Την ώρα που τα συνδικάτα, λέει ο Μάνος Ματσαγγάνης (πανεπιστημιακός, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθήνας) δίνουν μάχες οπισθοφυλακής για τη διατήρηση της μονιμότητας και του «κεκτημένου δικαιώματος» όσων εργάζονται στις ΔΕΚΟ και στις Τράπεζες να συνταξιοδοτούνται νωρίτερα απ’ όλους τους υπόλοιπους, η συντριπτική πλειονότητα των εργαζομένων αντιμετωπίζει μάλλον διαφορετικά προβλήματα: Απλήρωτες υπερωρίες, ανασφάλιστη εργασία, χαμηλότερες αμοιβές, αβέβαιες προοπτικές».

Αλλωστε, εργαζόμενοι σαν τους φίλους μας της πολυκατοικίας δεν έχουν άλλες επιλογές. Ούτε καν από τραπεζικά προϊόντα, αφού στην Ελλάδα τα περισσότερα είναι του τύπου life (μαζί και με περίθαλψη) και κυρίως, όπως λέει ο Μάνος Ματσαγγάνης εξακολουθούν και είναι πιο ακριβά από τα αντίστοιχα των ταμείων -όπου σαφώς το ύψος των εισφορών είναι χαμηλότερο από το ύψος των συντάξεων.

«Χέρια ψηλά» απέναντι στους άφωνους του ασφαλιστικού

Σε μεγάλη τράπεζα (πολύ μεγάλη) είναι γνωστό ότι νοικιάζουν εργαζόμενους με χαμηλότερες αμοιβές. Σε άλλη τα πράγματα είναι ακόμη πιο οργανωμένα: Η επιθεώρηση εργασίας κάνει επισκέψεις μόνο απογεύματα. Τέλος, σε τρίτη τράπεζα οι έγγαμες αντιμετωπίζονται ως ανεπιθύμητες εφόσον δεν έχουν ακόμη παιδιά. Ούτε καν γι’ αυτούς τους ανθρώπους σε έναν χώρο με μεγάλη συνδικαλιστική παράδοση υπάρχει πρόνοια, έστω ένας σύλλογος. Κάτι.

Τα χειρότερα ακολουθούν. Στις όλο και πιο άγριες συνθήκες στην αγορά εργασίας όλο και λιγότεροι εργαζόμενοι αντιπροσωπεύονται στους «κοινωνικούς εταίρους». Η έρευνα του Μάνου Ματσαγγάνη που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στην έγκυρη British Journal of industrial Relations είναι και απάντηση στους «αποκλεισμένους και άφωνους του ασφαλιστικού».

Δεν είναι μόνο ότι η συνδικαλιστική πυκνότητα (ο λόγος των εργαζόμενων προς τους ενταγμένους σε συνδικάτο) στην Ελλάδα φθίνει συνεχώς (αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη, με εξαίρεση τη Σουηδία). «Ο συνδικαλισμός στη χώρα μας, λέει ο Μάνος Ματσαγγάνης, αναπτύχθηκε κυρίως στη σχετική ασφάλεια της δημόσιας απασχόλησης: όχι μόνο στο Δημόσιο αυτό καθ’ εαυτό, αλλά και στο χώρο των δημοσίων επιχειρήσεων και των τραπεζών (μέχρι πρόσφατα επίσης κρατικών).

Οι δύο τελευταίοι κλάδοι απασχολούν μόλις το 8% των μισθωτών (εκτός μονίμων δημοσίων υπαλλήλων που οργανώνονται στην ΑΔΕΔΥ), όμως η ΟΤΟΕ και τα συνδικάτα των ΔΕΚΟ έχουν απόλυτη πλειοψηφία στα όργανα της ΓΣΕΕ.

Η άλλη όψη του νομίσματος είναι ότι η συνδικαλιστική πυκνότητα στον υπόλοιπο ιδιωτικό τομέα είναι γύρω στο 15%. Γενικά, η οργανωτική διείσδυση των συνδικάτων είναι χαμηλότερη στα πιο δυναμικά τμήματα της απασχόλησης. Η ισχνή παρουσία τους στις επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα αναφέρθηκε. Το 40% των μισθωτών είναι γυναίκες, αλλά η «φυλετική» αναλογία στην Διοικούσα Επιτροπή της ΓΣΕΕ την περίοδο 1992-2004 ήταν κατά μέσο όρο 3 γυναίκες σε 45 μέλη.

Παλαιότερη δημοσκόπηση για λογαριασμό της ΓΣΕΕ διαπίστωσε ότι η συμμετοχή των νέων εργαζομένων στα συνδικάτα είναι μικρότερη κατά 5 φορές από ό,τι των μεγαλύτερων ηλικιών. Η συνέπεια όλων αυτών είναι φανερή: η εικόνα του μέσου συνδικαλιστή (άνδρας, μεσήλικας, με μονιμότητα, 100% Ελληνας) μοιάζει όλο και λιγότερο με την εικόνα του μέσου μισθωτού (νεότερος, χωρίς μονιμότητα, με πιθανότητα 40% να είναι γυναίκα και 12% να είναι ξένος)».

Ενα ακόμη παράδειγμα: Ενώ τα 2.000.000 (για την ακρίβεια το 15,6% από αυτούς είναι συνδικαλισμένο) των εργαζόμενων στον ιδιωτικό τομέα εκλέγουν το 75% των εκπροσώπων στα συνέδρια της ΓΣΕΕ στη συνέχεια εκπροσωπούνται από 16 (στα 45) μέλη της διοικούσας, έξι (στα 15) της Γραμματείας και μόλις 2 (στους 8) του προεδρείου.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Καθημερινή στις 22 - 12 -2007 .