Του Σταύρου Κούρταλη*
ΕΚΕΜ, 16-11-2009
Μπορεί η Ελλάδα να βγει από την κρίση; Μπορεί η Ελλάδα να εξυγιανθεί; Ναι μπορεί. Αυτή είναι η πρώτη απάντηση, η οποία εδόθη από τον αρμόδιο Επίτροπο (και όχι «υπάλληλο» των Βρυξελλών, όπως είχε λεχθεί στο παρελθόν) Χοακίν Αλμούνια. Μπορεί υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις και αρχές είναι η δεύτερη απάντηση, την οποία έδωσε ο επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Ζαν Κλοντ Γιούνκερ.
Την εξυγίανση βεβαίως των οικονομικών και δημοσιονομικών μεγεθών μας δεν θα την σχεδιάσουμε, ούτε θα την υλοποιήσουμε μόνοι μας. Θα τη συναποφασίσουμε, θα τη συνυπογράψουμε και θα την εφαρμόσουμε σε συγκεκριμένο και αυστηρό χρονοδιάγραμμα. Κοινώς, ότι δεν καταφέραμε μόνοι μας, όταν είχαμε την ευκαιρία, θα το πραγματοποιήσουμε τώρα, υπό την ευγενή και καλοπροαίρετη επιτήρηση των εταίρων μας.
Η εξέλιξη αυτή, βεβαίως, ήταν αναμενόμενη στους παροικούντες την Ιερουσαλήμ εδώ και αρκετό χρονικό διάστημα. Κατ’ αυτό τον τρόπο, όμως…ό,τι είναι μοιραίο, μπορεί να μην είναι ωραίο, αλλά είναι σαφώς χρήσιμο… Άλλωστε, πολλές φορές στο παρελθόν, δώσαμε υποσχέσεις τόσο στον αρμόδιο Επίτροπο, όσο και στους ευρωπαίους εταίρους μας. Ποτέ όμως, μέχρι σήμερα, οι πολιτικές που εφαρμόσθηκαν δεν είχαν τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Μπροστά στο πρόσκαιρο πολιτικό όφελος οι αρμόδιοι στις περισσότερες των περιπτώσεων θυσίαζαν τις ευκαιρίες για την εφαρμογή πραγματικών και ουσιαστικών μεταρρυθμίσεων. Μεταρρυθμίσεων που θα μπορούσαν να απελευθερώσουν τη χώρα από τα βαρίδια του παρελθόντος.
Το πρώτο βήμα πραγματοποιήθηκε στις 11 Νοεμβρίου 2009 με την ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο Συμβούλιο, όπου και επισήμως πλέον η Ελλάδα βρίσκεται σε αυστηρή επιτήρηση. Χαρακτηριστικά, η Επιτροπή στο κείμενό της αναφέρει ότι «…Προτείνει στο Συμβούλιο να συμπεράνει ότι η Ελλάδα δεν ανέλαβε αποτελεσματική δράση». Με την φράση αυτή ουσιαστικά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοινώνει την απόφασή της για υπαγωγή της Ελλάδας στα όσα προβλέπει το άρθρο 104, παράγραφος 8, της Συνθήκης του Μάαστριχτ, για τις χώρες με υπερβολικά ελλείμματα, που αποτελεί τον προθάλαμο για την υπαγωγή της στο ακόμη αυστηρότερο καθεστώς της παραγράφου 9. Στο άρθρο 104, παράγραφος 8, αναφέρεται ότι: «Εάν το Συμβούλιο διαπιστώσει ότι δεν ανελήφθη αποτελεσματική δράση για την εφαρμογή των συστάσεων μείωσης του ελλείμματος, εντός καθορισμένου χρονικού διαστήματος, τότε μπορεί να τις ανακοινώσει δημοσίως».
Το αμέσως επόμενο στάδιο, είναι η εφαρμογή της παραγράφου 9, το οποίο προβλέπει ότι «Εάν ένα κράτος μέλος επιμένει να μην εφαρμόζει τις συστάσεις του Συμβουλίου, τότε το Συμβούλιο μπορεί να αποφασίσει να ειδοποιήσει το κράτος μέλος να λάβει, εντός συγκεκριμένης προθεσμίας, μέτρα για τη μείωση του ελλείμματος την οποία το Συμβούλιο κρίνει αναγκαία για να αντιμετωπιστεί η κατάσταση αυτή. Σε αυτή την περίπτωση, το Συμβούλιο μπορεί να ζητήσει από το κράτος μέλος αυτό, να υποβάλλει εκθέσεις σύμφωνα με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, για να εξετάσει τις προσπάθειες προσαρμογής που καταβάλλει αυτό το κράτος μέλος».
Σύμφωνα με τις προαναφερόμενες διατάξεις και δεδομένου του πρόσφατου παρελθόντος σε ό,τι αφορά στα δημοσιονομικά στοιχεία της χώρας, η πρόταση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο για να τεθεί η Ελλάδα σε αυστηρή επιτήρηση κρίνεται όχι μόνο φυσιολογική αλλά και άκρως αναγκαία. Ο αντιπρόεδρος της ΕΚΤ Ζαν Κλοντ Τρισέ αυτό υπονοούσε όταν δήλωνε ότι: «…Δεν γίνεται να έχουμε νούμερα που να μη μπορούμε να τα εμπιστευθούμε. Αυτό θέτει σε κίνδυνο την καλή λειτουργία του Συμφώνου Σταθερότητας και της αμοιβαίας επιτήρησης μεταξύ των χωρών μελών του Εurogroup, και τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει η κάθε χώρα», και προσέθεσε ότι «υπάρχει πρόβλημα αξιοπιστίας…Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι απολύτως σύμφωνη ότι πρέπει να αποκτήσετε μια πλήρως ανεξάρτητη Στατιστική Υπηρεσία, ώστε να έχουμε αξιόπιστα στοιχεία».
Δεν είναι τυχαία στο κείμενο της Επιτροπής η φράση «Για τις υπόλοιπες τέσσερις χώρες, είναι δυνατό να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι ανέλαβαν δράση, αλλά η επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης συγκρινόμενη με τις προβλέψεις της Επιτροπής του Ιανουαρίου δικαιολογεί την αναθεώρηση των υφιστάμενων συστάσεων και κατά συνέπεια την παράταση των προθεσμιών κατά ένα έτος όπως προβλέπεται στο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, δηλαδή 2013 για τη Γαλλία και την Ισπανία, 2014 για την Ιρλανδία και 2014/15 για το Ηνωμένο Βασίλειο», όπου σαφώς εξαιρείται η Ελλάδα.
Η «Ελληνική Εξαίρεση» είναι αιτιολογημένη καθώς στο κείμενό της η Επιτροπή ρητά αναφέρει ότι: «…δεν αναλήφθηκε αποτελεσματική δράση δεδομένου ότι η έντονη επιδείνωση της δημοσιονομικής κατάστασης το 2009 (-12,7% σύμφωνα με τις φθινοπωρινές προβλέψεις, έναντι της δέσμευσης της προηγούμενης κυβέρνησης για -3,7%) οφείλεται κυρίως σε ανεπαρκή ανταπόκριση των ελληνικών αρχών. Όσον αφορά το σκέλος των δαπανών, από την εκτέλεση του προϋπολογισμού του 2009 προκύπτουν μεγάλες υπερβάσεις δαπανών (2½ εκατοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ) το 2009, περισσότερο από το ήμισυ των οποίων οφείλεται σε υψηλότερες των προϋπολογισθεισών αμοιβές εργαζομένων και σε αυξημένες δαπάνες κεφαλαίου. Συνεπώς η Επιτροπή προτείνει στο Συμβούλιο να συμπεράνει ότι η Ελλάδα δεν ανέλαβε αποτελεσματική δράση σύμφωνα με το άρθρο 104 παράγραφος 108 της Συνθήκης».
Η λύση στο «πρόβλημα» είναι γνωστή εδώ και πολλά χρόνια. Αυτό που χρειάζεται είναι πολιτική βούληση για τα μέτρα και τις δράσεις που είναι απαραίτητο να εφαρμοσθούν προκειμένου η χώρα να μπορέσει να ανταποκριθεί στο νέο οικονομικό περιβάλλον. Ειδικότερα:
1. Μείωση των κρατικών δαπανών,
2. Αλλαγή του τρόπου κατάρτισης κρατικών προϋπολογισμών,
3. Εξίσωση ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης,
4. Εφαρμογή του «δύο συνταξιοδοτούνται ένας προσλαμβάνεται» στο Δημόσιο.
5. Αναμόρφωση του φορολογικού συστήματος,
6. Διεύρυνση της φορολογικής βάσης,
7. Κατάργηση της αυτοτελούς φορολόγησης,
8. Ενιαίο κέντρο για τις πληρωμές των δημοσίων υπαλλήλων,
9. Άνοιγμα κλειστών επαγγελμάτων.
Η λύση υπάρχει, όπως και οι δράσεις για την επιτυχή υλοποίηση της. Η εφαρμογή των μέτρων όμως που θα δώσουν τη λύση στο πρόβλημα κοστίζουν… Τελικά μπορεί να είναι ωραίο ό,τι είναι μοιραίο; Η αλήθεια, σε αυτήν την περίπτωση είναι ότι μπορεί να μην είναι ωραίο, αλλά είναι σαφώς χρήσιμο…
*Ο Σταύρος Κούρταλης είναι Επιστημονικός Συνεργάτης του Ελληνικού Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών (ΕΚΕΜ) και μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου της G700.