Κύριε δικαστά, προστατέψτε με από τον εργοδότη μου

Των ΜΠ. ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΑΔΗ, ΕΛ. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ*

Την ώρα που οι Ευρωπαίοι έρχονται αντιμέτωποι με την προοπτική να δουλεύουν έως και 65 ώρες την εβδομάδα, μετά τη σχετική απόφαση των υπουργών Απασχόλησης της Ε.Ε. που στην ουσία καταργεί το 48ωρο, οι Ελληνες ανεβαίνουν ήδη το δικό τους εργασιακό γολγοθά. Εκτός από την ανεργία, αντιμετωπίζουν τη μαύρη εργασία, μεγάλα απλήρωτα ωράρια αλλά και κάθε είδους παγίδες που στήνουν ορισμένοι εργοδότες.

Οι εργαζόμενοι στη χώρα μας ούτως ή άλλως δουλεύουν ήδη πολύ. Τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας (ΕΣΥΕ) δείχνουν ότι περισσότεροι από 774.810 περνούν στο γραφείο ή στην προσωπική τους επιχείρηση 60 ώρες την εβδομάδα κατά μέσον όρο. Με άλλα λόγια, πάνω από το 17% των απασχολουμένων δουλεύουν κάθε βδομάδα 50% περισσότερο από ένα σύνηθες πενθήμερο οκτάωρο.

Τα στοιχεία

Αυτά που αποδεικνύουν τα προβλήματα που υφίστανται χιλιάδες Ελληνες είναι τα στοιχεία από τα δικαστήρια που αποτυπώνουν ότι οι εργασιακές διαφορές συνεχώς αυξάνουν. Το 2007 στο Ειρηνοδικείο και το Πρωτοδικείο της Αθήνας εκδόθηκαν 4.680 αποφάσεις για εργατικές διαφορές έναντι 4.081 το 2006 (αύξηση περίπου 15%). Η μεγαλύτερη άνοδος (σχεδόν 19%) παρατηρείται δε στο Πρωτοδικείο, όπου οι εργαζόμενοι προσφεύγουν για πιο «σημαντικές» απαιτήσεις άνω των 12.000 ευρώ.

Τα διαθέσιμα στοιχεία από τις αρμόδιες αρχές σκιαγραφούν την πραγματικότητα, η οποία είναι πολύ πιο σκληρή από ό,τι δείχνουν οι αριθμοί και με μεγαλύτερο εύρος στις κατηγορίες προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι.

Γι' αυτό άλλωστε στα δικαστήρια πηγαίνουν κυρίως εκείνοι που πιστεύουν ότι μπορούν να αποδείξουν την καταπάτηση των δικαιωμάτων τους. Αυτό σε πολλές περιπτώσεις απαιτεί την ύπαρξη αποδεικτικών στοιχείων ή κάποιου μάρτυρα-συναδέλφου από το χώρο εργασίας, που σε πολλές περιπτώσεις είναι πολύ δύσκολο να βρεθούν. Συχνά για μικρότερες απαιτήσεις οι εργαζόμενοι δεν ακολουθούν τελικά τη δικαστική οδό, καθώς απαιτείται χρόνος (περίπου 1-1,5 έτος για την έκδοση απόφασης) και χρήμα (τουλάχιστον 500 ευρώ στο δικηγόρο). Επίσης, αν το κάνουν, θεωρούν και δεδομένο ότι θα χάσουν -αν δεν έχει συμβεί ήδη- και τη δουλειά τους.

Από την Επιθεώρηση Εργασίας το 2006 έγιναν 31.630 έλεγχοι και το 2007 έφτασαν τους 35.805 (αύξηση 13%). Οι μηνύσεις και τα πρόστιμα που επεβλήθησαν ήταν 7.850 πέρυσι, από 7.444 το 2006 (αύξηση 5,5%). Στο ίδιο διάστημα, σημείωσαν όμως τεράστια ποσοστιαία αύξηση 71% οι καταγγελίες τρίτων (φορείς, ανώνυμες πολιτών κ.ά.), στοιχείο που δείχνει ότι οι εργαζόμενοι, φοβούμενοι τις επιπτώσεις που θα έχουν στη δουλειά τους, προσπαθούν να ενεργοποιήσουν τους ελεγκτικούς μηχανισμούς διά της πλαγίας οδού.

Σε απόλυτο αριθμό αυτού του τύπου οι καταγγελίες είναι λίγες, ανήλθαν στις 592 πέρσι από 345 πρόπερσι, αλλά δείχνουν την τάση για ομαδικές καταγγελίες που γίνονται σε εργατικά κέντρα και άλλους φορείς, ανώνυμα.

Επιπλέον, ορισμένοι εργοδότες έχουν «εφεύρει» μεθόδους που καταπατούν κάθε έννοια νομιμότητας και εργασιακών δικαιωμάτων και που είναι σχεδόν αδύνατο -επίσης λόγω έλλειψης αποδείξεων- να βρει το δίκιο του ο εργαζόμενος, είτε στην Επιθεώρηση, είτε στο δικαστήριο. Αναφέρονται ενδεικτικά ορισμένες από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις:

*Την ώρα της πρόσληψης, καλείται ο εργαζόμενος να υπογράψει και μία «λευκή» παραίτηση (με κενή δηλαδή την ημερομηνία), έτσι ώστε σε περίπτωση που η επιχείρηση θέλει να τον απολύσει να μην είναι υποχρεωμένη να του καταβάλει αποζημίωση.

Αρκετοί «υποκύπτουν» και υπογράφουν όταν η ανάγκη για δουλειά είναι επιτακτική,

*Ανάλογα, ορισμένοι εργοδότες βάζουν τους υπαλλήλους τους να υπογράφουν «λευκές» αποδείξεις μισθοδοσίας, έτσι ώστε οι πληρωμές να είναι «ελαστικές», με την έννοια να καταβάλλουν τα δεδουλευμένα όποτε -και αν- θελήσουν τα «αφεντικά». Εάν κάποιος αρνηθεί και δεν υπογράψει, τότε αυτόματα θα δει την πόρτα της εξόδου.

Εργαζόμενος που ζήτησε με εξώδικο δεδουλευμένα τριών μηνών, πήρε ως απάντηση, επίσης με... εξώδικο, συμπληρωμένες τις αποδείξεις που είχε υπογράψει,

*Στις νέες κυρίως γυναίκες, τίθεται ως όρος για την πρόσληψη να μην μείνουν έγκυες για τα επόμενα χρόνια. Πρόκειται για μία πρακτική παντελώς παράνομη και αν ο όρος δοθεί γραπτώς, δεν έχει καμία απολύτως νομική ισχύ αλλά για την υποψήφια εργαζόμενη λειτουργεί περισσότερο ως διαδικασία εκφοβισμού.

*Εργοδότες υποχρεώνουν τους νεοπροσληφθέντες υπαλλήλους να υπογράψουν ατομικές συμβάσεις με μισθούς χαμηλότερους αυτών που προβλέπουν οι συλλογικές συμβάσεις. Οπως αναφέρουν εργατολόγοι κανείς -ακόμη κι αν το θέλει- δεν μπορεί να παραιτηθεί από τα νόμιμα (εργασιακά) του δικαιώματα (όπως π.χ. το να παίρνει τουλάχιστον τον κατώτατων μισθό), ωστόσο όσοι «πέσουν» από ανάγκη στην «παγίδα» για όσο δουλεύουν στον συγκεκριμένο εργοδότη θα κερδίζουν λιγότερα από το ελάχιστο νόμιμο ποσό. Ο μόνος τρόπος να διεκδικήσουν τα δεδουλευμένα τους (τη διαφορά δηλαδή μεταξύ του θεσμοθετημένου κατώτατου μισθού και του -παρανόμως- συμφωνημένου μηνιάτικου) είναι να προσφύγουν στα δικαστήρια.

Και φυσικά, παραμένουν σε... ισχύ πρακτικές που είναι λίγο-πολύ γνωστές σε όλους, όπως οι απλήρωτες υπερωρίες, η μαύρη εργασία, οι διακρίσεις με βάση το φύλο και την ηλικία, τα ρεπό που δεν δίνονται, και οι άδειες κ.ο.κ.

Εκτός, βέβαια, από τη μεγάλη ανάγκη για δουλειά, οι εργοδότες εκμεταλλεύονται και την άγνοια πολλών για τα εργασιακά τους δικαιώματα. Ετσι, πολλές από τις παράνομες πρακτικές -ακραίες ή μη- τείνουν να θεωρούνται ως «δεδομένα» στην αγορά εργασίας. Εκτιμάται δε ότι η αύξηση της ανεργίας (πήγε στο 9% τον Μάρτιο) θα εντείνει ακόμη περισσότερο την εκδήλωση τέτοιων φαινομένων.

Από γραπτές καταγγελίες εργαζομένων που βρίσκονται στη διάθεση της «Κ.Ε.», προκύπτουν περιπτώσεις «παρακολούθησης» των εργαζομένων, μη αναγνώρισης πολυετούς προϋπηρεσίας και όρων σε «ειδικές» συμβάσεις που ξεφεύγουν από κάθε πλαίσιο:

*Διευθυντικοί υπάλληλοι: Στην Ελλάδα βαφτίζονται ως στελέχη επιχειρήσεων χιλιάδες νέοι εργαζόμενοι με πτυχία, οι οποίοι στην ουσία είναι απλοί υπάλληλοι.

Τους «βαφτίζουν» στελέχη

Με λίγα ευρώ παραπάνω το μήνα (σ.σ.: συνήθως παίρνουν 100, 200 ή και 300 ευρώ περισσότερα από τον εκάστοτε κατώτερο μισθό της συλλογικής σύμβασης) και με έναν μακροσκελή επαγγελματικό τίτλο ο εργοδότης ουσιαστικά κερδίζει το «δικαίωμα» να τους απασχολεί υπερωριακά χωρίς να καταβάλει το αντίτιμο. Ο τίτλος που λαμβάνουν περιγράφει -υποτίθεται- το ρόλο τους ως στελεχών της επιχείρησης. Ετσι η εταιρεία τούς αντιμετωπίζει ως πρόσωπα εμπιστοσύνης, με διευθυντικά καθήκοντα. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι αν κάποιος στο μέλλον θελήσει να πληρωθεί για τις υπερωρίες του (κάτι πολύ συνηθισμένο) ή την εργασία ακόμη και τα Σαββατοκύριακα, θα είναι δύσκολο να δικαιωθεί καθώς οι διευθυντικοί υπάλληλοι δεν δικαιούνται αποζημιώσεις για υπερωρίες, απασχόληση τις Κυριακές, τις αργίες ακόμη και τη νύχτα.

*Εσωτερικοί κανονισμοί: Εταιρείες επικαλούμενες τον εσωτερικό κανονισμό που διαθέτουν ουσιαστικά εξαναγκάζουν τους υπαλλήλους τους να δουλεύουν 9ωρο ή και περισσότερο σε μόνιμη βάση και με διευρυμένες μάλιστα αρμοδιότητες. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι αυτή τεχνικού μηχανογράφησης σε θυγατρική πολυεθνικής εταιρείας που διαθέτει μάλιστα και τμήμα ανθρώπινου δυναμικού.

Εκβιαστικά

Οπως καταγγέλλει ο ίδιος, «το μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζω είναι ότι η σύμβαση αορίστου χρόνου που έχω υπογράψει αναφέρει 8ωρη εργασία αλλά η υπεύθυνη προσωπικού με αναγκάζει να εργάζομαι 9 ώρες το λιγότερο με την πρόφαση ότι ο εσωτερικός κανονισμός της εταιρείας αυτό αναφέρει». Φυσικά, ούτε αυτός ούτε κανένας άλλος μέσα στην εταιρεία παίρνει παραπάνω χρήματα για τις επιπλέον ώρες. Και συνεχίζει:

«Πέραν αυτού μου παρουσιάζουν ότι μέσα στις υποχρεώσεις μου είναι να πηγαίνω στο σουπερμάρκετ και να ψωνίζω τα διάφορα απαραίτητα κατά την γνώμη τους φαγώσιμα, καφέδες και διάφορα άλλα που θέλουν να έχουν μέσα στο κτίριο».

Και όταν μπήκε στη διαδικασία να συζητήσει με την υπεύθυνη προσωπικού, η απάντηση ήταν «αν σου αρέσει, αλλιώς να μας πεις να πράξουμε ανάλογα».

*Μπόνους του... αέρα: Το τμήμα σέρβις μεγάλης γερμανικής εταιρείας ηλεκτρικών συσκευών θέλοντας να αυξήσει την παραγωγικότητα των τεχνικών της υποσχέθηκε μπόνους αν πιάσουν τον «στόχο» να αυξήσουν κατά 30% περίπου τον αριθμό των συσκευών που επιδιόρθωναν κάθε μέρα.

Οι περισσότεροι υπάλληλοι πράγματι κατάφεραν να αυξήσουν την ταχύτητά τους και να πάρουν για κάποιους μήνες το μπόνους. Στη συνέχεια όμως η εταιρεία τους διεμήνυσε ότι το συγκεκριμένο επίπεδο παραγωγής αποτελεί πλέον για την εταιρεία το ελάχιστο απαιτούμενο για την καταβολή όχι του μπόνους αλλά του μηνιάτικου!

*Το άρθρο των ΜΠ. ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΑΔΗ και ΕΛ. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ δημοσιεύτηκε στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία.