How Rating Agencies are aggravating the Euro Crisis

Rating agencies Standard & Poor’s, Fitch and Moody’s are alive and kicking: the whole world quakes in the face of their credit ratings, not least most recently the governments in the eurozone. The rating agencies influence the ups and downs of European government bonds. If the agencies give the thumbs down, investors are more cautious and governments are less willing to lend, which leads to rising interest rates for new government bonds. Advocates of ratings find that quite normal; ultimately, they pay agencies to assess whether a government will end up bankrupt because of its policy. If a credit rating is downgraded, investors sell their securities to reduce their risk.

Read the full article at Social Europe Journal

Europe after the doomsayers

The EU’s hole plugging leaders will avoid collapse; but we are sleep walking into a tragic lost decade if politics continues on its current lifeless trajectory.

By OLAF CRAMME
Policy Network

The doomsayers are wrong. We have all read their pieces: throughout the second half of 2011, barely a single week passed by without an army of economists and would-be economists – predominantly in the Anglo-Saxon world, but also in other parts of the EU – proclaiming in no uncertain terms that the eurozone is doomed and its collapse imminent. They made their predictions based on what they thought the EU’s leaders would, or more importantly, would not do: no big ‘bazooka’ in the trillions; no introduction of eurobonds or other forms of debt mutualisation; no proper lender of the last resort that can step in to finance sovereign debts; not even a roadmap to a genuine fiscal union worthy of its name.

Read the full article in Policy Network.

What kind of Europe do we want?

By Ulrike Guerot
Published in The European Council on Foreign Relations
2 / 3 / 2012

We still have the choice whether we want to waste the current European crisis - or to use it to change the EU. While this week’s European Council is expected to agree on the finer details of the fiscal compact and its implementation we should remember that the new treaty is a necessary - but not a sufficient condition for the crisis to end. We still need to decide what kind of EU we want. And there are some good news: In Germany the debate is changing. Instead of asking ‘why Europe’ the debate is now focusing on ‘which-Europe-now’.

Read the FULL article in the The European Council on Foreign Relations

Επιστολή Μπαρόζο για την ανάπτυξη. Feat. σχόλια από G700

Σε συνέχεια της συνάντησης που είχαν στις 29 Φεβρουαρίου, ακολουθεί επιστολή του Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, José Manuel Barroso, προς τον Πρωθυπουργό Λουκά Παπαδήμο, με την οποία προτείνει την υλοποίηση δράσεων σχετικά με την ενίσχυση της απασχόλησης και της ανάπτυξης στην Ελλάδα

Αξιότιμε Κύριε Πρωθυπουργέ,

Θα ήθελα να σας εκφράσω τη μεγάλη μου ικανοποίηση για τη συνάντησή μας της 29ης Φεβρουαρίου, κατά την οποία συζητήσαμε με πολύ συγκεκριμένους όρους σχετικά με την εφαρμογή του δεύτερου προγράμματος για την Ελλάδα. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα το οποίο αμφότεροι αντιλαμβανόμαστε ως ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και το οποίο θα θέσει τα θεμέλια για μια νέα, ανταγωνιστική, γεμάτη δυναμισμό Ελλάδα (μη γελιέσαι αυτό είναι το Μνημόνιο ΙΙ). Όπως οι συνάδελφοί μου και εγώ υπογραμμίσαμε κατά τη συνάντησή μας, η Επιτροπή είναι έτοιμη να στηρίξει τις ελληνικές αρχές για τη λήψη αποφάσεων ικανών να αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη και να δρομολογήσουν τη διαδικασία αναζωογόνησης της ελληνικής οικονομίας.

Όπως αναφέραμε κατά τη συζήτηση που είχαμε, υπάρχει μια πλειάδα ενεργειών οι οποίες θα πρέπει να πραγματοποιηθούν χωρίς χρονοτριβή με στόχο τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος (το πολυνομοσχέδιο για το Business Friendly Greece κατατίθεται με τις ευλογίες της Τρόικα), τη στήριξη των μικρών επιχειρήσεων και της νεολαίας και, τέλος, την εξάλειψη δυσλειτουργιών στη δημόσια διοίκηση (ευτυχώς έχει εμπλακεί ο ΟΟΣΑ και όχι η Επιτροπή στο συγκεκριμένο θέμα) και το χρηματοπιστωτικό σύστημα, οι οποίες εμποδίζουν τους πόρους των διαρθρωτικών ταμείων να κατευθυνθούν εκεί όπου χρειάζονται και δημιουργούν προσκόμματα στην ανάπτυξη της οικονομίας και τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη καταβάλει περισσότερα από 8 δισεκατ. ευρώ εκ των 20 δισεκατ. ευρώ που έχει αποφασισθεί να διατεθούν στην Ελλάδα μέσω των διαρθρωτικών ταμείων της ΕΕ από το 2007 και μετά (σιγά ρε Πρόεδρε. Χάρη μας κάνεις; Αυτά τα 8 δις ευρώ είναι η απορρόφηση του ΕΣΠΑ η οποία σημειωτέον είναι πάνω από τον κοινοτικό μέσο όρο). Είμαστε πρόθυμοι να βοηθήσουμε τις ελληνικές αρχές να αξιοποιήσουν τους εναπομείναντες πόρους, με κεντρικό στόχο την τόνωση της ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας (όταν οι ελληνικές αρχές σας ζητούσαν το 80-15 από το Φθινόπωρο του 2010 εσείς κάνατε πως δεν ακούγατε και μόλις το Φθινόπωρο του 2011 αλλάξατε τροπάρι). Προς το παρόν, δεν υπάρχει ανεπάρκεια πόρων (υπάρχει τεράστια ανεπάρκεια εθνικών πόρων και το 95-5 ακόμα εκκρεμεί λόγω ευρωκρατίας) αλλά, όπως ειπώθηκε κατά τη συνάντησή μας, εξακολουθεί να υπάρχει υπερβολικός αριθμός αναπάντητων ερωτημάτων και διοικητικών εμποδίων τα οποία θα πρέπει να υπερπηδηθούν, για να μπορέσουν οι διαθέσιμοι πόροι να φθάσουν στην πραγματική οικονομία (επειδή εμείς δεν είμαστε ιθαγενείς, αυτή τη στιγμή το ΕΣΠΑ τρέχει με διπλάσια ταχύτητα από το προβλέπομενο, χάρη των στόχων στο Μνημόνιο, ενώ έχουν ήδη γίνει διοικητικές αναδιαρθρώσεις με τη βούλα του Επιτρόπου Χαν). Στους τομείς προτεραιότητας, είναι απαραίτητο να εξακριβώσουμε πού εντοπίζονται οι δυσλειτουργίες και να αποφασίσουμε με ποιον τρόπο θα τις εξαλείψουμε με βάση ένα σαφές χρονοδιάγραμμα (δώσε ρευστότητα στις τράπεζες να ξεκινήσουν τα μεγάλα έργα. Η απορρόφηση στο πεδίο των κρατικών ενισχύσεων μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων είναι πάνω από 50%) Τούτο, συχνά, πρέπει να επιχειρηθεί από το επίπεδο της ηγεσίας προς τα χαμηλότερα κλιμάκια και, για τον λόγο αυτό, είμαι πρόθυμος συνεργασθώ στενά μαζί σας, ώστε να εξασφαλισθούν βήματα προόδου. Ως άμεση συνέχεια στα συμπεράσματα της συνάντησής μας, θα πρότεινα την ανάπτυξη συνεργασίας μεταξύ αξιωματούχων των δύο πλευρών σχετικά με τους εξής τομείς προτεραιότητας:

- Καταβολή κοινών προσπαθειών με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ), το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων (ΕΤαΕ) και το Εθνικό Ταμείο Επιχειρηματικότητας και Ανάπτυξης (ΕΤΕΑΝ) με σκοπό την αποδέσμευση των 650 εκατ. ευρώ που προορίζονται για τη στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ), ούτως ώστε να παρασχεθεί η τόσο απαραίτητη ρευστότητα και κάλυψη κινδύνων (από τον Αύγουστο περιμένει η αγορά αυτό το πακέτο, αλλά η ΕΤΕΠ καθυστερεί. Συνεπώς άσε τους διαλόγους και τις συνεργασίες και βάλε τους ευρωκράτες να δουλέψουν). Το ποσό αυτό θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί με γρήγορους ρυθμούς κατά την επόμενη τριετία προς όφελος των μικρών επιχειρήσεων, λαμβανομένου υπόψη ότι ο Πρόεδρος της ΕΤΕπ συμφώνησε (επιτέλους!!! έπειτα από 8 μήνες) σε δείκτη μόχλευσης 2:1 όσον αφορά τη ρευστότητα (θα δίνει ένα για κάθε δύο δικά μας ή το ανάποδο; για να ξέρουμε ποιος κοροϊδεύει ποιον). Επίσης, θα πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες στο εσωτερικό του ελληνικού συστήματος με σκοπό την αποδέσμευση των κεφαλαίων που έχουν ήδη χορηγηθεί στο τραπεζικό σύστημα για την περαιτέρω χορήγηση δανείων σε ΜΜΕ (μα τι λες; Αφού καμία τράπεζα δεν δανείζει σε κανένα αδερφέ...Jeremie και ΕΤΕΑΝ είναι στα αζήτητα. Γελάει όλη η πραγματική οικονομία).

- Εξασφάλιση ταχείας συμφωνίας στο Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο σχετικά με τον μηχανισμό επιμερισμού των κινδύνων με σκοπό την υποστήριξη έργων υποδομής καίριας σημασίας (απ' την ΕΕ εξαρτάται αυτό). Δεδομένου ότι αναμένουμε να ληφθεί θετική απόφαση σχετικά με το θέμα αυτό, οι αρχές της χώρας σας θα ήταν σκόπιμο να συνεχίσουν τις προπαρασκευαστικές τους εργασίες, ούτως ώστε να επιτευχθεί συμφωνία με τους αναδόχους και τις τράπεζες, μέσα σε όσο το δυνατό συντομότερο χρονικό διάστημα, σχετικά με την αναγκαία αναδιάρθρωση των συμβάσεων παραχώρησης της εκμετάλλευσης των αυτοκινητοδρόμων, για να διασφαλισθεί η οικονομική τους βιωσιμότητα. Σε ό,τι αφορά τη δική σας πλευρά, επιβάλλεται κατεπειγόντως να προσδιορισθούν οι πηγές χρηματοδότησης του μηχανισμού επιμερισμού των κινδύνων. Εξάλλου, οι αντίστοιχες υπηρεσίες μας θα πρέπει να εντατικοποιήσουν τις εργασίες με αντικείμενο τις σχετικές λεπτομέρειες εκτέλεσης σε συνεννόηση με την ΕΤΕπ, ούτως ώστε να αποκτήσουμε σαφή εικόνα για τα έργα προτεραιότητας, ειδικότερα δε για τις συμβάσεις παραχώρησης των αυτοκινητοδρόμων, όσο το δυνατό συντομότερα (εκατό χιλιάδες φορές έχετε πάρει τις λίστες με τα έργα προτεραιότητας. Ούτε ελληνική ομάδα στο τσάμπιονς λίγκ δεν παίζει τέτοιο καντενάτσιο).

- Χρησιμοποίηση του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου και αναπρογραμματισμός των κονδυλίων, όπου είναι απαραίτητο, προκειμένου να περιορισθεί η ανεργία των νέων. Πρέπει να ληφθούν ταχέως μέτρα για την εφαρμογή των πορισμάτων της πρόσφατης επίσκεψης της Ομάδας Δράσης της Επιτροπής. Τα εν λόγω μέτρα είναι σκόπιμο να περιλαμβάνουν δράσεις για τη βελτίωση της επαγγελματικής κατάρτισης και των ευκαιριών απόκτησης επαγγελματικής πείρας, δυνατότητες συνδυασμού επαγγελματικής κατάρτισης και εργασίας, καθώς και ενίσχυση της κινητικότητας (η πολιτική είναι απλή: ΄άνεργοι καταρτιστείτε σε επιχειρήσεις που κλείνουν μέσω ΚΕΚ).

- Προσδιορισμός συγκεκριμένων τρόπων στήριξης του προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων, παραδείγματος χάρη, με την ανάπτυξη στενής συνεργασίας σε θέματα κρατικών ενισχύσεων και άλλων κανονιστικών παραμέτρων, καθώς και με την παροχή τεχνικής βοήθειας όπου αυτή είναι απαραίτητη (Ευρωπαϊκή Επιτροπή + Κουκιάδης + Μητρόπουλος = θανατηφόρος συνδυασμός. Σίγουρα έτσι θα προχωρήσουν άμεσα οι αποκρατικοποιήσεις).

- Αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων της Ελλάδας στον ενεργειακό τομέα, με την καταβολή περαιτέρω προσπαθειών για την υλοποίηση φερέλπιδων έργων στον κλάδο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως το πρόγραμμα «Ήλιος», τη δημιουργία μιας πιο ανοικτής και ανταγωνιστικής αγοράς ενέργειας και την προώθηση της Ελλάδας ως κόμβου διακίνησης φυσικού αερίου (και τώρα ξύπνησε ο Μπαρόζο και έρχεται να χώσει τη στραβομουτσούνα του σ' ένα Project που το τρέχει από την πρώτη μέρα ο Παπακωνσταντίνου με τους Γερμανούς σε αποκλειστικά διμερή βάση και το πάνε καλά. Την Επιτροπή θα περίμεναν...).

- Εξεύρεση τρόπων για την επίσπευση της απορρόφησης των κονδυλίων της ΕΕ και τη μεγιστοποίηση του αντίκτυπου τους για την πραγματική οικονομία. Σε σχέση με το θέμα αυτό, συζητήσαμε τη σκοπιμότητα μεγαλύτερου συγκεντρωτισμού, ενώ είναι πιθανό να υπάρχουν και άλλοι τρόποι εξορθολογισμού (είπαμε η Ελλάδα ξεπέρασε το μέσο κοινοτικό ποσοστό απορρόφησης και τους στόχους του Μνημονίου; Μήπως ζητάτε να το μοιράσει σαν Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων το ΕΣΠΑ;)

Προκειμένου να δοθεί πραγματική ώθηση στα προαναφερόμενα μέτρα, προτείνω να συναντηθούν στην Αθήνα οι εκπρόσωποι της Ομάδας Δράσης με αξιωματούχους τους οποίους θα ορίσετε εσείς προκειμένου, σε συνεργασία με άλλες αρμόδιες υπηρεσίες της Επιτροπής, να εξετασθούν λεπτομερώς τα θέματα αυτά και να καταρτισθεί σχετική έκθεση, η οποία θα πρέπει να μας υποβληθεί έως τις 28 Μαρτίου και να περιλαμβάνει σαφείς συστάσεις σχετικά με τις ενέργειες που πρέπει να αναληφθούν ανά τομέα, προσδιορισμό του ποιος είναι υπεύθυνος να προβεί στις ενέργειες αυτές και χρονοδιάγραμμα επίλυσης των διαπιστωθέντων προβλημάτων (ακόμα μία συνάντηση, ακόμα μία Έκθεση , ακόμα μία αναβολή ουσιαστικής δράσης, ακόμα μία επικοινωνιακή κίνηση από πλευράς Μπαρόζο).

Προσβλέπω στη λήψη των παρατηρήσεων και της συνδρομής σας για την υλοποίηση των συμπερασμάτων της μεταξύ μας συνάντησης.

Σχέδιο Μάρσαλ: όταν η συντηρητική Ευρώπη πουλάει χάντρες σε ιθαγενείς

Ακούσαμε τις δυο τελευταίες μέρες τον Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ευρωπαίους αξιωματούχους, Πρωθυπουργούς των κρατών μελών, αλλά και τον Έλληνα Πρωθυπουργό να δηλώνουν ότι η ανάπτυξη αποτελεί πλέον για Ευρώπη και Ελλάδα κορυφαία προτεραιότητα. Πρόκειται για το δεύτερο επίσημο κύμα «αναπτυξιολογίας» που πλήττει τη χώρα μετά το περασμένο καλοκαίρι. Τότε ήταν που τέθηκε για πρώτη φορά σαν στόχος η τόνωση των επενδύσεων μαζί με τη στήριξη της απασχόλησης στη χώρα μας. Στη συμφωνία της 21ης Ιουλίου.

Αν και όλοι έκαναν λόγο, όπως και τώρα, για ένα νέο σχέδιο Μάρσαλ, η αλήθεια είναι ότι παρά τις βαρύγδουπες καλοκαιρινές ρητορείες, ουδέποτε υπήρξε σκέψη –πόσο μάλλον ένα καλά επεξεργασμένο σχέδιο- για κάτι άλλο, κάτι πιο έκτακτο και στοχευμένο, πέρα από την καλύτερη αξιοποίηση των αδιάθετων διαρθρωτικών πόρων. Το περιεχόμενο του «αναπτυξιακού» πακέτου τότε, αυτού που τώρα μας ξανασερβίρεται σαν φρέσκο ζεστό φαγητό, αφορούσε σ’ έναν επαναπρογραμματισμό των πόρων του ΕΣΠΑ καθώς και στη συνδρομή της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕΠ), έτσι ώστε οι αδιάθετοι κοινοτικοί πόροι (τότε 15δις ευρώ) να μοχλευτούν με δάνεια της ΕΤΕΠ και να οργανωθούν με τέτοιο τρόπο ώστε να απαντήσουν στις ανάγκες της οικονομικής κρίσης και της ύφεσης: την έλλειψη ρευστότητας, την επενδυτική ένδεια, την κατάρρευση της απασχόλησης.

Παράλληλα μ’αυτή τη διαδικασία η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα ενθάρρυνε, και τα κράτη μέλη θα λάμβαναν πρωτοβουλίες για διμερείς επενδυτικές και οικονομικές συνεργασίες με την Ελλάδα ή συνεργασίες ανταλλαγής τεχνογνωσίας σε κρίσιμα διαρθρωτικά- ενισχυτικά ως προς την ανάπτυξη- θέματα. Το Υπουργείο Ανάπτυξης βάφτισε αυτές τις πρωτοβουλίες «Συμμαχία για την Ανάπτυξη».

Έκτοτε, στο πλαίσιο της παραπάνω λογικής, με σκοπό την έμπρακτη ενίσχυση του αναπτυξιακού πυλώνα του προγράμματος οικονομικής προσαρμογής της Ελλάδας:

- Αποφασίστηκε η αύξηση της κοινοτικής χρηματοδότησης στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ στο 85%, το λεγόμενο 85-15, ενώ το κοινοτικό top-up αναμένεται σύντομα να αυξηθεί στο 95% με στόχο να μην επιβαρυνθεί ο ελληνικός προϋπολογισμός.

- Κατατέθηκε πρόταση επαναπρογραμματισμού του ΕΣΠΑ, το οποίο ξεπέρασε πια σε απορρόφηση το μέσο κοινοτικό όρο. Η αδιάθετοι πόροι έπεσαν στα 12 δις.

- Κατατέθηκε το Φθινόπωρο του 2011 και συζητείται πρόταση για τη δημιουργία 2 ταμείων υπό την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, με στόχο να δοθούν εναλλακτικές λύσεις στο σοβαρό πρόβλημα ρευστότητας και χρηματοδότησης που αντιμετωπίζουν οι ΜΜΕ και τα μεγάλα έργα στην χώρα μας.

- Συζητείται, χωρίς όμως ακόμα να έχει κατατεθεί συγκεκριμένη πρόταση, ο τρόπος αξιοποίησης των πόρων του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου με στόχο τη στήριξη της απασχόλησης.

- Υπογράφτηκε και υλοποιείται ένα Μνημόνιο Οικονομικής Συνεργασίας και Επενδύσεων ανάμεσα σε Ελλάδα και Γερμανία, ενώ έχουν δρομολογηθεί αντίστοιχες πρωτοβουλίες με τη Γαλλία, και την Αυστρία.

Σήμερα, χωρίς καν να έχει ολοκληρωθεί η πρώτη φάση αυτής της δέσμης πρωτοβουλιών, με τη «Συμμαχία για την Ανάπτυξη» να δέχεται ισχυρούς τριγμούς (Ρέσλερ vs Χρυσοχοΐδης, Ράιχενμπαχ vs Χαν, Υπηρεσίες Χαν vs Task Force Μπαρόζο κοκ), μας πιπιλίζουν τα αυτιά και περιμένουν να αγοράσουμε το νέο σχέδιο Μάρσαλ. Ήδη ακούμε να γίνεται λόγος για επενδυτικό πακέτο ύψους 44 δις ευρώ. Στα 12 δις των αδιάθετων κονδυλίων του ΕΣΠΑ και τα 6 δις χρηματοδοτήσεων της Eυρωπαϊκής Tράπεζας Eπενδύσεων, προσθέτουν 6 δις ευρώ για εξόφληση οφειλών του Δημοσίου προς επιχειρήσεις με κεφάλαια από το νέο δάνειο, αλλά και επενδύσεις 20 δισ. ευρώ από αποκρατικοποιήσεις.

Φοβερό! Θα πει κάποιος. Ναι, διόλου ευκαταφρόνητα όλα αυτά, όμως προσοχή.

Οι «Μπαρόζοι», οι διάφοροι υψηλά ιστάμενοι ευρωπαίοι αξιωματούχοι, αυτοί οι οποίοι ευθύνονται καίρια για το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία των δράσεων του καλοκαιρινού "αναπτυξιακού" πακέτου είναι κολλημένες, μας αμπαλάρουν νέο πακέτο σε φαντεζί επικοινωνιακό περιτύλιγμα. Πιο πλούσιο αυτή τη φορά για να χρυσωθεί το χάπι και των νέων μέτρων. Αδέρφια, συγγνώμη, αλλά δεν το τρώμε.

Καταρχάς η ΕΤΕΠ κάνει νερά. Πώς θα δώσει 6 δις όταν δεν δίνει μόχλευση πάνω από ένα προς ένα λόγω του συστημικού ρίσκου της χώρας, όταν αρνείται να συνδράμει στο ξεμπλοκάρισμα των μεγάλων έργων θέλοντας μόνο ενεργειακά projects, και όταν στις μικρές και μεσαίες ζητά να συνδράμει μετά το 2015. Της ΕΤΕΠ άραγε της τραβάει κάποιος το αυτί στην Ευρώπη γι’ αυτή την κατάσταση; Τι κάνει ο πολύς Έλληνας αντιπρόεδρος κ. Σακελάρης;

Δεύτερον, πολλές από τις λύσεις που έχουν προταθεί, πχ 95-5, αξιοποίηση πόρων του ΕΣΠΑ σαν εγγυητικό κεφάλαιο για άντληση δανεισμού από ΕΤΕΠ κοκ, απαιτούν τροποποιήσεις στην κοινοτική νομοθεσία. Οι τροποποιήσεις αυτές με την ταχύτητα που κινούνται οι κοινοτικοί θεσμοί θα περάσει πρώτα η κρίση και μετά θα είναι έτοιμες.

Τρίτον, οι κανόνες λειτουργίας τόσο του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου όσο και του ΕΤΠΑ, ειδικά στο σκέλος της επιλεξιμότητας δαπανών, είναι τόσο δύσκαμπτοι και ανελαστικοί που δεν μπορούν να λειτουργήσουν με τις ταχύτητες και την ευελιξία που απαιτεί η κρίση και που θα ήθελε ο κατά τ’ άλλα φιλοαναπτυξιακός τώρα τελευταία Μπαρόζο. Το να χρηματοδοτείς προγράμματα κατάρτισης όταν χρειάζεται και άμεση στήριξη της απασχόλησης ή το να μην μπορείς να προσφέρεις κεφάλαια κίνησης συνιστά ευνουχισμό στην εκκίνηση οποιασδήποτε αναπτυξιακής απόπειρας.

Για να μη μακρηγορούμε, το εξάμηνο από τη συμφωνία της 21ης Ιουλίου μέχρι σήμερα δείχνει ότι πέρα από τις ελληνικές διαρθρωτικές αναπτυξιακές υστερήσεις, οι οποίες άλλωστε είναι γνωστές και πολλές -γι’ αυτό στήθηκε το συγκεκριμένο πακέτο με πρωτοβουλία της Ελλάδας- η Ευρώπη δεν είναι έτοιμη θεσμικά, οργανωτικά, οικονομικά, αλλά ούτε και σε επίπεδο ιδεών και προτάσεων να στηρίξει την υπόθεση ανάπτυξη, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά στο σύνολο της γηραιάς Ηπείρου.

Η χρόνια δημοσιονομικο-πληκτίτιδα σε συνδυασμό με το βαρύ θεσμικό πλαίσιο των ταμείων και την μονόπαντη εμμονή σε αλλαγές που αφορούν στο σκέλος της προσφοράς και μόνο (το λεγόμενο supply side growth), μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η ατζέντα της ανάπτυξης στην ΕΕ είναι και θα παραμείνει εγκλωβισμένη στις παραμέτρους και τα όρια που θέτει το υπάρχον πλαίσιο των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών ταμείων. Σε αντίθεση με τη δημοσιονομική επανάσταση, οι όποιες αλλαγές και διευκολύνσεις προωθούνται στο πλαίσιο που διέπει την ανάπτυξη είναι παραμετρικές και όχι ριζοσπαστικές.

Μετά τη δημοσιονομική εξυγίανση όμως, η εποχή απαιτεί ένα δραστικό σχέδιο ανασυγκρότησης των οικονομιών των κρατών μελών. Πολλοί είναι αυτοί που έχουν μιλήσει για τις λεπτομέρειες ενός τέτοιου σχεδίου. Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα είναι η πρόταση της Barzinotto του Bruegel σχετικά με τη μετατροπή του EFSF, το οποίο το καλοκαίρι θα δώσει τη θέση του στον ESM, σε ένα Ευρωπαϊκό Αναπτυξιακό Ταμείο (EFSF-European Growth Fund), το οποίο θα μπορεί να δανείζει τα κράτη μέλη που βρίσκονται στο μηχανισμό στήριξης για αναπτυξιακά αμιγώς projects, με ποσά μέχρι το ύψος των αδιάθετων κοινοτικών πόρων (στην περίπτωση της Ελλάδας 12 δις ευρώ). Αυτό θα ήταν πράγματι η βάση για ένα νέο σχέδιο Μάρσαλ.

Όμως, τέτοιου τύπου ριζοσπαστικές προτάσεις, που συμπληρώνουν το δημοσιονομικό με ένα στιβαρό αναπτυξιακό σκέλος δεν τις συζητάει η συντηρητική Ευρώπη. Απαιτείται γι’ αυτό να μπουν δυναμικά στη δημόσια ατζέντα από όλες τις μεταρρυθμιστικές δυνάμεις. Βεβαίως, η επίτευξή τους δεν θα είναι εύκολη υπόθεση, αφού προϋποθέτει την αλλαγή των πολιτικών συσχετισμών στην ΕΕ. Τολμούμε να προβλέψουμε ότι αυτή η αλλαγή θα γίνει σταδιακά πραγματικότητα και η Ευρώπη έτσι ακριβώς όπως κινήθηκε, δια πυρός και σιδήρου προς τη ριζική αλλαγή της δημοσιονομικής διακυβέρνησης, έτσι θα κινηθεί και στην κατεύθυνση της κατοχύρωσης νέων αναπτυξιακών εργαλείων. Κατά τ’ άλλα, το σημερινό νέο «επενδυτικό» πακέτο, κατά κάποιους νέο Σχέδιο Μάρσαλ, δεν αποτελεί παρά ένα σύνολο από καθρεφτάκια και χάντρες για τους ιθαγενείς της ευρωπαϊκής περιφέρειας.

Europe’s growth strategy: All supply and no demand

Center for European Reform

27 / 2 / 2012

To say that Europe has a growth problem is an understatement. Almost four years since the outbreak of the global financial crisis, only a handful of EU countries (Austria, Belgium, Germany, Slovakia, Sweden and Poland) have seen their economic output return above pre-crisis levels. In all the others, output is still below its peak in 2008 – in some cases dramatically so. Greece, Ireland and Latvia have endured catastrophic declines. But even in Italy, Spain and the UK, where the downturns have been less dramatic, output has already taken longer to return to pre-crisis levels than it did during the Great Depression of the 1930s. If this were not bad enough, many economies contracted in the final quarter of 2011 and will fall back into recession in 2012. How to explain this debacle?

Ask European policy-makers what their growth strategy for the region is, and chances are they will identify two ingredients. First, they will say, countries across the EU must push through structural reforms to improve the supply-side performance of their economies. Labour markets must be reformed; goods and services markets opened to greater competition; spending on research and development boosted; the EU’s single market deepened (notably in areas such as the digital economy); and so on. Second, they will argue, governments must restore confidence and lift ‘animal spirits’ in the private sector by consolidating their public finances. In combination, structural reforms and fiscal austerity will restore the region to long-term ‘competitiveness’, and consequently to economic growth.

The problem with this story is two-fold. The first is that supply-side reforms, though necessary over the medium to long term, are mostly irrelevant in the short term. Few observers doubt that EU countries, particularly those across southern Europe, would be well-advised to take supply-side reforms more seriously than they did under the Lisbon agenda. If they did, their productivity and living standards would rise over the medium to longer run. But to propose such reforms as an answer to Europe’s immediate growth problem is to miss the point: it is to provide a long-term (supply-side) answer to a short-term (demand-side) problem. Deepening the EU’s single market is a perfectly sound idea. But it will do nothing to offset the immediate impact of private-sector ‘deleveraging’ on demand.

.....

Read the full article at CER.

“Invest in EU economy, invest in Youth" PES Leaders tell European Council

PES

1/3/2012

Ahead of the 1st of March EU Summit, the Party of European Socialists (PES) leaders have called for investment in the EU economy and investment in youth. In an open letter sent to the European Council, the PES made a strongly worded critique of existing conservative policies. “Spending cuts, further deregulation of the labour market and liberalisation of the service sector are not the answers”, the letter warns.

PES President Sergei Stanishev, stated that; “thanks to Conservative obsessions, growth and employment measures have been absent from the EU agenda for fully two years now. Our letter emphasizes that we have to invest in the EU economy and invest in youth. We have to promote the right progressive employment policies and focus on social investment. European citizens realise this now more than ever”. In a reference to François Hollande’s campaign in France, Mr. Stanishev added, “Starting with the French elections, we will see a reawakening of progressive values”.

Hannes Swoboda, leader of the S&D Group (Socialists and Democrats) in the European Parliament said that; “Europe needs a new progressive direction. Sustainable growth and employment are the only way to overcome the vicious circle of conservative austerity-only policies and this is also the way to reduce budget deficits."

Prominence is given to the introduction of a European Youth Guarantee, a flagship policy of the PES and a political commitment that ensures that every young person is offered a job, further education or work-focused training after 4 months unemployment. Using unallocated EU funds worth €10 billion, the guarantee is one of the priorities of 2012 and is already being studied by experts for its implementation at European level. Other key points of the leaders’ proposal are to strengthen the active labour markets, to enhance the education system and to improve the framework conditions for the European enterprises.

The open letter also details the sources of financing needed to accomplish this proposal: a major reform of the EU budget, more efficient and fair national tax systems and the broad implementation of the Financial Transaction Tax – which would generate up to €200 billion each year.

Νέα ομάδα δράσης για την ανεργία των νέων και τις ΜΜΕ στην Ελλάδα

Αντιπροσωπεία Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα

28 Φεβρουαρίου 2012

Σήμερα 28 Φεβρουαρίου, βρίσκεται στην Ελλάδα μια νέα ομάδα δράσης («action team») της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για να πραγματοποιήσει συναντήσεις με τις εθνικές αρχές και τους κοινωνικούς εταίρους και να συζητήσουν μέτρα αντιμετώπισης της ανεργίας των νέων και υποστήριξης των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ).

Εξάλλου, στο πλαίσιο της πρόσκλησης που έστειλε ο Πρόεδρος της ΕΕ κ. Barroso προς τον Πρωθυπουργό κ. Λουκά Παπαδήμο, για μία συνάντηση εργασίας στις Βρυξέλλες, αύριο Τετάρτη 29 Φεβρουαρίου, θα δοθεί η ευκαιρία να συζητηθούν, μεταξύ άλλων, τα αποτελέσματα και τη συνέχιση της αποστολής αυτής της ομάδας, καθώς και την απορρόφηση των πόρων των Ευρωπαϊκών Διορθωτικών Ταμείων, όπου υπάρχουν ακόμα σημαντικά ποσά διαθέσιμα.

Ιστορικό

Με ποσοστό 46,6%, η Ελλάδα είναι ένα από τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας των νέων. Αυτό οφείλεται στο συνδυασμό, αφενός, της οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης και, αφετέρου, των υφιστάμενων διαρθρωτικών προβλημάτων, τα οποία επιδεινώθηκαν από την κρίση. Η Ελλάδα πάσχει από έλλειψη νέων θέσεων εργασίας και σημαντική αναντιστοιχία μεταξύ δεξιοτήτων που προσφέρουν οι άνεργοι και αυτών που απαιτεί η αγορά. Η ανεργία των νέων επηρεάζει ιδιαίτερα τις γυναίκες, τους κατόχους πανεπιστημιακών τίτλων και όσους εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο.

Για την καλύτερη διαχείριση της ανεργίας των νέων και τη στήριξη των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) - της βασικής κινητήριας δύναμης για την ανάπτυξη και την απασχόληση - η ομάδα δράσης συνεργάζεται επί τόπου με ομάδα Ελλήνων εμπειρογνωμόνων πάνω σε στοχευμένες δράσεις για την ταχεία απορρόφηση του 21% των κοινοτικών διαρθρωτικών ταμείων που δεν έχουν ακόμη κατανεμηθεί. Για παράδειγμα, τα κεφάλαια αυτά θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για βραχυπρόθεσμα μέτρα κατάρτισης σε θέματα επιχειρηματικότητας, τα οποία να επιτρέπουν στους νέους να αποκτήσουν νέες δεξιότητες ή σε μέτρα που συνδυάζουν καλύτερα την εκπαίδευση στην εργασία με κίνητρα για τους εργοδότες.

Η Ελλάδα έχει επίσης ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά φοιτητών και αποφοίτων που αποκτούν εμπειρία σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η βραχυπρόθεσμη κινητικότητα σ'αυτό τον τομέα μπορεί να προσφέρει στην Ελλάδα νέες δεξιότητες και ευκαιρίες επιχειρηματικότητας. Για παράδειγμα, θα μπορούσαν να προσφερθούν περισσότερες ευκαιρίες εκπαίδευσης και πρακτικής άσκησης μέσω των προγραμμάτων Erasmus και Leonardo da Vinci. Συγκεκριμένες δράσεις συζητιούνται και θα συμφωνηθούν με τις εθνικές αρχές και τους κοινωνικούς εταίρους ώστε να βρεθούν τις καλύτερες δυνατές λύσεις που θα δώσουν άμεσα και συγκεκριμένα αποτελέσματα.

Το έργο αυτής της ομάδας δράσης («action team») συμπληρώνει το μέχρι τώρα έργο της αντίστοιχης «Ομάδας Δράσης για την Ελλάδα», η οποία βοηθά την ελληνική κυβέρνηση στους τομείς των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, των ιδιωτικοποιήσεων, των φορολογικών μεταρρυθμίσεων και της απορρόφησης των πόρων των ταμείων συνοχής, ώστε να αποδώσουν οι μεταρρυθμίσεις υπέρ της ανάπτυξης.

Και οι δύο ομάδες, συνεπώς, στηρίζουν την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων που έχουν ξεκινήσει στο πλαίσιο του Οικονομικού Προγράμματος της Ελλάδας, το οποίο έχει σχεδιαστεί ώστε να βοηθήσει την ελληνική οικονομία να ανακάμψει.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, José Manuel Barroso, ανακοίνωσε την κοινή αυτή πρωτοβουλία κατά την άτυπη συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 30 Ιανουαρίου, απευθύνοντας έκκληση να καταβληθούν επιπλέον προσπάθειες ώστε να αντιμετωπιστεί η ανεργία των νέων, να προληφθεί η απομάκρυνση των νέων από την αγορά εργασίας και να βοηθηθούν οι σκληρά δοκιμαζόμενες ΜΜΕ.

Ο Πρόεδρος Barroso πρότεινε συγκεκριμένα τη δημιουργία ομάδων δράσης της Επιτροπής και των εθνικών κυβερνήσεων - με τη συμμετοχή και των κοινωνικών εταίρων - για τη διαμόρφωση στοχευμένων προγραμμάτων. Ο Πρόεδρος Barroso θα υποβάλει έκθεση με τα πρώτα αποτελέσματα στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στις 1-2 Μαρτίου 2012.

Πρωτοβουλία Barroso για την ανεργία των νέων

President Barroso on Tuesday sent letters to the leaders of eight member states with youth unemployment levels significantly above the EU average: Spain, Greece, Slovakia, Lithuania, Italy, Portugal, Latvia and Ireland. In the letter he outlined the proposed steps to be taken, including: the nomination of a contact person by national authorities, a visit by the Commission team in February, and the identification of the necessary elements of a youth employment plan and the support schemes for SMEs which could be accelerated or benefit from funding not yet committed from within the national Structural Funds allocation. The objective is to develop by mid-April targeted plans to be included in the National Reform Programmes in which each member state outlines its economic policy priorities in the context of the European Semester.

Barroso on Youth Unemployment

"We cannot accept that almost a quarter of Europe's young people are unemployed! I will be proposing the creation of joint 'action teams' with the Commission, Member States and national social partners, to come up with targeted plans by April to help tackle youth unemployment. I also want Member States to commit to a 'Youth on the Move' pact to ensure that all our young people are either in a job, in education or in training within four months of leaving school."

Διαβάστε την επιστολή προς τον Έλληνα Πρωθυπουργό

http://ec.europa.eu/commission_2010-2014/president/news/speeches-statements/pdf/letter2_el.pdf

The Decline and Fall of the Euro?

By Daniel Gross*
Project Syndicate

BRUSSELS – Great empires rarely succumb to outside attacks. But they often crumble under the weight of internal dissent. This vulnerability seems to apply to the eurozone as well.

Key macroeconomic indicators do not suggest any problem for the eurozone as a whole. On the contrary, it has a balanced current account, which means that it has enough resources to solve its own public-finance problems. In this respect, the eurozone compares favorably with other large currency areas, such as the United States or, closer to home, the United Kingdom, which run external deficits and thus depend on continuing inflows of capital.

In terms of fiscal policy, too, the eurozone average is comparatively strong. It has a much lower fiscal deficit than the US (4% of GDP for the eurozone, compared to almost 10% for the US).

Debasement of the currency is another sign of weakness that often precedes decline and breakup. But, again, this is not the case for the eurozone, where the inflation rate remains low – and below that of the US and the UK. Moreover, there is no significant danger of an increase, as wage demands remain depressed and the European Central Bank will face little pressure to finance deficits, which are low and projected to disappear over the next few years. Refinancing government debt is not inflationary, as it creates no new purchasing power. The ECB is merely a “central counterparty” between risk-averse German savers and the Italian government.

Much has been written about Europe’s sluggish growth, but the record is actually not so bad. Over the last decade, per capita growth in the US and the eurozone has been almost exactly the same.

Given this relative strength in the eurozone’s fundamentals, it is far too early to write off the euro. But the crisis has been going from bad to worse, as Europe’s policymakers seem boundlessly capable of making a mess out of the situation.

......Read the full article in Project Syndicate

*Daniel Gros is Director of the Center for European Policy Studies.

Ευρώ-κρίση: «σενάριο Ιφιγένεια»

Της G700

Hellenic Nexus

τ' Οκτωβρίου 2011

Ένα σενάριο που καλλιεργείται τις τελευταίες εβδομάδες στην αυλή της ευρωζώνης είναι η Ελλάδα να παταχθεί και να εκδιωχθεί από το ευρώ ως ο ένοχος των ατασθαλιών και πηγή κρίσης για τους υπόλοιπους. Η ιδέα να χαραχθεί μία κόκκινη γραμμή ανάμεσα στους άτυχους και τους πονηρούς βρίσκει μεγάλο κοινό και ανταπόκριση ανάμεσα στους ευρωπαίους δεξιούς και φιλελεύθερους κυρίως, αλλά και στους σοσιαλιστές και τους πράσινους πιο απρόθυμα. Πυρήνας της ιδέας είναι ένας πολιτικός ελιγμός για τη σωτηρία της ευρωζώνης πλην Ελλάδας. Δώστε αίμα στους βόρειους φορολογούμενους, για να δωθούν χρήματα στους υπόλοιπους νότιους της ευρωζώνης. Με μία φράση, ρίξτε την Ελλάδα για να κρατηθούν οι υπόλοιποι.

Οι εταίροι και δανειστές μας δεν μπλοφάρουν. Για την ακρίβεια εν μέρει μπλοφάρουν αλλά επί της ουσίας φλερτάρουν με την ιδέα μίας τέτοιας τελικής λύσης με την Ελλάδα σε ρόλο «Ιφιγένειας της ευρωζώνης». Η ιδέα ολοκληρώνεται με την ενεργοποίηση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας ως δανειστή last resort without limit για τα εναπομείναντα μέλη της ευρωζώνης. Αυτό σημαίνει πρακτικά τύπωση ηλεκτρονικού χρήματος (quantitative easing) που θα διοχετευτεί για τη μαζική αγορά ομολόγων και την πτώση των spread για τις χώρες που βρίσκονται στη γραμμή της επίθεσης των αγορών. Το σενάριο ενισχύει το γεγονός ότι ένα από τα σκληρότερα γεράκια της Κεντρικής Τράπεζας, ο Γερμανός Σταρκ, παραιτήθηκε πρόσφατα λόγω της αντίθεσης του στην πολιτική αυτή.

Κάπου εκεί όμως τελειώνει η ιδέα και το σενάριο και αρχίζει η ευθύνη της χώρας, αυτών που κυβερνούν, εκείνων που αντιπολιτεύονται και της κοινωνίας.

Διότι, πρώτον, «όταν δεν έχεις χαρτί δεν μπλοφάρεις». Όταν διώχνεις την τρόικα, πριν ψηφιστεί η συμφωνία από το γερμανικό κοινοβούλιο δεν δείχνεις να διαθέτεις στοιχεία διαπραγματευτικής σοβαρότητας.

Διότι, όταν η πατρίδα σου έχει περασμένη τη θηλιά στο λαιμό και ετοιμάζονται να τη στραγγαλίσουν και να τη σουτάρουν τέσσερις δεκαετίες πίσω, και εσύ σχεδιάζεις να αλλάξεις τα σχολικά βιβλία για να κάνεις τους Έλληνες υπερήφανους, είσαι γελοίος.

Διότι, όταν παρά την προχειρότητα και τον πανικό από την πλευρά των κυβερνώντων, επιβάλλεται ο πιο δίκαιος κοινωνικά φόρος από την αρχή της κρίσης, ο φόρος στην ακίνητη περιουσία, και αυτό χαρακτηρίζεται «χαράτσι», είμαστε όλοι μαζί απλώς εκτός πραγματικότητας.

Ειμαστε το μυρμίγκι και πάνω από το κεφάλι μας μαλώνουν οι ελέφαντες. Η πτώση θα είναι μεγάλη και δραματική και σίγουρα δυσανάλογη, αδικαιολόγητη και ανήθικη για το μέγεθος των αμαρτιών μας. Ωστόσο, ηθική δεν υπάρχει στη γεωμετρία της οικονομικής γεωπολιτικής. Χρειαζόμαστε ψυχραιμία, καθαρό μυαλό, πολύ σοβαρότητα και λίγη τύχη.

Οι ωδίνες του επόμενου βήματος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης

Το Φεβρουάριο του 2009, αρκετούς μήνες πριν την ένταξη της Ελλάδας στον άτυπο μηχανισμό στήριξης, είχαμε υποστηρίξει ότι η Γερμανία –μαθαίνοντας the hard way- θα ενέδιδε τελικά στην παροχή οικονομικής βοήθειας σε κράτη μέλη που βρίσκονται σε κρίση, με αντάλλαγμα μια αυστηρή δημοσιονομική πειθαρχία και εκτεταμένες διαρθρωτικές αλλαγές. Αυτή η εξέλιξη είχαμε εκτιμήσει τότε, θα έθετε τη βάση για το επόμενο βήμα στο εγχείρημα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, αυτό της σταδιακής δημιουργίας μιας δημοσιονομικής ένωσης στην ΕΕ.

Πράγματι, η Γερμανία πείστηκε το 2009 να παράσχει μαζί με τα υπόλοιπα κράτη μέλη οικονομική βοήθεια, αρχικά προς την Ελλάδα και στη συνέχεια προς την Ιρλανδία και την Πορτογαλία. Η πολιτική αυτή, ανέτρεψε ολόκληρη την αντίληψη πάνω στην οποία οικοδομήθηκε το Μάαστριχτ και στη συνέχεια το Άμστερνταμ, σύμφωνα με την οποία απαγορεύονταν τόσο στην ΕΚΤ, όσο και στα κράτη μέλη να παρέχουν οικονομική βοήθεια σε δεύτερο κράτος μέλος σε περίπτωση κακής δημοσιονομικής κατάστασης του τελευταίου. Μέσα σε είκοσι μήνες η Ευρώπη άρχισε να κάνει μεγάλα βήματα προς τη δημιουργία ενός μόνιμου κεντρικού μηχανισμού διαχείρισης οικονομικών κρίσεων, βασικό στοιχείο οποιασδήποτε δημοσιονομικής ένωσης. Από τον άτυπο μηχανισμό στήριξης που φτιάχτηκε για την Ελλάδα, περάσαμε στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης (EFSM) και στη συνέχεια στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF), ενώ προβλέφτηκε ακόμα και η δυνατότητα ενός κράτους να προχωρήσει σε ελεγχόμενη αναδιάρθρωση των χρεών του εντός του EFSF από το 2013.

Το όποιο βήμα, βέβαια, υπήρξε αργό και ελλιπές. Σήμερα που το μέλλον της ίδιας της ευρωζώνης τίθεται σε αμφιβολία, λόγω των επιθέσεων των αγορών και των οίκων αξιολόγησης στην Ιταλία και την Ισπανία, κινδυνεύει να μείνει και μετέωρο. Οι εθνικοί εγωισμοί σε συνδυασμό με την ιδεολογική και πολιτική μυωπία των ευρωπαίων συντηρητικών, έχουν φροντίσει να ρίξουν την Ευρώπη και τον κόσμο σε μια διαρκή κρίση χωρίς τελειωμό. Πλέον το ενδεχόμενο να διαλυθεί το μαγαζί αποτελεί μαθηματική πιθανότητα. Όμως, και παρά τις Κασσάνδρες που φέρνουν με αναλύσεις τους την καταστροφή, δεν πιστεύουμε ότι αυτό τελικά θα συμβεί.

Όπως στην περίπτωση της ελληνικής κρίσης χρέους, έτσι και στην περίπτωση της ιταλικής, η Ευρώπη θα βρεθεί για μία ακόμη φορά αντιμέτωπη με τις θεμελιώδεις αδυναμίες της αρχιτεκτονικής της.

Της οικονομικής: η σταθεροποιητική λειτουργία ενός κεντρικού προϋπολογισμού σε περίοδο κρίσης, δεν μπορεί να αντικατασταθεί από την ασυντόνιστη δράση πολλών δημοσιονομικών πολιτικών, ούτε βέβαια από μηχανισμούς στήριξης που ανταλλάσουν τη διάσωση με την τιμωρία.

Της πολιτικής: ο πόλεμος ενάντια στους οίκους αξιολόγησης και το διεθνές χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο και το σινάφι των καταστροφολόγων που πλέον κλονίζει οικονομίες με πολύ πιο σοβαρή διάρθρωση και παραγωγή από της Ελλάδας, δεν μπορεί να κερδηθεί με έκτακτα Συμβούλια Κορυφής και διακηρύξεις καλών προθέσεων.

Αντιλαμβανόμενη το αδιέξοδο στο οποίο έχει βρεθεί, η Ευρώπη θα κοιτάξει τον εαυτό της στον καθρέφτη και πολύ σύντομα θα οδηγηθεί στο αυτονόητο: την έκδοση ευρωομολόγου σε συνδυασμό με τη θεσμοθέτηση ενός πιο στιβαρού συστήματος οικονομικής διακυβέρνησης. Ήδη, με μισόλογα και διαρροές το έχουν προανακοινώσει. Η ουσία, όμως, είναι η δημιουργία μιας πραγματικής οικονομικής και πολιτικής ένωσης.

Στη συνέχεια, ωστόσο, η Ευρώπη θα πρέπει να απαντήσει άλλα δύο θεμελιώδη ζητήματα. Πρώτον, τι είδους δημοκρατία έχουμε στην Ευρώπη της δημοσιονομικής ένωσης όπου τα ιερατεία θα αποφασίζουν (στις χώρες του μνημονίου ήδη αποφασίζουν) για τις δαπάνες σε παιδεία και υγεία. Δεύτερον, ποιος θα κληθεί να πληρώσει τη φούσκα του πιστωτικού χρήματος που πέρασε από τους ισολογισμούς των χρεοκοπημένων τραπεζών στο δημόσιο χρέος, που στην περίπτωση των ανεπτυγμένων χωρών αναμένεται να φτάσει στο 100% του ΑΕΠ σχετικά άμεσα . Η πρόχειρη απάντηση που ήδη έχουμε είναι τα άγρια μέτρα λιτότητας που εφαρμόζονται σε όλη την ευρωζώνη.

Η Ευρώπη στο σταυροδρόμι

G700

Hellenic Nexus, τ. Ιανουαρίου 2011

Οι Ευρωπαίοι

Αυτή τη στιγμή περισσότερο από ποτέ άλλοτε, οι Ευρωπαίοι είναι ενάντια σε κάθε μορφή παραχώρησης εθνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων στην κοινή ευρωπαϊκή πολιτική ηγεσία. Η εμπιστοσύνη μεταξύ των ευρωπαϊκών λαών είναι στο μεταπολεμικό ναδίρ της και είναι προφανές ότι οι μισοί λαοί βλέπουν τους άλλους ως τεμπέληδες και λαμόγια, οι άλλοι μισοί βλέπουν τους πρώτους σαν νέους οικονομικούς κατακτητές των χωρών τους.

Οι παλιές οικονομικές ισορροπίες μεταξύ βορείων και νοτίων καταναλωτών έχουν ατονήσει λόγω της συνολικής πτώσης της ανάπτυξης. Το παλαιό δόγμα της εσωτερικής αναδιανομής άλλωστε, απέτυχε παταγωδώς. Οι μεταφερόμενοι από το βορρά πόροι μετατράπηκαν σε αρνητικά εμπορικά ισοζύγια για το νότο και η κοινή οικονομική ταχύτητα δεν επιτεύχθηκε σύμφωνα με τον κεντρικό σχεδιασμό.

Αυτό που φάνηκε άλμα, η νομισματική ένωση, ταράζεται συθέμελα στην πρώτη μεγάλη δοκιμασία της. Και τώρα που η Ευρώπη χρειάζεται άμεσες και τολμηρές αποφάσεις προκύπτουν τα δομικά της πολιτικά προβλήματα. Τα εθνικά κράτη, λειτουργούν αναπόφευκτα με τα παλιά αντανακλαστικά που καλλιεργήθηκαν επί αιώνες. Η υπερεθνική εμπιστοσύνη δε μαθαίνεται σε μισή γενιά, άλλωστε… Μόνος δρόμος για την ΕΕ είναι να τα ξεπεράσει αλλιώς το όλο εγχείρημα δεν θα έχει ούτε λόγο, ούτε τρόπο να επιβιώσει.

Designed to fail?

Ήταν αναμενόμενη αυτή η εξέλιξη. Η ισορροπία μεταξύ εθνικών κυβερνήσεων και κεντρικής ευρωπαϊκής εξουσίας ακόμα ευνοεί τις πρώτες. Και βέβαια με την ύπαρξη απρόσωπων εκπροσώπων της Ευρώπης (πχ. πρόεδρος Rompuy, υπ. εξ. Ashton) δεν είναι δυνατόν να γίνει σαφής ο ρόλος της δεύτερης. Τα κέντρα της ευρωπαϊκής εξουσίας παραμένουν άχρωμα και γραφειοκρατικά. Οι κοινοί ευρωπαϊκοί θεσμοί είναι οριακά απολιτικοί. Επίσης, οι απόπειρες δημιουργίας ενός κοινού πολιτικού αφηγήματος απέβησαν άκαρπες. Αντί να αναζητηθεί ο ελάχιστος κοινός πολιτικός και αξιακός παρονομαστής των Ευρωπαίων στο Ευρωσύνταγμα, κατασκευάστηκε ένα ακατανόητο μαμούθ που ρύθμιζε λεπτομερώς, με ακρίβεια εγκυκλίου πολλές φορές διάφορα τεχνικά ζητήματα.

Ένα επίσης σημαντικό ζήτημα είναι πως οι πολιτικοί των χωρών – μελών χρησιμοποίησαν παλιότερα και ακόμα περισσότερο τώρα την ενδοευρωπαϊκή σύγκρουση ως μέσο εκλογικής επιρροής. Η εικόνα του μέσου Ευρωπαίου έχει να κάνει με κυβερνήσεις που τον «προστατεύουν» από τις ευρωπαϊκές αποφάσεις. Η εθνική κολακεία είναι όπλο στη φαρέτρα όλων των πολιτικών του κόσμου αλλά, υπ’ αυτές τις συνθήκες αποβαίνει εκρηκτική. Στις εθνικές πολιτικές διαμάχες οι αντιευρωπαϊστές έχουν την κρίση με το μέρος τους. Δεν είναι τυχαίο ότι στην Ελλάδα έγινε ανάρπαστη και διαδόθηκε από κύκλους της εγχώριας αριστεράς ομιλία ευρωβουλευτή εκλεγμένου με το βρετανικό ακροδεξιό BNP ενώ ακροδεξιοί κύκλοι ανήγαγαν σε ήρωα τον αριστερό και οικολόγο Cohn-Bendit.

Οι αποφάσεις της Μέρκελ λαμβάνονται σε χρονική σχέση με τις εκλογές των γερμανικών κρατιδίων παρά σε σχέση με το παγκόσμιο οικονομικό μομέντουμ. Ο δρόμος της Μέρκελ είναι ενδεικτικός του πανευρωπαϊκού πολιτικού κλίματος. Ενός κλίματος που, γενικώς, προτιμά να κρύβονται τα εθνικά πολιτικά άπλυτα κάτω από το ευρωπαϊκό χαλί. Η Ευρώπη την πληρώνει κάθε φορά που ένας λαός είναι ανικανοποίητος από την εθνική του ηγεσία (βλ. καταψήφιση Ευρωσυντάγματος από τους Γάλλους).

Η κοινή αγορά, το κοινό νόμισμα, η κοινή οικονομία, η κοινή πολιτεία

Η Ευρώπη βασίστηκε σε ένα γενικώς ορθό δόγμα που λέει πως όταν υπάρχουν κοινές γεωστρατηγικές επιδιώξεις και κοινά οικονομικά συμφέροντα, είναι δυνατόν να παραμερίζονται οι εθνικισμοί και να αναπτύσσεται η φιλία μεταξύ αλλοεθνών. Αυτό ίσχυσε μετά τον Πόλεμο και συνεχίζει με κλυδωνισμούς να ισχύει. Όμως, τα κοινά συμφέροντα σε μια συρρικνούμενη οικονομική πίτα αναγκαστικά τίθενται σε τροχιά σύγκρουσης. Στην ευημερία όλοι είναι φίλοι. Στη διανομή των βαρών κρίνεται το βάθος της συνεργασίας. Οι κοινές λοιπόν γεωστρτηγικές επιδιώξεις και τα κοινά οικονομικά εργαλεία έφεραν την Ευρώπη στη νομισματική ενοποίηση. Όμως, το μεγάλο βήμα θα ολοκληρωθεί όταν ληφθούν οι κατάλληλες αποφάσεις που θα φέρουν την Ευρώπη στην οικονομική και στην πολιτική ολοκλήρωση.

Η απόπειρες δημιουργίας του Ευρωσυντάγματος απέβησαν άκαρπες. Αντί να αναζητηθεί ο ελάχιστος κοινός πολιτικός και αξιακός παρονομαστής των Ευρωπαίων, κατασκευάστηκε ένα μαμούθ που ρύθμιζε λεπτομερώς, με ακρίβεια εγκυκλίου πολλές φορές διάφορα νομοθετικά ζητήματα. Η Ενωμένη Ευρώπη έχει ανάγκη μιας απλής και λαϊκά κατανοητής περιγραφής στους πολίτες της. Μιας περιγραφής που θα τη νομιμοποιήσει τόσο όταν αναδιανέμει τους ευρωπαϊκούς πόρους, όσο και όταν εγκαλεί τις εθνικές κυβερνήσεις, ή ακόμη και τις υποκαθιστά στη χάραξη πχ. της οικονομικής πολιτικής.

Η Ευρώπη ενώθηκε για να επουλώσει τις βαθιές πληγές των αιώνιων πολέμων της. Τώρα, ο ευρωπαϊκός πόλεμος έχει τη μορφή ενός οικονομικού εμφυλίου. Ας διδαχτούμε από δυο άλλες ομοσπονδίες που αναζήτησαν την ισορροπία μεταξύ των «εθνικών» και των «κεντρικών» εξουσιών, τις ΗΠΑ και τον Καναδά, με ένα, ασφαλώς, πιο συμπαγές πολιτιστικό και γλωσσικό υπόβαθρο. Το ερώτημα για την Ευρώπη είναι αν θα καταφέρει να προχωρήσει σε μεγαλύτερη ενότητα διατηρώντας τις επιμέρους διαφοροποιήσεις της. Πιστεύουμε πως είναι μονόδρομος αν δεν θέλει να βυθιστεί σε μόνιμη κρίση ή ακόμη και να διαλυθεί.

Υπάρχει λύση για τα προβλήματα της ευρωζώνης

Του Τζόρτζ Σόρος*

Ναυτεμπορική, 27-12-2010

Οι αρχιτέκτονες της ευρωζώνης γνώριζαν τις ατέλειές της όταν τη σχεδίαζαν. Η ευρωζώνη θα είχε ενιαία κεντρική τράπεζα άλλα όχι ενιαίο Υπουργείο Οικονομικών. Αυτό ήταν επιβεβλημένο από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, η οποία προέβλεπε τη δημιουργία μιας νομισματικής και όχι πολιτικής ένωσης.

Οι ευρωπαϊκές αρχές, ωστόσο, ήταν πεπεισμένες ότι, όταν και εάν η ευρωζώνη αντιμετωπίσει κάποια κρίση, θα μπορούσαν να την ξεπεράσουν. Εξάλλου, αυτή ήταν η βάση πάνω στην οποία δημιούργησαν την Ευρωπαϊκή Ένωση βήμα προς βήμα, έχοντας πλήρη συναίσθηση ότι θα χρειαστούν περαιτέρω βήματα.

Εκ των υστέρων, συνειδητοποιεί κανείς και άλλες ανεπάρκειες της ευρωζώνης, τις οποίες οι αρχιτέκτονές της αγνοούσαν. Η ζώνη του ευρώ υποτίθεται ότι θα έφερνε οικονομική σύγκλιση αλλά, αντ' αυτού, δημιούργησε αποκλίσεις, καθώς οι αρχιτέκτονές της δεν είχαν συνειδητοποιήσει ότι ενδέχεται να προκύψουν ανισορροπίες όχι μόνο στον δημόσιο αλλά και στον ιδιωτικό τομέα.

Μετά την κυκλοφορία του ευρώ, οι εμπορικές τράπεζες μπορούσαν να αναχρηματοδοτήσουν τις θέσεις τους σε κρατικά ομόλογα μέσω της διευκόλυνσης δανεισμού με ενέχυρο κρατικούς τίτλους που παρείχε η ΕΚΤ (discount window), με τις εποπτικές αρχές να θεωρούν τα κρατικά ομόλογα ως τίτλους μηδενικού κινδύνου. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η ψαλίδα των επιτοκίων να κλείσει ανάμεσα σε διάφορες χώρες, γεγονός που οδήγησε στην άνθηση του κλάδου ακινήτων στις πιο αδύναμες οικονομίες μειώνοντας, ταυτόχρονα, την ανταγωνιστικότητά τους.

Την ίδια ώρα, η Γερμανία έπρεπε να σφίξει το λουρί προκειμένου να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της επανένωσης, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν αυτές οι αποκλίσεις. Εν τω μεταξύ, οι τράπεζες συνέχιζαν να συσσωρεύουν κρατικούς τίτλους από τις πιο αδύναμες χώρες προκειμένου να επωφεληθούν από τις ελάχιστες διαφορές των επιτοκίων που ίσχυαν τότε.

Οι επιπτώσεις από την έλλειψη ενιαίου Υπουργείου Οικονομικών έγιναν για πρώτη φορά αισθητές κατά την πτώχευση της Lehman Brothers το 2008, όταν οι κυβερνήσεις, για να αποτρέψουν την κατάρρευση των χρηματοοικονομικών αγορών, έπρεπε να εγγυηθούν ότι δεν θα άφηναν να καταρρεύσει κανένα άλλο συστημικά σημαντικό χρηματοπιστωτικό ίδρυμα.

Τότε, η Αγκελα Μέρκελ είχε απορρίψει την παροχή εγγύησης σε εμβέλεια Ευρώπης, επιμένοντας ότι κάθε χώρα πρέπει να παρέχει εγγυήσεις για τις δικές της τράπεζες. Παραδόξως, η ψαλίδα των επιτοκίων άνοιξε για πρώτη φορά το 2010, όταν η νεοεκλεγείσα κυβέρνηση της Ελλάδας ανακοίνωσε ότι οι προκάτοχοί της δήλωναν στοιχεία που υποεκτιμούσαν σημαντικά το πραγματικό δημοσιονομικό έλλειμμα.

Αυτή ήταν η αρχή της κρίσης στην ευρωζώνη. Η έλλειψη ενιαίου Υπουργείου Οικονομικών βρίσκεται σε διαδικασία αντιμετώπισης, πρώτα με την παροχή πακέτου διάσωσης στην Ελλάδα, έπειτα με τη σύσταση προσωρινού ταμείου έκτακτης χρηματοδότησης και, εν τέλει, με τη δημιουργία ενός μόνιμου θεσμού.

Δυστυχώς, είναι εξίσου βέβαιο ότι τα νέα μέτρα έχουν και αυτά ελλείψεις. Εκτός από την απουσία Υπουργείου Οικονομικών, η ευρωζώνη παρουσιάζει και άλλα μειονεκτήματα, τα οποία οι αρχές δεν φαίνεται να έχουν συνειδητοποιήσει πλήρως, το οποίο περιπλέκει εξαιρετικά τα πράγματα. Οι αρχές δεν αντιμετωπίζουν μόνο την τρέχουσα κρίση, αλλά επίσης μια τραπεζική κρίση και μια κρίση της μακροοικονομικής θεωρίας.

Οι αρχές διαπράττουν τουλάχιστον δύο λάθη. Το πρώτο είναι ότι οι ομολογιούχοι των αφερέγγυων τραπεζών προστατεύονται εις βάρος των φορολογούμενων υπό το φόβο μιας νέας χρηματοοικονομικής κρίσης. Αυτό είναι πολιτικά μη αποδεκτό. Η ιρλανδική κυβέρνηση που θα εκλεγεί την ερχόμενη άνοιξη είναι αναγκασμένη να ακυρώσει τις τρέχουσες συμφωνίες. Οι τράπεζες το γνωρίζουν αυτό και γι' αυτό η διάσωση της Ιρλανδίας δεν κατάφερε να καθησυχάσει τις αγορές.

Το δεύτερο είναι ότι τα υψηλά επιτόκια που συνοδεύουν τα πακέτα διάσωσης καθιστούν αδύνατη τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς των αδύναμων χωρών σε σύγκριση με τις ισχυρότερες. Οι αποκλίσεις θα εξακολουθούν να διευρύνονται και οι πιο αδύναμες χώρες θα εξασθενίζουν ακόμη περισσότερο. Είναι πιθανό να αναπτυχθεί αμοιβαία δυσαρέσκεια μεταξύ πιστωτών και χρεωστών και υπάρχει πραγματικός κίνδυνος η ζώνη του ευρώ να καταστρέψει την πολιτική και κοινωνική συνοχή της ΕΕ.

Ωστόσο, και τα δύο λάθη μπορούν να διορθωθούν. Όσον αφορά στο πρώτο, πρέπει να χρησιμοποιηθούν έκτακτα κεφάλαια για αναδιάρθρωση των τραπεζικών συστημάτων και τη χορήγηση δανείων στα κράτη μέλη. Ο πρώτος είναι πιο αποτελεσματικός τρόπος αξιοποίησης των κεφαλαίων από τον δεύτερο. Η σωστή αναδιάρθρωση των κεφαλαίων στον τραπεζικό κλάδο θα έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των ελλειμμάτων των κρατών, με αποτέλεσμα να εξασφαλίσουν την ταχύτερη επιστροφή τους στις κεφαλαιαγορές.

Η διοχέτευση κεφαλαίων στις τράπεζες είναι καλύτερα να γίνει τώρα παρά αργότερα και είναι καλύτερα να γίνει σε εμβέλεια Ευρώπης παρά κάθε χώρα να ενεργήσει από μόνη της. Με αυτόν τον τρόπο θα δημιουργείτο ένα ευρωπαϊκό θεσμικό καθεστώς. Η εποπτεία των τραπεζών σε ευρωπαϊκό επίπεδο παραβιάζει σε μικρότερο βαθμό την εθνική κυριαρχία από τον έλεγχο της δημοσιονομικής πολιτικής σε επίπεδο Ευρώπης. Και ο έλεγχος των τραπεζών σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι λιγότερο ευάλωτος σε πολιτικές καταχρήσεις από τον εθνικό έλεγχο.

Σε ό,τι αφορά στο δεύτερο πρόβλημα, τα επιτόκια των πακέτων διάσωσης πρέπει να μειωθούν στα επίπεδα που μπορεί να δανειστεί η ίδια η ΕΕ από τις αγορές. Με αυτόν τον τρόπο, θα μπορεί να δημιουργηθεί μια ενεργή αγορά ευρωομολόγων.

Μπορεί οι δύο αυτές διαθρωτικές αλλαγές να μην είναι αρκετές για βγάλουν τις χώρες της ευρωζώνης που αντιμετωπίζουν προβλήματα από τη δυσχερή θέση στην οποία βρίσκεται. Ισως χρειαστούν πρόσθετα μέτρα, όπως το «ψαλίδισμα» της αξίας των τίτλων για τους κατόχους κρατικών ομολόγων. Το κόστος ενός τέτοιου μέτρου θα μπορούσε να απορροφηθεί από τις τράπεζες, εάν έχει προηγηθεί μια ορθή αναδιάρθρωση κεφαλαίων. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσαν να διορθωθούν τα δύο οφθαλμοφανή λάθη που καταδικάζουν το μέλλον της ΕΕ.

*Ο Τζορτζ Σόρος είναι προέδρος της Soros Fund Management

Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο και στο βάθος δημοσιονομική ένωση!

Όταν, τον Οκτώβριο του 2008, προβλέψαμε ότι η ΕΕ θα κινηθεί αναγκαστικά προς την κατεύθυνση μιας στενότερης δημοσιονομικής συνεργασίας, για να αντιμετωπίσει τόσο τη σημερινή κρίση όσο και τις επόμενες που θα έρθουν, οι περισσότεροι μας πέρασαν για τρελούς. «Δε γίνονται αυτά στην Ευρώπη», έλεγαν ορισμένοι. Δεν θα το επιτρέψει ο εθνικός εγωισμός και τα επιμέρους συμφέροντα των κρατών μελών. «Έχασαν τη νομισματική κυριαρχία τα κράτη μέλη, να απωλέσουν και την κυριαρχία στα δημόσια οικονομικά, πάει πολύ».

Η πραγματικότητα, όμως, φαίνεται ότι για πολλοστή φορά στη σύγχρονη μεταπολεμική ευρωπαϊκή ιστορία πιέζει την ΕΕ να ξεπεράσει τους εθνικούς εγωισμούς και να ανοίξει ένα ακόμα κεφάλαιο στην πενηνταετή πορεία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Η κρίση εκ των πραγμάτων οδηγεί την Ένωση προς μια στενότερη οικονομική συνεργασία. Η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με τη στιγμή της αλήθειας. Συνειδητοποιεί με τον πιο σκληρό τρόπο πως η ύπαρξη ενιαίου νομίσματος προϋποθέτει όχι απλά πειθαρχημένους εθνικούς προϋπολογισμούς, αλλά και αμοιβαία και έμπρακτη αλληλεγγύη ανάμεσα στα κράτη-μέλη της ευρωζώνης σε περίπτωση ανάγκης. Αλλιώς, όλοι υποφέρουν. Αν αποτύχει η Ελλάδα, θα αποτύχει η Ισπανία και η Ιταλία, ακόμη και η Γερμανία και όλα τα υπόλοιπα μέλη. Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση έχει προχωρήσει σε τέτοιο βαθμό που δεν επιτρέπεται πια η οικονομική κατάρρευση της Ελλάδας -ή οποιασδήποτε άλλης χώρας στην Ευρωζώνη.

Έτσι, έπειτα από μια ηρωική αντίσταση πολλών μηνών στο ενδεχόμενο διάσωσης της ελληνικής οικονομίας με ευρωπαϊκούς πόρους – η οποία σημειωτέον ωφέλησε σημαντικά την Ελλάδα δίνοντάς της την ευκαιρία να συμμαζέψει τα του οίκου της- η Ευρώπη κάνει σήμερα κουβέντα για τρία πράγματα:

α) για την εγκαθίδρυση μιας ευρωπαϊκής δυνατότητας αντιμετώπισης των διεθνών κερδοσκοπικών κεφαλαίων

β) για τη δημιουργία ενός ad hoc διακρατικού πακέτου οικονομικής βοήθειας ύψους έως 25 δις ευρώ που θα αποτελείται από χαμηλότοκα δάνεια και εγγυήσεις

γ) για τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου, το οποίο θα λειτουργεί ως ευρωπαϊκό ταμείο σταθεροποίησης σε περίπτωση οικονομικών κρίσεων.

Την πρόταση για το ΕΝΤ στηρίζει ανοιχτά πλέον ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας κ.Βόλφανγκ Σόιμπλε, η βαυαρική πτέρυγα του Χριστιανοδημακρατικού Κόμματος, το CSU, και ο έτερος κυβερνητικός εταίρος, το κόμμα των Φιλελευθέρων.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στηρίζει την ιδέα και δηλώνει έτοιμη να προτείνει τις λεπτομέρειες σχετικά με τη δημιουργία ενός τέτοιου οργάνου.

Μ’ αυτά και μ’ αυτά η ΕΕ φαίνεται να αποτολμά το πρώτο βήμα προς τη δημιουργία μιας πιο σοβαρής οικονομικής διακυβέρνησης. Στο βάθος έχει αρχίσει να διακρίνεται αχνά η προοπτική της δημοσιονομικής ομοσπονδίας. Είναι γνωστό σε όποιον ασχολείται με τα οικονομικά των νομισματικών ενώσεων ότι η οικονομική σταθεροποίηση μιας τέτοιας ένωσης πρέπει να μπορεί να ασκείται και από κεντρικά όργανα. Με τη συνδρομή ενός κεντρικού προϋπολογισμού και υπό τις αποφάσεις ενός ομοσπονδιακού, στην προκειμένη περίπτωση υπερεθνικού πολιτικού κέντρου, όπως συμβαίνει σε όλες τις ομόσπονδες οικονομίες.

Εκεί βέβαια δε φτάσαμε ακόμα. Είμαστε ακόμα στη συζήτηση για το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο. Η εμβάθυνση προς την ever closer fiscal union, ίσως απαιτήσει μια ακόμα μεγαλύτερη κρίση, με περισσότερα κράτη θύματα για να νομιμοποιηθεί. Το απευχόμαστε. Καλό θα ήταν οι Ευρωπαίοι να αδράξουν την ευκαιρία και να κινηθούν τολμηρά προς τα μπρος. Σε κάθε περίπτωση αυτό που είναι σίγουρο, είναι ότι η διεθνής οικονομική κρίσης και ειδικά η ελληνική κρίση αναδεικνύεται σε μαμή του επόμενου σταδίου της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Η κρίση θ’ αλλάξει την αρχιτεκτονική της ΕΕ

Την Κυριακή 12 Οκτωβρίου 2008, η ΕΕ συνεδρίασε στο Παρίσι και υιοθέτησε ομόφωνα το σχέδιο Μπράουν για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης. Στο σχέδιο προβλέπονταν α) κρατικές εγγυήσεις πενταετίας στον διατραπεζικό δανεισμό με στόχο την ενίσχυση της ρευστότητας και την ανάκτηση της εμπιστοσύνης των πολιτών στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, και β) η ισχυρή πολιτική δέσμευση των κρατών μελών για αποφυγή της χρεοκοπίας των ευρωπαϊκών τραπεζών.

Το σχέδιο υιοθετήθηκε απ’ όλα τα κράτη του eurogroup μέσα σ’ ένα κλίμα διάχυτης ομοψυχίας και αποφασιστικότητας. Το αποτέλεσμα ήταν άμεσο. Οι αγορές αντέδρασαν θετικά και οι πολίτες αισθάνθηκαν εμπιστοσύνη στην ευρωπαϊκή ηγεσία. Η Ενωμένη Ευρώπη ανέτρεψε το κλίμα πανικού και πέτυχε μια πρόσκαιρη, όπως αποδείχτηκε στη συνέχεια, σταθεροποίηση των προσδοκιών των πολιτών και των επενδυτών απέναντι στο τραπεζικό σύστημα και κατ' επέκταση την οικονομία.

15 μήνες μετά, εκτός από τη δίνη της ύφεσης, η ΕΕ βρίσκεται στη δίνη μιας άνευ προηγουμένου δημοσιονομικής κρίσης. Η Ιρλανδία, η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Ισπανία, σύντομα και η Ιταλία -όλες τους οικονομίες με υψηλά ελλείμματα και τεράστια χρέη- βρίσκονται στο μάτι του κυκλώνα των διεθνών αγορών που εξαπολύουν μια άνευ προηγουμένου επίθεση στην αξία των ομολόγων των συγκεκριμένων κρατών μελών. Ερωτήματα αρχίζουν να προκύπτουν για τη συνοχή του ευρώ, και η πολιτική ομοψυχία του Φθινοπώρου του 2008, δίνει τη θέση της σ' ένα σκηνικό όπου ο Βορράς έχει βάλει στο εδώλιο του κατηγορουμένου το Νότο και τον σφυροκοπεί ανελέητα.

Τι συνέβη; Το "υπερ-δομημένο" και προς κατάρρευση τραπεζικό σύστημα της δυτικής και βόρειας Ευρώπης ήρθε κι έδεσε, εν μέσω ύφεσης μη το ξεχνάμε, με τα μη βιώσιμα δημόσια χρέη των κρατών του Νότου. Δημιουργήθηκε κατ' αυτόν τον τρόπο ένα εκρηκτικό οικονομικό και πολιτικό κοκτέιλ.

Το μάθημα εδώ για την ΕΕ είναι απλό. Το έχουμε διατυπώσει επανειλημμένα τόσο με τη μορφή απλής ακαδημαϊκής διαπίστωσης, όσο και σαν ευχή και πρόβλεψη συνάμα για το μέλλον της Ένωσης. Πάμε λοιπόν ξανά. Δεν κουραζόμαστε να το λέμε.

Οι μεγάλες οικονομικές αναταραχές που πλήττουν με ασυμμετρικό τρόπο την Ένωση –και οποιαδήποτε νομισματική ένωση-, απαιτούν γρήγορα αντανακλαστικά, δυνατότητα οικονομικής συνδρομής στις περιφέρειες ή τους τομείς που πλήττονται και τακτικούς χειρισμούς από ένα ενιαίο πολιτικό κέντρο. Το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο που διέπει την ΟΝΕ με το γνωστό ανισοβαρές μίγμα νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής, αποδεικνύεται ότι δεν είναι σε θέση να λύσει τα προβλήματα που προκαλούνται από μεγάλες οικονομικές κρίσεις. Το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, που δίνει περισσότερο έμφαση στον περιορισμό των ελλειμμάτων και λιγότερο στην ευελιξία των εθνικών δημοσιονομικών πολιτικών, σε συνδυασμό με την ανοιχτή μέθοδο συντονισμού των οικονομικών πολιτικών στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εν απουσία ενός ισχυρού κέντρου λήψης καθημερινών αποφάσεων, εμποδίζει τη λειτουργία των αυτόματων σταθεροποιητών που απαιτούνται σε συνθήκες έντονων οικονομικών διαταράξεων.

Πριν από 33 χρόνια, το 1977, η έκθεση του πρώην Προέδρου των Βρετανών Επιχειρηματιών κ. McDougall για λογαριασμό της Επιτροπής, είχε επισημάνει ότι σε μια νομισματική ένωση επιβάλλεται ένας μεγαλύτερος βαθμός κεντρικοποίησης της δημοσιονομικής πολιτικής, έτσι ώστε να αντιμετωπίζονται πιο γρήγορα και πιο αποτελεσματικά ασυμμετρικά σοκ και γενικευμένες υφέσεις στην ευρωπαϊκή οικονομία.

Το μάθημα λοιπόν σήμερα είναι απλό και σαφές. Η οικονομική σταθεροποίηση μιας νομισματικής ένωσης, που μάλιστα δε συνιστά άριστη νομισματική περιοχή υπό την έννοια ότι χαρακτηρίζεται από ανόμοιες παραγωγικές συνθήκες από περιοχή σε περιοχή και χαμηλή ευελιξία αγορών και παραγωγικών συντελεστών, πρέπει να ασκείται από κεντρικά όργανα. Με τη συνδρομή ενός κεντρικού προϋπολογισμού και υπό τις αποφάσεις ενός ομοσπονδιακού, στην προκειμένη περίπτωση υπερεθνικού πολιτικού κέντρου, όπως συμβαίνει σε όλες τις ομόσπονδες οικονομίες.

Σήμερα, αντιμέτωποι πλέον με τα αδιέξοδα της ΟΝΕ, και με τον κίνδυνο της αποσταθεροποίησης του ευρώ να ελλοχεύει, φτάσαμε στο σημείο να σκεφτόμαστε την τελευταία στιγμή, βεβιασμένα και υπό την πίεση των διεθνών κερδοσκόπων πιθανά μέτρα διάσωσης της Ελλάδας και των νότιων χωρών της ΕΕ. Για πρώτη φορά στην εντεκαετή ιστορία του ευρώ, τίθεται θέμα διάσωσης κράτους μέλους, υπό τις χειρότερες δυνατές συνθήκες, μάλιστα με τρόπο που πλήττει την αξιοπιστία της ΟΝΕ. Το σχέδιο διάσωσης που φαίνεται να συζητιέται, ευρωδάνειο με γερμανικό χρήμα προς τις χώρες που πλήττονται, έρχεται κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή με την ΕΕ να έχει χάσει τις εντυπώσεις.

Κι αυτό γιατί μέχρι σήμερα η συντριπτική πλειοψηφία των Ευρωπαίων εμμέναμε σε μια λάθος αρχιτεκτονική. Της νομισματικής ένωσης, χωρίς οικονομική ένωση.

Ευτυχώς λοιπόν σήμερα αντιμετωπίζουμε αυτή την κρίση. Διότι μέσα από τη συνειδητοποίηση των αδυναμιών της ΟΝΕ, ίσως καμφθούν οι διαχρονικές αντιστάσεις των Ευρωπαίων απέναντι στο ενδεχόμενο δημιουργίας μιας δημοσιονομικής ομοσπονδίας στην Ευρώπη. Εδώ και 50 χρόνια η Ευρώπη προχωράει μπροστά, ενοποιείται και διευρύνεται σχεδόν πάντα με αφορμή μια μεγάλη διεθνή κρίση που τη βοηθάει να δει τις ατέλειες του οικοδομήματος που χτίζει. Από την αναγκαστική συμφιλίωση Γαλλίας και Γερμανίας μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο σε συνθήκες Ψυχρού Πολέμου που δημιούργησε την ΕΟΚ, έως την πετρελαϊκή κρίση της δεκαετίας του ‘70 που οδήγησε στην Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη μέχρι και την πτώση του Υπαρκτού Σοσιαλισμού που οδήγησε στο Μάαστριχτ και τις διαδοχικές διευρύνσεις προς ανατολάς, η Ευρώπη αποδεικνύει ότι κάνει άλματα προς την «ever closer union» μόνο έπειτα από σοβαρές συστημικές πολιτικές ή οικονομικές κρίσεις. Η κρίση θ’ αλλάξει την αρχιτεκτονική της ΕΕ.

Europe defies the sceptics

By Andrew Moravcsik*

Newsweek

1/9/2009



JUST SIX MONTHS ago, the media were rife with predictions about the collapse of the European Union and its currency in the wake of the economic crisis. Credit agencies issued downgrades or downgrade warnings for countries like Spain, Portugal, Ireland, and Greece. Even more serious debt crises were expected in Central and Eastern Europe. With the euro dropping against the dollar by 5 percent per month, some expected governments to abandon it. Others warned in dire tones of a looming European trade war. And many expected that the economic turmoil would kill hopes of finally enacting the Treaty of Lisbon (a.k.a. the EU Constitution), or at least sapping the will of European citizens to cooperate on common policies such as defense, energy, and enlargement. One conservative American publication called it "the worst crisis of Europe's 50-year history"; a European establishment magazine warned of Europe's "breakup."

Today, it's clear that the crisis has renewed European solidarity and seriousness of purpose. Europe is stronger than ever. What explains the quiet turnaround? The leading nations of Europe did not lose their nerve, and they did not work only to protect themselves, as many pundits predicted. Instead, they rushed to save their neighbors. In monetary policy, small nations realized that they lack the capacity to act as a credible lender of last resort for domestic banking systems that conduct many of their transactions in foreign currencies. Large nations, Germany in particular, realized that their banks, investors, and exporters would take a catastrophic hit if smaller neighbors went belly up.

So the European Central Bank responded by pouring money into euro-zone banking systems. The Stability and Growth Pact, which restricts public spending, was relaxed to permit governments to recapitalize their banks. And in an unheralded and entirely informal expansion of EU responsibility, perhaps the largest since the 1999 launch of the euro, the central bank accepted responsibility for stabilizing EU countries outside the euro zone those that still use their own currencies. It extended guarantees and swaps to assist efforts to stabilize financial systems that otherwise might have been forced to impose a punishing interest-rate hike or devaluation.

The most striking example was the bailout of Latvia, managed jointly by the IMF and the EU. The turnaround in trade is no less spectacular. The first moves were ominous, as France moved to subsidize its troubled auto sector with a "cash for clunkers" program, and its neighbors followed. But in March, European leaders made a collective commitment to avoid further protectionist measures, and they stuck to it. The core of Europe's single market, “a ban on tariffs, quotas, and subsidies, protected by the Schengen Agreement prohibiting border controls and competition policy”, seems to be holding firm.

If anything, the crisis is boosting the European project. Irish opposition to the Treaty of Lisbon, which will create a president of the EU and otherwise strengthen its institutions, has crumbled. Declan Ganley, leader of the forces that stopped the progress of the treaty cold in the Irish referendum last year, staked his political future on a run for the European Parliament and lost. He has promised to retire, and a June 5 poll shows the Irish are now set to approve the treaty 54 percent to 28 percent when they vote again in October. That removes the last major obstacle to passage of the treaty, a document not all that different from the previously thwarted "constitution" to create a stronger Europe.

Having shown that membership offers protection from a crisis, the EU is more attractive than ever. It is likely soon to total 30 members, up from 27 today, with more in line. Iceland, the first nation to go bankrupt in the credit crunch, recently applied. Even self-sufficient Switzerland is said to be showing some interest in membership. The crisis also taught many governments that if they want to be players in international finance, they need to join the euro rather than defend national currencies against global market forces with weaker national policy instruments. Poland recently reiterated its commitment to adopt the euro, and public opinion is shifting in favor of the currency in Denmark and Sweden.

Europe's turnaround does not suggest a fall in nationalism, or a mass conversion to European ideals, as convinced federalists might wish. Nor does it follow from an elite conspiracy to impose a strong Europe on an unwilling public, as British tabloids crow. The motives are pragmatic, which is always the case when Europe takes a big step forward. The crisis taught Europeans that if they want to protect their prosperity, there is no alternative to tighter policy coordination. If European institutions are more advanced than those elsewhere in the world, it is simply because the continent is more interdependent economically, legally, even culturally than any other. In tough times, a united Europe is viewed, with some justification, as an economic and political safe haven.

*Andrew Moravcsik Teaches At Princeton and Directs Its European Union Program.

Δεν μας εκτιμούν

«Δεν μας εκτιμούν, κατά βάθος έχουν αρχίσει να αναρωτιούνται αν καταλαβαίνουμε τι σημαίνει να ανήκουμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση». Μιας και σήμερα το μεσημέρι συνεδριάζει η κυβερνητική επιτροπή προκειμένου να γίνει απολογισμός των αποτελεσμάτων της έκτακτης Συνόδου Κορυφής της ΕΕ, καλό θα ήταν ο Υπουργός Οικονομίας, κύριος Γιάννης Παπαθανασίου στον οποίο ανήκει η παραπάνω διαπίστωση, να επαναλάβει τα λόγια αυτά, εξηγώντας σε όλους τους παρευρισκομένους, γιατί η Ελλάδα, που με κόπο κατάφερε να αποβάλει τη ρετσινιά του μαύρου πρόβατου της Ευρώπης κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’90, κατρακύλησε και πάλι στη διεθνή ανυποληψία και το περιθώριο της ΕΕ.

Μήπως άραγε «δεν μας εκτιμούν», επειδή η κυβέρνηση της απογραφής τα έκανε θάλασσα στο μέτωπο της δημοσιονομικής εξυγίανσης και τώρα επαιτεί τη βοήθεια των ισχυρών της ΟΝΕ; Μήπως επειδή πηγαινοφέρνει στις Βρυξέλλες ένα Πρόγραμμα Σταθερότητας που δεν θεωρείται επαρκές, αποδεικνύοντας έτσι την ελλιπή διάθεσή της για λήψη μέτρων μόνιμου και διαρθρωτικού χαρακτήρα στην οικονομία; Μήπως επειδή έχει επικρατήσει όλα αυτά τα χρόνια ένας κούφιος μεταρρυθμιστικός λόγος, με τη λογική της ήσσονος προσπάθειας και της επιφανειακής συμμόρφωσης στο ευρωπαϊκό κεκτημένο ουσιαστικά να κυριαρχούν (βλ. από αντιμετώπιση υπερβολικού ελλείμματος μέχρι κολέγια και διαχείριση απορριμμάτων); Μήπως επειδή η Ελλάδα δεν διαθέτει πλέον ευρωπαϊκό όραμα και δεν είναι σε θέση να συνεισφέρει εποικοδομητικά στην υπόθεση της εξέλιξης της ΕΕ, πόσο μάλλον στην υπόθεση αντιμετώπιση της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης; Ποια είναι άραγε η θέση της χώρας μας σχετικά με την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, πέρα από το γενικόλογο και θολό «θέλουμε περισσότερη Ευρώπη»; Μήπως τελικά «δεν μας εκτιμούν» επειδή η κυβέρνηση αποδείχτηκε παντελώς αναξιόπιστη;

Ας τα βάλει λοιπόν κάτω ο κύριος Υπουργός και ας επισημάνει προς την κυβερνητική επιτροπή την πικρή αλήθεια. Ότι η σημερινή κυβέρνηση, η οποία προέρχεται από την παράταξη που έβαλε την Ελλάδα στην ΕΟΚ και στελεχώνεται από πρόσωπα που για χρόνια εγκαλούσαν τους αντιπάλους τους για λαϊκισμό και κουκούλωμα της πραγματικής κατάστασης στην οικονομία, σήμερα χαίρει μειωμένης εκτίμησης στην ΕΕ γι αυτούς ακριβώς τους λόγους και τις συμπεριφορές που στηλίτευαν στο παρελθόν.

Η Γερμανία ενδίδει...μαθαίνοντας the hard way!

Όταν στις αρχές Οκτωβρίου του 2008, με αφορμή το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης στην ευρωζώνη, θέσαμε το ζήτημα της εξέλιξης της ΟΝΕ σε μία δημοσιονομική ομοσπονδία , πολλοί συμφώνησαν επί της θεωρίας, όμως ελάχιστοι θεώρησαν ότι υφίστανται σοβαρές πιθανότητες να συμβεί κάτι τέτοιο στο εγγύς μέλλον. Πριν από δύο βδομάδες, με αφορμή τη συζήτηση που ξέσπασε πανευρωπαϊκά περί σταθερότητας της ΟΝΕ και διάσωσης των υπερχρεωμένων κρατών της Νότιας Ευρώπης, επαναναφέραμε το ζήτημα της δημοσιονομικής ένωσης στο προσκήνιο, λέγοντας ότι "ήρθε η ώρα". Πολλοί τότε έσπευσαν να διατυπώσουν την έντονη διαφωνία τους στη λογική ότι δεν θα το επιτρέψει η Γερμανία, γι' αυτό μην ασχολείστε με ανοησίες και υποθετικά σενάρια.

Μια πλήρης δημοσιονομική ένωση στην ΕΕ μπορεί ακόμα να βρίσκεται εντελώς εκτός των άμεσεων σχεδιασμών των ισχυρών της Ευρώπης, ωστόσο η Γερμανία σταδιακά ενδίδει στη λογική κεντρικά σχεδιασμένων ευρωπαϊκών λύσεων για τη σταθεροποίηση της ευρωπαϊκής οικονομίας. Από "κα Αντίδραση", όπως τη χαρακτήρισε σε πρόσφατο άρθρο του ο Paul Krugman, η Γερμανίδα Καγκελάριος φέρεται να εγκαταλείπει το ρόλο του μοναχικού καβαλάρη και τη στρατηγική "ο καθένας για τη χώρα του", αναγνωρίζοντας πλέον ότι χρειάζονται κοινές δράσεις για να αντιμετωπστεί ο κυκλώνας που πλήττει τις ευρωπαϊκές οικονομίες.

Η στροφή αυτή της Γερμανίας, γνωστή στα καθημάς ως "ευρωσωσίβιο", επικοινωνείται αυτές τις μέρες μέσω δηλώσεων του οικονομικού της επιτελείου, και μολονότι στη σημερινή μίνι διάσκεψη κορυφής στο Βερολίνο δεν εκδόθηκε κείμενο συμπερασμάτων για να μπορούμε να γνωρίζουμε λεπτομέρειες, είναι βέβαιο ότι στο Συμβούλιο Κορυφής του Μαρτίου θα καταγραφεί και επισήμως σαν τάση. Αυτό που παραμένει ζητούμενο βέβαια, είναι το περιεχόμενο και οι όροι της ευρωβοήθειας. Η ΕΕ θα πάει από κοινού σε έκδοση ευρωομολόγων; Θα δανείσει η Γερμανία στα υπερχρεωμένα κράτη της Νότιας Ευρώπης λειτουργώντας σαν δανειστής εσχάτου ανάγκης (lender of last resort) με αντάλλαγμα σκληρές διαρθρωτικές αλλαγές και απόλυτη δημοσιονομική πειθαρχία; Θα δημιουργηθεί άραγε η ευρωπαϊκή Bad Bank που πρότεινε ο Αλμούνια;

Όποια απ΄όλες τις παραπάνω ενέργειες και αν συμβεί, η ουσία είναι ότι ανατρέπεται η ρήτρα "μη διάσωσης" του Μάαστριχτ, σύμφωνα με την οποία απαγορεύεται τόσο στην ΕΚΤ όσο και στα κράτη μέλη να παρέχουν οικονομική βοήθεια σε δεύτερο κράτος μέλος σε περίπτωση κακής δημοσιονομικής κατάστασης του τελευταίου. Βρισκόμαστε μπροστά σε μια ομολογία αποτυχίας της σταθεροποιητικής αντικυκλικής λειτουργίας της ΕΕ, που η Γερμανία επέβαλε να γίνεται στα πλαίσια της πειθάρχισης των εθνικών προϋπολογισμών, και την οποία θεσμοθέτησε στο Μαάστριχτ και διπλοσιγούρεψε στο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης το 1997.

Το ερώτημα εδώ είναι, γιατί αλλάζει τώρα στάση η Γερμανία;

Πρώτον, διότι η υπερχρέωση και το υψηλό κόστος δανεισμού των κρατών της Νότιας Ευρώπης, των λεγόμενων PIGS (Portugal, Italy, Greece, Spain) καθιστά μη διατηρήσιμες τις δημοσιονομικές τους θέσεις με κίνδυνο να δεχτεί ανοδικές πιέσεις το επιτόκιο δανεισμού όλων των κρατών της ΟΝΕ ή ακόμα να διακυβεύεται και η ίδια η ενότητα της ευρωζώνης.

Δεύτερον, διότι κατάρρευση του Νότου και στάση πληρωμών ή έστω ένα παρατεταμένο δημοσιονομικό μπλοκάρισμα συνεπάγεται δραστική μείωση της ζήτησης και ισοδυναμεί με ισχυρό πλήγμα στη γερμανική οικονομία η οποία στηρίζεται στις εξαγωγές.

Ωστόσο, κι εδώ βρίσκεται το σημείο κλειδί στην αλλαγή στάσης των Γερμανών, τα προβλήματα του Νότου είναι ασήμαντα μπροστά στην ενδεχόμενη κατάρρευση των οικονομιών των Ανατολικών κρατών μελών της ΕΕ. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι οι τράπεζες της ευρωζώνης (με πρωταθλήτρια την Αυστρία) είναι εξαιρετικά εκτεθειμένες στις εξελίξεις στην Ανατολική Ευρώπη, όπου η παρουσία τους αντιστοιχεί στο 90% των ξένων τραπεζών που δραστηριοποιούνται στην περιοχή.

Η ανατολική Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με μια κρίση παρόμοια με την κρίση της Λατινικής Αμερικής και της Ασίας τη δεκαετία του '90. Κατάρρευση των νομισμάτων, μαζική φυγή ή δραστική συρρίκνωση των εισερχόμενων κεφαλαίων, αδυναμία αποπληρωμής του εξωτερικού χρέους και των ελλειμμάτων, βαθιά ύφεση. Η Λετονία είναι η νέα Αργεντινή. Η Ουγγαρία κατέφυγε στο ΔΝΤ με το φιορίνι να χάνει 12% έναντι του ευρώ μόνο κατά το μήνα Φεβρουάριο. Το πολωνικό ζλώτι χάνει 11% έναντι του ευρώ, η κορώνα της Τσεχίας 7%. Οι χώρες της Βαλτικής αναμένουν συρρίκνωση του ΑΕΠ κατά 10% φέτος. Ήδη οι ηγέτες των κρατών της ανατολικής Ευρώπης ζήτησαν τη συντονισμένη παρέμβαση της ΕΕ κάνοντας λόγο ακόμα και για επίσπευση της εισόδου τους στο ευρώ. Ο Πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας κ. Ζέλικ, απευθυνόμενος προς τις Βρυξέλλες, δήλωσε ότι "έχουν περάσει 20 χρόνια από την ενοποίηση της Ευρώπης και θα αποτελέσει τεράστια τραγωδία να επιτρέψετε να χωριστεί εκ νέου".

Όμως υπ' αυτές τις συνθήκες όξυνσης της ύφεσης και των οικονομικών προβλημάτων εντός της ΕΕ, οι κοινές δράσεις, τις οποίες διαβάζουμε στον Τύπο ότι επεξεργάζεται μετά τις αρχικές επίμονες αρνήσεις της η Γερμανία μαζί με τους ισχυρούς της ΟΝΕ, δεν επαρκούν. Ένα ευρωομόλογο δεν φέρνει την άνοιξη, ούτε μπορεί η ΕΕ, τη στιγμή που τα νομίσματα στην ανατολή καταρρέουν, δια στόματος του κυρίου Αλμούνια να συστείνει απλώς στους ανατολικοευρωπαίους να μην κάνουν δημόσιες δηλώσεις για τα νομίσματά τους, μη και προκαλέσουν νευρικότητα στις αγορές.

Η Ευρώπη, μια οικονομική περιοχή που χαρακτηρίζεται από ανόμοιες παραγωγικές συνθήκες, χαμηλή κινητικότητα εργασίας και διαρθρωτικές αδυναμίες, όμως διαθέτει πυκνότατες εμπορικές και οικονομικές σχέσεις ανάμεσα στα κράτη μέλη της, αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή ένα συμμετρικό οικονομικό σοκ σ' ολόκληρη την επικράτειά της, μολονότι με διαφορετικές διαστάσεις στο Νότο, στο Κέντρο και στην Ανατολή. Πολύ γρήγορα θα χρειαστεί ένα πακέτο τόνωσης της οικονομίας ανάλογο μ' αυτό των ΗΠΑ και κεντρικό σχεδιασμό για να το εφαρμόσει. Όχι απλώς χαλαρές κοινές δράσεις και συστάσεις.

Το Σχέδιο για την Ανάκαμψη της Ευρωπαϊκής Οικονομίας που προτάθηκε στις 26 Νοεμβρίου και πρόσφατα εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κινείται μεν στη σωστή κατεύθυνση, όμως τι να το κάνεις αφού στο χρηματοδοτικό σκέλος επιχειρεί να βγάλει από τη μύγα ξύγγι. Προβλέπει δαπάνες ύψους 200 δις ευρώ, τις οποίες κατά 170 δις καλούνται να αναλάβουν τα κράτη μέλη από δικούς τους πόρους στα πλαίσια όμως (sic) που ορίζει το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού, στις ΗΠΑ, όπου πρόσφατα ψηφίστηκε το πακέτο Ομπάμα ύψους 800 δις δολαριών, σύμφωνα με μια πρόχειρη έρευνα της εφημερίδας New York Times, αναμένονται συνολικές δεσμεύσεις από πλευράς ομοσπονδιακής κυβέρνησης ύψους αρκετών τρις δολαρίων. Στην ΕΕ το ποσό αυτό δεν το φτάνει ούτε καν το σύνολο των δεσμεύσεων της προγραμματικής περιόδου 2006-2013.

Υπ' αυτές τις συνθήκες δεν πρέπει να περιμένουμε θαύματα. Ειδικά το μεγάλο ευρωπαϊκό project για επιτάχυνση της μετάβασης σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα (πράσινη οικονομία), ως εργαλείου εξόδου από την ύφεση, είναι αμφίβολο κατά πόσο μπορεί να προωθηθεί μόνο σε κρατικό επίπεδο και άνευ σημαντικών ποσών κοινοτικού χρήματος.

Είμαστε πεποισμένοι ότι η οικονομική κρίση θα καταδείξει πέραν πάσης αμφιβολίας ότι η σταθεροποιητική αντικυκλική λειτουργία της ΕΕ, έτσι όπως έχει θεσμοθετηθεί στο Μάαστριχτ και το Άμστερνταμ με εντολή Γερμανίας, είναι αναποτελεσματική και επιζήμια. Οι εθνικοί προϋπολογισμοί σε μια νομισματική ένωση δεν μπορούν να παίξουν το ρόλο του αυτόματου σταθεροποιητή σε περιόδους ύφεσης. Αντίστροφα, η σταθεροποιητική λειτουργία ενός κεντρικού προϋπολογισμού σε περίοδο κρίσης, δεν μπορεί να αντικατασταθεί από την ασυντόνιστη δράση πολλών δημοσιονομικών πολιτικών.

Το 1977 ο πρώην Πρόεδρος της Βρετανικής Συνομοσπονδίας Βιομηχάνων (CBI) στη γνωστή πλέον Έκθεση MacDougall, που του είχε αναθέσει να συντάξει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, είχε προτείνει ένα σχετικά μικρό αλλά δυναμικό ευρωπαϊκό προϋπολογισμό της τάξης του 2%-2,5% του κοινοτικού ΑΕΠ, με έμφαση σε διαρθρωτικές, κυκλικές και περιφερειακές πολιτικές, καθώς και πολιτικές για την απασχόληση και την εξωτερική βοήθεια, ο οποίος με εργαλείο τη θεσμοθέτηση κάποιου τύπου προοδευτικής φορολογίας θα ήταν σε θέση να παρέχει προστασία από τις διακυμάνσεις του οικονομικού κύκλου. Το σχέδιο αυτό απορρίφτηκε. Σήμερα ο κοινοτικός προϋπολογισμός είναι κολλημένος στο 1,2% και διαθέτει μία μόνο σημαντική διάσταση: αυτή της μείωσης των διαπεριφερειακών ανισοτήτων μέσα από τα Διαρθρωτικά Προγράμματα, τα γνωστά ΚΠΣ. Καμία δυνατότητα αναδιανομής ή σταθεροποίησης, καμία ευελιξία.

Αργά ή γρήγορα, η Ευρώπη θα βρεθεί αντιμέτωπη με τις θεμελιώδεις αδυναμίες της οικονομικής της αρχιτεκτονικής. Όταν η νομισματική πολιτική της ΕΚΤ εξαντλήσει τα όριά της, τα ευρωομόλογα δεν αποδώσουν τα αναμενόμενα και η Γερμανία εξαντλήσει τις αντοχές της για μεταβίβαση ad hoc πόρων προς το κάθε PIG, τότε αναπόφευκτα θα τεθεί στο τραπέζι το ζήτημα της δημιουργίας ενός κοινού πακέτου τόνωσης της ευρωπαϊκής οικονομίας και μαζί μ' αυτό θα μπουν και τα πρώτα θεμέλια για τη δημοσιονομική ένωση. Ουσιαστικά τη δημιουργία ενός κεντρικού προϋπολογισμού που επιτελεί τη σταθεροποιητική λειτουργία και είναι σε θέση να λύσει τα προβλήματα που δημιουργούν οι ανεξέλεγκτες και ασυντόνιστες δράσεις πολλών δημοσιονομικών πολιτικών στα πλαίσια μιας νομισματικής ομοσπονδίας. Ένα μείζον ζήτημα σωστής και σταθερής λειτουργίας του συνόλου της ΕΕ, όχι απλά διάσωσης του κάθε PIG. Μια εξέλιξη η οποία σημειωτέον θα αντιμετώπιζε τα δημοσιονομικά αδιέξοδα και τις αναπτυξιακές προκλήσεις της ΕΕ πολύ πιο αποτελεσματικά και δίκαια. Έπεται συνέχεια. Δυστυχώς όμως, πρώτα θα μάθουμε the hard way.

Δημοσιονομική Ένωση στην ΕΕ. Ήρθε η ώρα.

Τα προβλήματα που θέτει στην ΟΝΕ η υπερχρέωση μαζί με το υψηλό έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών των χωρών της νότιας Ευρώπης, πυροδότησε το τελευταίο διάστημα μια συζήτηση σχετικά με τη σταθερότητα της ευρωζώνης, δίνοντας μάλιστα τροφή σε ορισμένους να μιλήσουν ακόμα και για αποχωρήσεις κρατών από τη νομισματική ένωση (FT: When Europe melts at the edges). Το σενάριο αυτό όμως, εκτός και αν κάποιοι στην ΕΕ έχουν τάσεις αυτοκτονίας, δεν πρόκειται να επαληθευτεί.

Αντιθέτως, είναι πολύ πιο πιθανό η παρούσα οικονομική κρίση να οδηγήσει σε διεύρυνση της ΟΝΕ με νέα μέλη, και πάνω απ’ όλα να βάλει τη βάση για ένα ακόμη βήμα στην πορεία ενοποίησης της Ευρώπης, καθιστώντας την ευρωζώνη εκτός από νομισματική ένωση και οιονεί δημοσιονομική ομοσπονδία.

Ήδη, χώρες όπως η Δανία, οι οποίες με βάση τα θεμελιώδη οικονομικά τους στοιχεία ήταν σε πολύ καλύτερη θέση να αντιμετωπίσουν την κρίση από οποιαδήποτε άλλη χώρα μέλος της ΟΝΕ, σήμερα δυσκολεύονται πολύ περισσότερο και εύχονται, εκτός από την ύφεση, να μην είχαν να ασχοληθούν ΚΑΙ με τον κίνδυνο μιας ενδεχόμενης νομισματικής κρίσης. Ακόμα και οι παραδοσιακά ευρωσκεπτικιστές Βρετανοί, βλέποντας τη στερλίνα να κατρακυλάει και να εκτινάσσει στα ύψη την αξία του εξωτερικού χρέους της χώρας τους, κάνουν δεύτερες σκέψεις.

Ταυτόχρονα, και ακόμα πιο σημαντικά, οι προτάσεις α) του Προέδρου του eurogroup, κ. Γιούνγκερ, για δημιουργία Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαχείρισης Χρέους και έκδοση ευρωομολόγου με το οποίο θα χρηματοδοτηθεί το ευρωπαϊκό πακέτο διάσωσης της οικονομίας, πρόταση την οποία ασπάζονται αρκετοί πλέον μέσα στην ΕΕ συμπεριλαμβανομένου και του Προέδρου της Γαλλίας κυρίου Σαρκοζύ, και β) του Ισπανού Επιτρόπου κυρίου Αλμούνια για Δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Τράπεζας Αποβλήτων (Bad Bank), που θα αγοράσει τα «τοξικά» στοιχεία ξεσκαρτάροντας έτσι το χρηματοπιστωτικό σύστημα, κινούνται, χωρίς να το ομολογούν φυσικά, στη λογική μιας δημοσιονομικής ένωσης.

Συμφωνούμε με τις προτάσεις αυτές, ωστόσο πιστεύουμε ότι οι Ευρωπαίοι πρέπει να είμαστε πιο φιλόδοξοι. Δεν αρκεί να μην υποπέσουμε στην ακινησία και τον αντανακλαστικό οικονομικό εθνικισμό που χαρακτήρισε τις πολιτικές μας μετά τις δύο πετρελαϊκές κρίσεις και μέχρι το 1984, πρέπει επίσης να κάνουμε μεγαλύτερα και πιο ολοκληρωμένα βήματα προς τα εμπρός.

Η οικονομική σταθεροποίηση μιας έντονα αλληλοεξαρτώμενης οικονομίας, ιδιαίτερα μιας νομισματικής ένωσης που χαρακτηρίζεται από ανόμοιες παραγωγικές συνθήκες από περιοχή σε περιοχή με χαμηλή ευελιξία αγορών και παραγωγικών συντελεστών και σημαντικούς περιορισμούς στις εθνικές δημοσιονομικές πολιτικές, πρέπει να ασκείται από κεντρικά όργανα. Με τη συνδρομή ενός κεντρικού προϋπολογισμού και υπό τις αποφάσεις ενός ομοσπονδιακού, στην προκειμένη περίπτωση υπερεθνικού πολιτικού κέντρου, όπως συμβαίνει σε όλες τις ομόσπονδες οικονομίες. Σε περιόδους βαθιάς ύφεσης άλλωστε το όπλο των χαμηλών επιτοκίων εξαντλείται γρήγορα.

Ήρθε η ώρα για μια δημοσιονομική ομοσπονδία στην ευρωζώνη. Με έναν κοινοτικό προϋπολογισμό οι δαπάνες του οποίου θα ξεφύγουν από τον στενό κορσέ του 1% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ ανά έτος, φτάνοντας σταδιακά μέχρι και το 10% (σημερινά νούμερα περί τα 1,3 τρις ευρώ), το μισό δηλαδή από το αντίστοιχο ποσοστό δαπανών ως προς το ΑΕΠ ενός μέσου αμερικανικού budget. Ο πρόεδρος του eurogroup μπορεί αρχικά να παίξει το ρόλο του Υπουργού Οικονομίας της ΟΝΕ, ωστόσο όσο αυξάνεται η δημοσιονομική διακριτική ευχέρεια της ΕΕ, τόσο θα πρέπει να εκδημοκρατίζεται η διαδικασία εκπροσώπησης στην κορυφή και αποκάλυψης των προτιμήσεων των λαών στη βάση.

Στα πλαίσια της νέας αυτής ευρωπαϊκής οικονομικής αρχιτεκτονικής και θέτοντας ως στόχο τη βελτίωση των ελέγχων και της αξιολόγησης ιδιωτικών επενδυτικών προϊόντων και εταιρειών, αλλά και της πιστοληπτικής ικανότητας των κρατών μελών της ΟΝΕ, πρέπει να δημιουργηθεί σχετική Ευρωπαϊκή Αρχή Αξιολόγησης. Αν η σημερινή κρίση μας έμαθε κάτι είναι να μην εμπιστευόμαστε 100% τις ιδιωτικές εταιρείες αξιολόγησης. Το φαινόμενο του παραπλανητικού insider rating πρέπει να τελειώνει, ενώ και οι υπερβολικές αντιδράσεις σε σχέση με τα spread των ομολόγων των εθνικών κρατών πρέπει να μετριαστούν. Η νέα ευρωπαϊκή αρχή θα τοποθετεί καρτελάκια ειδικής σήμανσης σε όλα τα βασικά χρηματοπιστωτικά προϊόντα και θα δημοσιεύει εξαμηνιαία έκθεση πιστοληπτικής ικανότητας των κρατών μελών της ευρωζώνης.

Καταθέτοντας για δεύτερη φορά την πρόταση για δημοσιονομική ένωση στην ΕΕ δεν ανακαλύπτουμε την πυρίτιδα. Η συγκεκριμένη πρόταση έχει τεθεί στο τραπέζι του ευρωπαϊκού πολιτικού και επιστημονικού διαλόγου από τη δεκαετία του ’70 και είναι η πλέον οικονομικά ορθολογική. Απλώς μέχρι σήμερα δεν υπήρξαν οι πολιτικές προϋποθέσεις ούτε φυσικά οι οικονομικές συνθήκες ήταν τέτοιες που να επιτρέψουν να σκεφτούμε προς αυτή την κατεύθυνση. Σήμερα όμως βρισκόμαστε σε οικονομικό πόλεμο και τα παλιά όπλα δε φαίνεται να λειτουργούν. Ας τολμήσουμε την υπέρβαση.