Η Ελλάδα του Φόβου

Από τον Τάκη Μίχα

Εντυπωσιακά στοιχεία για την Ελλάδα σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο, περιέχει μια πλανητική έρευνα την οποία έκανε η γνωστή αμερικανική εφημερίδα «Wall Street Journal» ως μέρος ενός γενικότερου ρεπορτάζ με τίτλο «Η εποχή του φόβου». Η αμερικανική εφημερίδα παραχώρησε τα στοιχεία που αφορούν την Ελλάδα στην «Ε», τα οποία βλέπουν για πρώτη φορά σήμερα το φως της δημοσιότητας.

Συνοπτικά η εικόνα που προκύπτει είναι ότι η Ελλάδα είναι μια από τις πιο απαισιόδοξες και φοβισμένες για το μέλλον χώρες στον κόσμο. Η Ελλάδα είναι η χώρα στον κόσμο στην οποία επικρατεί η μεγαλύτερη οικονομική ανασφάλεια, όπου υπάρχει το μεγαλύτερο ποσοστό ανθρώπων που πιστεύουν ότι η κατάσταση στο παγκόσμιο σύστημα χειροτερεύει και όπου επικρατεί ο μεγαλύτερος φόβος για τις κλιματικές αλλαγές που προκαλεί η υπερθέρμανση του πλανήτη.

Επίσης η Ελλάδα διαφοροποιείται ουσιαστικά από τις άλλες χώρες του πλανήτη σχετικά με το θέμα της τρομοκρατίας: Στην Ελλάδα βρίσκει κανείς τα χαμηλότερα ποσοστά ανθρώπων που πιστεύουν ότι η τρομοκρατία συνιστά μια σοβαρή απειλή.

Η έρευνα αποκαλύπτει επίσης ότι η πολυδιαφημισμένη «θρηκευτικότητα» των Ελλήνων είναι μάλλον μύθος: Μπορεί ο Ρωμιός να γεμίζει της εκκλησίες την Ανάσταση, όμως στα σοβαρά θέματα τα ποσοστά των Ελλήνων που στρέφονται προς την επιστήμη αντί για τη θρησκεία είναι αρκετά υψηλά -και οπωσδήποτε υψηλότερα σε σχέση με χώρες όπως οι ΗΠΑ ή η Ρωσία. Επίσης ελάχιστοι Ελληνες πιστεύουν ότι τη λύση στα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κόσμος μπορεί να τη δώσει η θρησκεία.

Η πολιτικοποίηση στην Ελλάδα, όπως και στον υπόλοιπο κόσμο, βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα. Στην Ελλάδα μεταξύ των πολιτικοποιημένων υπερέχουν οι σοσιαλιστές κυρίως στις μεγάλες ηλικίες, ενώ μεταξύ των νέων το ποσοστό μειώνεται σημαντικά. Στο ερώτημα τι φοβούνται περισσότερο στην προσωπική τους ζωή, οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο θέτουν σε πρώτη μοίρα το θάνατο ή μια σοβαρή ασθένεια.

Όμως η Ελλάδα είναι η χώρα όπου υπάρχει το μεγαλύτερο ποσοστό ανθρώπων που δηλώνουν ως δεύτερο μεγάλο φόβο την απώλεια της εργασίας ή τη ζημιά στις επενδύσεις τους (24%). Πρόκειται για ένα ποσοστό που υπερβαίνει κατά πολύ τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (10%).

Είναι ενδιαφέρον ότι το ποσοστό των ανθρώπων που αισθάνονται οικονομικά ανασφαλείς είναι πολύ μεγαλύτερο σε μια χώρα όπως την Ελλάδα σε σύγκριση με το κέντρο του «άγριου καπηταλισμού», τις ΗΠΑ (10%), παρά το γεγονός ότι στην πρώτη οι απολύσεις είναι πολύ δυσκολότερες από ό,τι στη δεύτερη.

Στην ερώτηση ποιος είναι ο μεγαλύτερος φόβος για την παγκόσμια κοινωνία σήμερα, η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη θέση παγκοσμίως όσον αφορά το ποσοστό των ανθρώπων που φοβούνται για την υπερθέρμανση του πλανήτη και την καταστροφή του περιβάλλοντος (34%). Στη δεύτερη θέση όσον αφορά τα ποσοστά των ανθρώπων που εκφράζουν τον ίδιο φόβο βρίσκεται η Τουρκία (27%).

Από την άλλη πλευρά η Ελλάδα βρίσκεται στην τελευταία θέση παγκοσμίως όσον αφορά τον αριθμό των ατόμων που θεωρούν την τρομοκρατία ως απειλή· μόλις το 4%. Αυτό διαφοροποιεί ουσιαστικά την Ελλάδα από τις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης όπου η τρομοκρατία είναι ο μεγαλύτερος φόβος (17%).

Τα υψηλότερα ποσοστά των ανθρώπων που θεωρούν την τρομοκρατία το μεγαλύτερο πρόβλημα τα βρίσκει κανείς στην Ινδία (32%) και στη Ρωσία (22%). Παραδόξως στην Αμερική, που ηγείται του «πολέμου εναντίον της τρομοκρατίας», μόλις το 14% του πληθυσμού τη θεωρεί ως το σοβαρότερο πρόβλημα.

Ιδιαίτερα απαισιόδοξοι σε σχέση με τους κατοίκους των άλλων χωρών εμφανίζονται οι Ελληνες όσον αφορά τις προοπτικές της παγκόσμιας κοινωνίας. Ετσι η Ελλάδα εμφανίζει το υψηλότερο ποσοστό των ανθρώπων (74%) που πιστεύουν ότι τα πράγματα πάνε συνεχώς χειρότερα. Στη δεύτερη θέση απαισιοδοξίας είναι η Τουρκία (72%) και στην τρίτη οι ΗΠΑ (62%).

Μόνο το 20% των Ευρωπαίων και το 22% των Αμερικανών πιστεύουν ότι η παγκόσμια κοινωνία βελτιώνεται. Η χώρα όπου επικρατεί η μεγαλύτερη αισιοδοξία είναι η Ινδία, όπου το 51% δηλώνουν ότι η κατάσταση βελτιώνεται.

Σχολιάζοντας τη γενικότερη απαισιόδοξη άποψη που επικρατεί παγκοσμίως, ο αναλυτής της GFK στις Βρυξέλλες Μαρκ Χόφμαν την αποδίδει σε μεγάλο ποσοστό στα ΜΜΕ: «Υπάρχει μια συνεχής ροή αρνητικών ειδήσεων και σχολίων και αυτό επηρεάζει τις απόψεις του κόσμου».

Αντίθετα με τις διαδομένα στερεότυπα περι «βαθιάς θρησκευτικότητας», περισσότεροι είναι οι Ελληνες που εναποθέτουν τις ελπίδες για το μέλλον στην επιστήμη παρά στη θρησκεία (23% έναντι 15%). Αντίστροφη παρουσιάζεται η εικόνα σε χώρες όπως η Πολωνία (6% επιστήμη έναντι 28% θρησκεία), οι ΗΠΑ (14% έναντι 31%) και η Ρωσία (2% έναντι 12%).Ακόμη και στην Τουρκία η επιστήμη έχει μια ελαφρά υπεροχή έναντι της θρησκείας (21% έναντι 20%).

Εκεί όμως που η επιστήμη κυριολεκτικά εκμηδενίζει τη θρησκεία είναι στη Σουηδία: Το 31% θεωρούν ότι η ελπίδα για τον κόσμο βρίσκεται στην επιστήμη και μόλις το 3% στη θρησκεία.Τα ποσοστά των ατόμων στην Ελλάδα που προτιμούν την επιστήμη παρά τη θρησκεία είναι υψηλότερα στις νέες ηλικίες. Μεταξύ των ατόμων 30-49 ετών η αναλογία είναι 26%-15%, ενώ στις άνω των 50 ετών ηλικίες η αναλογία είναι η ίδια: 19%.

Απαντώντας στο ερώτημα σχετικά με τους τρόπους με τους οποίους κανείς βοηθά στη βελτίωση του κόσμου, στην Ελλάδα βρίσκει κανείς το μεγαλύτερο ποσοστό ανθρώπων (39%) που δηλώνουν ότι συνεισφέρουν στη βελτίωση του κόσμου καταβάλλοντας προσπάθειες για τη συντήρηση και την καθαριότητα του περιβάλλοντος. Το ποσοστό είναι ιδιαίτερα υψηλό στις ηλικίες 30-49 (46%) και μειώνεται σημαντικά μετά τα 50 (29%).Στην ιδια ερώτηση το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων στην Ευρώπη απαντούν ότι συνεισφέρουν στη βελτίωση του κόσμου ζώντας ως ηθικά άτομα.

Θρησκεία

Οι απαντήσεις στο ερώτημα αυτό ενισχύουν την άποψη ότι όταν οι Ελληνες σοβαρεύονται ξεχνάνε τη θρησκεία: Η Ελλάδα εμφανίζει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά ανθρώπων στο κόσμο (4%) που πιστεύουν ότι μπορείς να βοηθήσεις τον κόσμο συμμετέχοντας στην εκκλησία ή ασπαζόμενος μια θρησκεία. Το ποσοστό αυτό είναι πολύ χαμηλότερο από χώρες όπως η Ρουμανία (11%) ή οι ΗΠΑ (20%).

Εξαιρετικά χαμηλά σε όλες τις χώρες είναι τα ποσοστά των ατόμων που δηλώνουν ότι δραστηριοποιούνται πολιτικά για να βελτιώσουν τον κόσμο -είτε υποστηρίζοντας το σοσιαλισμό και την αναδιανομή του εισοδήματος είτε υποστηρίζοντας τον καπιταλισμό και την ελεύθερη αγορά.

Μεταξύ των πολιτικοποιημένων κυριαρχούν παγκοσμίως οι υποστηρικτές της αναδιανομής -με την Ελλάδα και την Ινδία να προηγούνται 10% και 7% αντίστοιχα. Σε χώρες όπως η Αυστρία, η Γερμανία, οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, η Ρωσία και η Ινδία, τα ποσοστά είτε είναι μοιρασμένα είτε επικρατούν οι οπαδοί της ελεύθερης αγοράς.

Πάντως είναι ενδιαφέρον ότι στην Ελλάδα το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων που πιστεύουν ότι η σοσιαλιστική πολιτική δράση θα βοηθήσει τον κόσμο βρίσκεται στις άνω των 50 ετών ηλικίες (15%). Αντίθετα στις ηλικίες 30-49 ετών η πίστη στην αναδιανομή και το σοσιαλισμό μειώνεται δραματικά (8%).

Η παρουσίαση της έρευνας της Wall street Journal από τον Τάκη Μίχα δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία, στις 4 - 1 - 2008.