Γερμανία: χαμός για τα παλιόχαρτα!

Του Κάρστεν Ντιέριγκ*

Ruée sur le vieux papier en Allemagne
© Courrier International / Die Welt

Όπως λέγεται στους δημοσιογραφικούς κύκλους, τίποτα δεν είναι πιο παλιό από τη... χτεσινή εφημερίδα. Κι όμως, οι χτεσινές εφημερίδες τούτο τον καιρό είναι περιζήτητες: το χαρτί πάνω στο οποίο τυπώνονται αξίζει ένα σωρό χρήματα. Η συλλογή παλιών εφημερίδων μπορεί σήμερα να αποδίδει έως και 100 ευρώ τον τόνο, δύο φορές περισσότερο απ' ότι ενάμισι χρόνο πριν.

Από τη στιγμή που η τιμή του ξύλου συνεχίζει να αυξάνει, το χρησιμοποιημένο χαρτί έγινε πολύτιμη πρώτη ύλη για τις χαρτοβιομηχανίες. Σε ορισμένους δήμους και κοινότητες, δημοτικές και ιδιωτικές επιχειρήσεις συλλογής χρησιμοποιημένου χαρτιού δίνουν πλέον εκ του συστάδην μια μάχη δίχως έλεος.

Έτσι στο Αμβούργο, η «ρεμόντις» ο κολοσσός της συλλογής κι επεξεργασίας απορριμμάτων, μοίρασε τις περασμένες εβδομάδες στα σπίτια της πόλης ειδικούς μπλε κάδους ανακύκλωσης χαρτιού, στην προσπάθειά της να περισυλλέξει ένα τμήμα τουλάχιστο των 100,000 τόνων χρησιμοποιημένου χαρτιού που παράγει ετησίως η χανσεατική πόλη. Ο δήμος, που είχε από την πλευρά του ήδη εγκαταστήσει κάδους ανακύκλωσης χαρτιού στην πόλη, αφυπνίστηκε από την κίνηση του ανταγωνιστή του και μοίρασε με τη σειρά του τους δικούς του μπλε οικιακούς κάδους ανακύκλωσης στους δημότες του, ενώ ταυτόχρονα άσκησε αγωγή κατά της «ρεμόντις», με το επιχείρημα πως η συλλογή χρησιμοποιημένου χαρτιού ανήκει αποκλειστικά στη δικαιοδοσία του δήμου.

Η δικαιοσύνη όμως δεν είχε την ίδια άποψη.

Μετά τους δήμους του Όγκσμπουργκ, του Λούνμπουργκ, του Μάνχαιμ, του Χάιλμπρον, του Σλέσβιγκ, του Σβέριν κ.ά., το Αμβούργο είδε με τη σειρά του τη δικαιοσύνη να ανοίγει διάπλατα τις θύρες της συλλογής κι επεξεργασίας απορριμμάτων και στον ιδιωτικό τομέα.

Με σύντομες διαδικασίες, το διοικητικό δικαστήριο δέχτηκε πως η «ρεμόντις», που εδρεύει στο Λίνεν της Βεστφαλίας, αλλά και κάθε άλλος ιδιωτικός φορέας συλλογής απορριμμάτων, είχε κάθε δικαίωμα να διανέμει τους μπλε κάδους του.

Όπως αποφάνθηκαν οι δικαστές, ο νόμος «περί ανακυκλώσεως των απορριμμάτων» που επικαλέστηκε η δημοτική αρχή, δεν προβλέπει κανενός είδους προστασία υπέρ των δημοσίων φορέων από τον ανταγωνισμό του ιδιωτικού τομέα. Ο ισχυρισμός του δήμου πως η συλλογή απορριμμάτων για κερδοσκοπικούς λόγους πλήττει το δημόσιο συμφέρον θεωρήθηκε ανυπόστατος.

Η ανακύκλωση έχει σκοπό να συντηρεί τους φυσικούς πόρους και να ευνοεί μια διαχείριση των απορριμμάτων που να σέβεται τη φύση, και όχι να αποδίδει πόρους στο δημόσιο τομέα.

Οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) ανταπαντούν πως από τη στιγμή που επιτρέπεται στον ιδιωτικό τομέα να κερδοσκοπεί από υπηρεσίες που εμπίπτουν στις αρμοδιότητές τους, απογυμνώνονται από κάθε περιεχόμενο και απειλείται ακόμα και η ίδια η ύπαρξή τους.

Σύμφωνα με την ίδια επιχειρηματολογία, οι ιδιώτες συλλέγουν μόνο τα απορρίμματα που τους αποδίδουν κέρδος, γεγονός που δεν συμβαδίζει με τη βιώσιμη διαχείριση των απορριμμάτων.

Για την ομοσπονδία των επιχειρήσεων ανακύκλωσης (BDE), η επιχειρηματολογία των δημοτικών αρχών δεν αντανακλά παρά την απόγνωσή τους. «Οι δήμοι ξέρουν καλά πως τα οικολογικά επιχειρήματα που προβάλλουν είναι άσχετα με την ουσία της υπόθεσης», μας εξηγεί ένας εκπρόσωπος των επιχειρηματιών.

Θεωρεί πως εδώ έχουμε μια αγορά, άρα υφίσταται αυτονοήτως η ελευθερία του επιχειρείν -και η επιδίωξη κερδοφορίας.

Ο πόλεμος των σκουπιδιών δεν είναι πάντα καθαρός.

Στην αντίπερα όχθη, η ομοσπονδία των δημοσίων επιχειρήσεων διαχείρισης απορριμμάτων (VKS) δεν αποδέχεται τη δικαστική απόφαση και ζητά τροποποίηση της ισχύουσας νομοθεσίας. «Ο νόμος χρειάζεται να αναγνωρίσει ρητά την αρμοδιότητα των ΟΤΑ στον τομέα αυτόν», δηλώνει η διευθύντρια του VKS Κάριν Όπχαρντ (Karin Opphard).

Αν δε συμβεί αυτό, ο τομέας κινδυνεύει να ιδιωτικοποιηθεί, πράγμα που με τη σειρά του απειλεί να υπονομεύσει τη βιωσιμότητα της ορθής διαχείρισης των απορριμμάτων.

Το ίδιο το υπουργείο περιβάλλοντος πάντως δεν αποδέχεται αυτήν την άποψη.

Έτσι, ορισμένοι ΟΤΑ, αναγνωρίζοντας πως δε διαθέτουν πολλές πιθανότητες να δικαιωθούν δικαστικά, εγκαταλείπουν την πολυδάπανη δικαστική οδό και προσανατολίζονται σε μία διαφορετική γραμμή άμυνας ενάντια στην απειλή των ιδιωτικών επιχειρήσεων συλλογής κι επεξεργασίας απορριμμάτων.

Και πάλι στο Αμβούργο, η δημοτική αρχή καλεί τους πολίτες να καλέσουν τις δημοτικές αρχές καθαριότητας αν θέλουν να απαλλαγούν από τους κάδους της «ρεμόντις». Η συνοικία του Τίμπινγκεν εγκατέλειψε επίσης τη δικαστική οδό, και προτίμησε τις καταχωρήσεις στον τοπικό τύπο με τις οποίες καλεί τους πολίτες να μποϊκοτάρουν τους κάδους απορριμμάτων των ιδιωτικών επιχειρήσεων.

Αυτή η τακτική θα μπορούσε να φέρει αποτελέσματα, καθώς αναθέτει στους ίδιους τους πολίτες να επιλέξουν πού θα διαθέσουν τις παλιές τους εφημερίδες, τα παλιόχαρτα ή τα χρησιμοποιημένα τους χαρτοκιβώτια.

«Σε κάθε νοικοκυριό εγκαθιστούμε δωρεάν έναν κάδο ανακύκλωσης χαρτιού. Κανείς δεν υποχρεώνει τους πολίτες να τον χρησιμοποιήσουν», ξεκαθαρίζει από τη μεριά του και ο Έγκμπερτ Τόλε (Egbert Tölle), πρόεδρος της «ρεμόντις». «Αν κάποιος δεν θέλει τον κάδο, η "ρεμόντις" τον αποσύρει χωρίς δεύτερη κουβέντα».

Έτσι λοιπόν, ο πολίτης έχει επιλογές. Και τι επιλογές! Στο Λίμπεκ π.χ. η κατάσταση θυμίζει τρελοκομείο: μπροστά σε ορισμένες πολυκατοικίες αυτής της πόλης της βόρειας Γερμανίας, μετράμε ακόμα και τέσσερις κάδους ανακύκλωσης χαρτιού. Οι μικρές τοπικές επιχειρήσεις ανακύκλωσης επιτίθενται στις μεγάλες εθνικές επιχειρήσεις του τομέα, οι δημοτικές αρχές τα βάζουν με τις πολυεθνικές...

Ο πόλεμος αυτός των σκουπιδιών δεν είναι πάντα καθαρός. Ορισμένες φορές οι κάδοι των ανταγωνιστών καταστρέφονται ή οι δημοτικές αρχές συλλέγουν απλά το χαρτί που βρίσκεται στους κάδους των ιδιωτών.

Στο Λούνμπουργκ η «ρεμόντις» μήνυσε για κλοπή τη δημοτική επιχείρηση «αφαλγκέσελσαφτ» (Abfallgesellschaft). Οι δημοτικές αρχές ανταπαντούν επιτιθέμενες απ' ευθείας στο πορτοφόλι των δημοτών τους. Στο Αμβούργο, το Ντάρμστατ και το Σβέριν, οι ΟΤΑ απειλούν ευθέως να αυξήσουν το τέλος αποκομιδής των απορριμμάτων αν οι δημότες παίξουν το παιχνίδι των ιδιωτικών επιχειρήσεων. «Οι πόροι που αποκομίζουν οι δήμοι από την εμπορική αξιοποίηση των απορριμμάτων εκπίπτουν άμεσα από τον υπολογισμό του κόστους της αποκομιδής των σκουπιδιών -και συμβάλουν αποφασιστικά στην οικονομική εξισορρόπηση του συστήματος» μας εξηγεί η Κάριν Όπχαρντ. Αν οι πόροι αυτοί μειωθούν, δυστυχώς η αύξηση των δημοτικών τελών θα είναι μονόδρομος.

Και μόνο η έκφραση αυτής της ιδέας ξεσηκώνει θύελλα διαμαρτυριών. «Αντί να απειλούν τον κοσμάκη με αύξηση των τελών καθαριότητας καλά θα έκαναν να αναρωτηθούν πώς συμβαίνει και την ώρα που η τιμή απορριμμάτων σαν το χρησιμοποιημένο χαρτί αυξάνει, η ποσότητα των σκουπιδιών που περισυλλέγουν μειώνεται», αντιλέγει ο πρόεδρος της «ρεμόντις», για τον οποίο κάθε σχετική αύξηση των τελών θα αποτελούσε ευθέως πλήγμα κατά του υγιούς ανταγωνισμού.

Η επιχείρησή του, όπως κι οι ιδιώτες ανταγωνιστές της (όπως η «Βεόλια» κ.λπ), σκοπεύουν τώρα να διευρύνουν κατά πολύ τη διανομή των κάδων τους, και όχι μόνο στο Αμβούργο.

Αυτή πάντως η επιθετική στρατηγική των ιδιωτικών επιχειρήσεων συλλογής απορριμμάτων σκοντάφτει σε ένα απρόσμενο, αλλά σοβαρό εμπόδιο: η ζήτηση για κάδους έχει αυξηθεί σε τέτοιο βαθμό που οι κατασκευαστές τους καθυστερούν όλο και περισσότερο να παραδώσουν τις παραγγελίες τους.

*Ο Carsten Dierig είναι συντάκτης της «ντι βελτ». Η μετάφραση έγινε από τη συντακτική ομάδα του PPOL.