Μετά τη μεταρρύθμιση του Ασφαλιστικού

Με τη χτεσινή υπερψήφιση του νέου ασφαλιστικού του Δημοσίου, ολοκληρώθηκε το πρώτο ημίχρονο της πρώτης μεγάλης διαρθρωτικής μεταρρύθμισης στην ελληνική οικονομία και το κοινωνικό κράτος. Όσο κι αν οι μεταρρυθμιστές παντός χρώματος επιχειρούν να την υποβαθμίσουν, προβάλλοντας τα σημεία στα οποία η κυβέρνηση υπέκυψε στον εκβιασμό των βαμπίρ (σημεία που όντως υπάρχουν και μελλοντικά θα χρειαστούν αναθεώρηση), η αλήθεια είναι ότι πρόκειται για μεταρρύθμιση ιστορικών διαστάσεων που όμοιά της δεν ξαναέγινε στο κοινωνικό κράτος τα τελευταία 35 χρόνια.

Για πρώτη φορά στην ιστορία βαδίζουμε συντονισμένα προς ένα σύστημα με ενιαίους κανόνες ασφάλισης και ανταποδοτική λογική, το οποίο επιβραβεύει την εργασία αντί να προωθεί το διαρκές κυνηγητό των ραντιέρηδων για την κατάκτηση συνταξιοδοτικών προνομίων από το κράτος. Ταυτόχρονα, για πρώτη φορά στα μεταπολιτευτικά χρονικά δεν διαχωρίζονται οι ασφαλισμένοι αυθαιρέτως σε δύο κατηγορίες «παλιοί και νέοι», αλλά διαβαθμίζονται οι θυσίες που πρέπει να κάνει ο καθένας ανάλογα με το πόσο κοντά βρίσκεται σε ηλικία σύνταξης με αποτέλεσμα να υπάρχει γενεακά δικαιότερος επιμερισμός των βαρών προσαρμογής στο νέο σύστημα.

Η υπόθεση της μεταρρύθμισης της ελληνικής οικονομίας, όμως, δεν σταματάει εδώ. Το ίδιο το ασφαλιστικό έχει σημαντικές εκκρεμότητες, με βασικότερη απ’ όλες την τύχη της επικουρικής ασφάλισης, τύχη που θα καθοριστεί από τις αναλογιστικές μελέτες που θα γίνουν για κάθε επικουρικό Ταμείο εντός του 2011. Ταυτόχρονα, οι πιέσεις της διαδικασίας πληθυσμιακής γήρανσης είναι τέτοιες που αφήνουν το ζήτημα πάντα ανοιχτό σε τροποποιήσεις και προσαρμογές.

Έξω από σύστημα ασφάλισης, τώρα που πλέον μειώνεται ο ρόλος των συντάξεων στην άσκηση κοινωνικής πολιτικής, εκκρεμεί ο εκσυγχρονισμός του κοινωνικού κράτους (Υγεία, Πρόνοια και Παιδεία), έτσι ώστε επιτέλους να αποκτήσουμε σοβαρές προνοιακές δομές.

Στα υπόλοιπα θέματα της οικονομίας, στρατηγική προτεραιότητα εκτιμούμε ότι πρέπει να αποτελέσουν:

α) ο αποπληθωρισμός των τιμών στην αγορά (με 5,2% πληθωρισμό και ύφεση που πάμε;)

β) η αναθεώρηση της φορολογικής πολιτικής στο ΦΠΑ (το 23% έχει στραγγαλίσει την αγορά),

γ) το πλήρες άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων,

δ) η εξυγίανση των ΔΕΚΟ, ειδικά του ΟΣΕ και των Αστικών Μεταφορών

ε) η διοικητική μεταρρύθμιση και όλες οι ποιοτικές τις συνιστώσες, από τη μείωση της γραφειοκρατίας μέχρι μηχανογράφηση και τη μεθοδολογία διοίκησης (new public management),

στ) η προώθηση της εργασίας, ειδικά των νέων ανθρώπων.

η) η αναδιοργάνωση του τραπεζικού μας συστήματος

θ) το ξεμπλοκάρισμα των μεγάλων και μεσαίων επενδύσεων. Δεν είναι δυνατόν να υπάρχουν έτοιμα Projects και το κράτος να κωλυσιεργεί διότι ακόμα φτιάχνει το νομοθετικό πλαίσιο.

Αυτή τη βδομάδα οι ειδήσεις για την οικονομία, έπειτα από πολύ καιρό ήταν θετικές. Αυτό όμως δε σημαίνει τίποτα. Τα ζωώδη ένστικτα και το σπιράλ αρνητικής ψυχολογίας καραδοκεί. Τα θεμελιώδη στοιχεία της ελληνικής οικονομίας δεν έχουν αλλάξει ακόμα τόσο που να δικαιολογούν πανηγύρια. Εκκρεμούν ακόμα πολλές μεταρρυθμίσεις να γίνουν. Η γενιά των 700 ευρώ τις απαιτεί.

Απρόθυμοι μεταρρυθμιστές

Εντάξει, δεν περιμέναμε η συμμαχία των βαμπίρ με Αριστερά, παραδοσιακό ΠΑΣΟΚ, συνδικάτα και λαϊκή δεξιά να στηρίξουν το νέο ασφαλιστικό. Οι μεταρρυθμιστές, όμως, παντός χρώματος και κόμματος, ομολογούμε ότι μας εξέπληξαν. Από ελάχιστους ακούσαμε όλο αυτό διάστημα μια λέξη στήριξης υπέρ του νέου μοντέλου ασφάλισης. Ότι ναι… Μπορεί μεν να έχει πολλές ατέλειες, αλλά είναι ένα βήμα γιγαντιαίων διαστάσεων, που ανάλογό του δεν έχει γίνει ποτέ πριν στη σύγχρονη ελληνική ασφαλιστική ιστορία. Μόνο οι New York Times έκαναν λόγο για νόμο έξοδο από την κόλαση και η Le Monde για νόμο φάρο για την Ευρώπη.

Οι απανταχού την Ελλάδα οπαδοί της αλλαγής ψιθυρίζουν ότι το νέο σύστημα είναι «μούφα» ή απλά κατώτερο των περιστάσεων. Κοινός παρανομαστής της κριτικής τους οι «ευγενείς εξαιρέσεις». Τα ταμεία όλων εκείνων των επαγγελματικών ομάδων, Γιατρών, Δικηγόρων, Μηχανικών που δεν εντάσσονται στο ΙΚΑ. Τι κι αν όλα αυτά έχουν μαζευτεί σε δύο, τι κι αν όλοι αυτοί, επειδή συνεχίζουν να λαμβάνουν κοινωνικούς πόρους, εξαιρούνται από την κρατική χρηματοδότηση στο σκέλος της βασικής σύνταξης; Τι κι αν ασφαλίζονται πλέον με όρους ΙΚΑ; Μένουν άλλωστε εκτός συστήματος και οι Υπάλληλοι της Βουλής, αυτοί της Τράπεζας της Ελλάδας, αλλά και οι ίδιοι οι Βουλευτές.

Σε ό,τι μας αφορά θα θέλαμε να δούμε τα ταμεία όλων αυτών να εντάσσονται τόσο ασφαλιστικά όσο και διοικητικά στο νέο σύστημα. Καμία εξαίρεση από τον γενικό κανόνα για κανένα. Όποιος θέλει το κάτι παραπάνω μπορεί κάλλιστα να συστήσει ένα επαγγελματικό ταμείο ή ατομικά να αναζητήσει ένα υψηλότερο επίπεδο διαβίωσης κατά τη συνταξιοδότηση.

Όμως, όλη αυτή η κουβέντα για τις εκκρεμότητες του νέου ασφαλιστικού που στριφογυρίζει γύρω από το θέμα των εξαιρέσεων είναι εκ του πονηρού και άδικη για ένα σύστημα που έρχεται να βάλει στοιχειώδη τάξη στο χάος του μεταπολεμικού συστήματος ασφάλισης. Άλλωστε, όλοι γνωρίζουμε ότι ιστορικά, και όσο οι δημογραφικές και οικονομικές εξελίξεις είναι αδυσώπητες, το ασφαλιστικό δεν κλείνει ποτέ. Πολύ σύντομα θα αποδειχτεί ότι οι εξαιρέσεις δεν δύναται ούτε καν τυπικά να εξαιρεθούν.

Ο ΓΑΠ παρουσιάζει...την άποψη των G700 για το ασφαλιστικό

Το παρακάτω κείμενο αποτελεί απόσπασμα από τη δευτερολογία του Πρωθυπουργού Γιώργου Α. Παπανδρέου στη συζήτηση Αρχηγών Κομμάτων της Παρασκευής (9-12-2010) για τα κοινωνικά και εργασιακά δικαιώματα των νέων. Η αναφορά του Πρωθυπουργού στην άποψη της G700 για το ασφαλιστικό (αυτούσια) από το βήμα της Βουλής αποτελεί εξαιρετική τιμή για την ομάδα της "γενιάς των 700 ευρώ". Ταυτόχρονα, δείχνει ότι κερδίζει έδαφος η άποψη ότι μια τόσο μεγάλη μεταρρύθμιση για τα ελληνικά δεδομένα όσο αυτή που προωθείται σήμερα στο ασφαλιστικό και θα ολοκληρωθεί την επόμενη βδομάδα, οφείλει να σηματοδοτηθεί μ' ένα καινοτόμο θετικό ιδεολογικό και αξιακό πρόσημο, όπως είναι η διαγενεακή δικαιοσύνη και η αλληλεγγύη ανάμεσα στις γενιές.

......

"Και για το ασφαλιστικό, δεν θα μιλήσω εγώ, αλλά θα σας διαβάσω ένα απόσπασμα ενός κειμένου, από έναν νέο του Blog των G-700, που αξιολογεί αυτό το ασφαλιστικό σύστημα που εμείς ψηφίσαμε χθες, για να αξιολογήσουμε κι εμείς κατά πόσον αυτά που λέτε ευσταθούν.

«Αναγνωρίζουμε – λέει – ότι στο σύνολό του, πρόκειται για το πιο βιώσιμο, το πιο κοινωνικά και γενεακά δίκαιο ασφαλιστικό σύστημα που είχαμε ποτέ στη χώρα. Επιτέλους, πραγματοποιείται με καθυστέρηση 80 ετών το όραμα των ιδρυτών του μεγαλύτερου και πιο ιστορικού ασφαλιστικού οργανισμού της Ν.Α. Ευρώπης, του ΙΚΑ, για ένα ενιαίο και δίκαιο Εθνικό Σύστημα Ασφάλισης.

Επιτέλους, σταματάει η βιομηχανία των εξαιρέσεων και των ασφαλισμένων πολλαπλών ταχυτήτων, όπου κάποιοι εργαζόμενοι μπορούσαν να επιβάλουν να πληρώνονται παχυλές συντάξεις, με μόλις 20 χρόνια πραγματικής εργασίας, ενώ άλλοι με 30-35 χρόνια δουλειάς έπαιρναν ψίχουλα.

Αλήθεια, ποιος θα μπορούσε να τολμήσει καν να σκεφτεί, πριν από μερικούς μήνες, ότι θα εντάσσονταν ποτέ οι δημόσιοι υπάλληλοι, συμπεριλαμβανομένων των δικαστικών, στο ΙΚΑ; Ή μήπως δεν συνιστά κορυφαία αλλαγή ότι οι ένστολοι των Σωμάτων Ασφαλείας και Ενόπλων Δυνάμεων καλούνται να δουλέψουν 35 χρόνια πραγματική υπηρεσία, αντί 24, όπως άλλωστε και οι συνάδελφοί τους στο εξωτερικό;

Σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του συστήματος ασφάλισης γίνονται αλλαγές, η υγεία διαχωρίζεται από τη σύνταξη, τα Ταμεία μειώνονται σε τρία, θεσμοθετείται βασική σύνταξη και ανταποδοτική, μπαίνει φρένο στο πάρτι με τα επικουρικά.

Βεβαίως, οι αλλαγές έχουν θύματα. Τη γενιά των βαμπίρ, που πίστεψε ότι θα σκαπουλάρει πρόωρα, με το χρυσό αλεξίπτωτο που έβαλε τα παιδιά της να αγοράσουν».

Αυτά δεν είναι δικά μου λόγια, είναι λόγια κάποιου νέου ανθρώπου."

Πόση σύνταξη αλλά και για πόσους;

Του Κρίτωνος Αρσένη*
Δημοσιεύτηκε στο Protagon

Η κρίση που βιώνουμε στην Ευρώπη οφείλεται στο ότι καταναλώνουμε όλο και περισσότερο και παράγουμε όλο και λιγότερο. Για να μπορέσουμε να διατηρήσουμε τα επίπεδα κατανάλωσής μας, δανειζόμαστε. Αυτό συσσωρεύει χρέη. Η πιο εκρηκτική απειλή όμως είναι η χρεοκοπία μας λόγω του ότι οι εισφορές των μειούμενων εργαζόμενων δεν αρκούν για την υφιστάμενη σύνταξη των αυξανόμενων συνταξιούχων και άρα χρειάζεται αυξανόμενος δανεισμός. Αυτό ή θα μας χρεοκοπήσει πλήρως ή θα το αλλάξουμε σήμερα.

Από το 1996 όταν μπήκα στο Πανεπιστήμιο ήταν δεδομένο για τους συμφοιτητές μου ότι ήταν απίθανο να πάρουμε σύνταξη. Ήταν κοινή εκτίμηση για τη γενιά μου ότι θα πλήρωνε τις συντάξεις των προηγούμενων γενεών με τις εισφορές της και όταν θα έφτανε η ώρα να βγει στη σύνταξη τα ασφαλιστικά ταμεία θα είχαν χρεοκοπήσει. Όταν άρχισα να εργάζομαι αυτό έγινε ακόμη πιο έντονο. Πολλοί φίλοι και συνάδελφοι γραφτήκαν στο κλαδικό ταμείο ασφάλισης τους μόλις χρειάστηκαν την άδεια άσκησης επαγγέλματος, ενώ παλιότερα, όποιος μπορούσε γραφόταν μόλις τελείωνε τη σχολή προκειμένου να αρχίσει να μετρά η 35ετία. Άλλοι φίλοι εργάζονται συχνά ανασφάλιστοι καθώς εκτιμούν ότι δε θα υπάρχει σύνταξη στο μέλλον.

Για τη γενιά μου η συζήτηση για την καταπόντιση των συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων μοιάζει υποκριτική. Η πολιτική ανευθυνότητα και η κοινωνική ανωριμότητα, μας έκανε να καθυστερήσουμε τις απαραίτητες αλλαγές και να διακινδυνέψουμε την πλήρη κατάρρευση του ασφαλιστικού συστήματος. Για την γενιά των 20άρηδων, 30άρηδων και 40άρηδων σημαντικό είναι όλοι να έχουμε ίσα και ισότιμα εγγυημένα ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά δικαιώματα. Δικαιοσύνη μεταξύ των γενεών δεν είναι η κατά το δυνατό πιο μακροχρόνια διατήρηση των ασφαλιστικών δικαιωμάτων σε μακροχρόνια μη διατηρήσιμα επίπεδα. Κάτι τέτοιο μπορεί να ενδιαφέρει κάποιους πολιτικούς και κάποιους συνδικαλιστές, αλλά δεν αντιπροσωπεύει το ευρύτερο κοινωνικό συμφέρον.

Αντί να συγκρίνουμε αυτό που είχαμε με αυτό που προτείνεται, θα ήταν πιο ειλικρινές να συγκρίνουμε αυτό που πραγματικά μας αντιστοιχεί με αυτό που προτείνεται. Αν προσθέσουμε δηλαδή τις συντάξεις του σήμερα και την αναμενόμενη έλλειψη συντάξεων του αύριο, αν δούμε από σήμερα έως όταν βγούμε όλοι οι εργαζόμενοι στη σύνταξη τι θα λάβουμε κατά μέσο όρο, δεν είμαι καθόλου σίγουρος ότι τα προτεινόμενα θα είναι λιγότερα.

Ξεκινώντας από τη κατοχύρωση της εγγυημένης ελάχιστης σύνταξης για όλους τους πολίτες, μπορούμε και πρέπει να προχωρήσουμε σε ριζικές αλλαγές. Η υγεία των ασφαλιστικών ταμείων εξαρτάται και από την τόνωση της απασχόλησης που θα πρέπει να είναι η βασική μας στόχευση. Μονόδρομος είναι η πράσινη ανάπτυξη που μπορεί να δημιουργήσει νέες θέσεις απασχόλησης σε βιώσιμες δραστηριότητες. Για να γίνει πράξη η περιβαλλοντική εξυγίανση των οικονομικών μας δραστηριοτήτων, χρειαζόμαστε κίνητρα και αντικίνητρα. Χρειαζόμαστε περιβαλλοντικούς φόρους σε επιβλαβείς για το περιβάλλον δραστηριότητες, τα έσοδα των οποίων θα χρησιμοποιηθούν για την υποστήριξη του ασφαλιστικού μας συστήματος μειώνοντας και τις εισφορές των εργαζομένων και των εργοδοτών.

Στη νέα πραγματικότητα στην οποία βρισκόμαστε δεν υπάρχουν μόνο ανυπέρβλητα αδιέξοδα. Υπάρχουν λύσεις, σαν την παραπάνω που πρότεινε η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού και θα τις βρούμε μόλις αλλάξουμε τρόπο σκέψης και για πρώτη φορά σχεδιάσουμε το μέλλον μας με προοπτική.


*Ο Κρίτων Αρσένης είναι τριαντάρης Ευρωβουλευτής, μέλος του Εθνικού Συμβουλίου του ΠΑΣΟΚ. Αναδημοσιεύουμε ύστερα από άδεια του συγγραφέα.

Μεταρρύθμιση ιστορικών διαστάσεων το νέο ασφαλιστικό

Δημοσιεύτηκε στο Newstime*

Η βδομάδα που ξεκινάει τη Δευτέρα 5 Ιουλίου είναι ιστορική. Κατατίθεται προς συζήτηση και ψήφιση στην Ολομέλεια της Βουλής το Σχέδιο Νόμου για το Νέο Ασφαλιστικό Σύστημα. Πρόκειται για μια τεράστια μεταρρύθμιση, αναμφίβολα τη μεγαλύτερη που έχει επιχειρηθεί στο κοινωνικό κράτος, αλλά και την οικονομία τα τελευταία 40 χρόνια.

Παρότι οι γονείς του νέου ασφαλιστικού συστήματος ντρέπονται για το παιδί τους, θεωρώντας το λίγο πολύ ως ένα αναγκαίο κακό που προέκυψε από ατύχημα και δεν συνάδει με τις καθιερωμένες οικογενειακές αξίες, εμείς, σαν φίλοι του νέου μοντέλου ασφάλισης το στηρίζουμε. Παρά τις όποιες διαφωνίες σε επιμέρους σημεία (υπολογισμός ανταποδοτικής σύνταξης, επέκταση κάποιων φόρων υπέρ τρίτων όπως το υποχρεωτικό αγγελιόσημο στο διαδίκτυο κοκ) και παρά το γεγονός επίσης ότι αν ήταν στο χέρι μας θα είχαμε προχωρήσεισ σε ακόμα πιο ρηξικέλευθες δομικές αλλαγές, αναγνωρίζουμε ότι στο σύνολό του πρόκειται για το πιο βιώσιμο, το πιο κοινωνικά και γενεακά δίκαιο ασφαλιστικό σύστημα που είχαμε ποτέ στη χώρα.

Επιτέλους, πραγματοποιείται με καθυστέρηση 80 ετών το όραμα των ιδρυτών του μεγαλύτερου και πιο ιστορικού ασφαλιστικού οργανισμού της ΝΑ Ευρώπης, του ΙΚΑ, για ένα ενιαίο και δίκαιο εθνικό σύστημα ασφάλισης.

Επιτέλους, σταματάει η βιομηχανία των εξαιρέσεων και των ασφαλισμένων πολλαπλών ταχυτήτων, όπου κάποιοι εργαζόμενοι μπορούσαν να επιβάλλουν να πληρώνονται παχυλές συντάξεις με μόλις 20 χρόνια πραγματικής εργασίας, ενώ άλλοι με 30 και 35 χρόνια δουλειάς έπαιρναν ψίχουλα.

Αλήθεια, ποιος μπορούσε να τολμήσει καν να σκεφτεί πριν από μερικούς μήνες, ότι θα εντάσσονταν ποτέ οι Δημόσιοι Υπάλληλοι, συμπεριλαμβανομένων των Δικαστικών, στο ΙΚΑ; Ποιος θα σκεφτόταν ότι οι «προνομιουχέστεροι» όλων, οι υπάλληλοι της Βουλής, θα αναγκάζονταν να δουλέψουν όσο και οι υπόλοιποι εργαζόμενοι; Ή μήπως δεν συνιστά κορυφαία αλλαγή ότι οι ένστολοι των Σωμάτων Ασφαλείας και των Ενόπλων Δυνάμεων καλούνται να δουλέψουν 35 χρόνια πραγματική υπηρεσία αντί 24,5, όπως άλλωστε και οι συνάδελφοι τους στο εξωτερικό; Για να μην αναφερθούμε σ’ αυτό το θεσμό απολίθωμα απ’ την εποχή του Νώε, τις άγαμες θυγατέρες που επιτέλους καταργείται.

Σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του συστήματος ασφάλισης γίνονται αλλαγές. Η υγεία διαχωρίζεται από τη σύνταξη, τα ταμεία μειώνονται σε τρία, θεσμοθετείται βασική σύνταξη και ανταποδοτική, μπαίνει φρένο στο πάρτι με τα επικουρικά. Βεβαίως οι αλλαγές αυτές έχουν θύματα. Τη γενιά των βαμπίρ που πίστεψε ότι θα τη σκαπουλάρει πρόωρα με το χρυσό αλεξίπτωτο που έβαλε τα παιδιά της να της αγοράσουν. Μέχρι το 2015, τελευταίο έτος προσαρμογής για τους έχοντες ώριμα ασφαλιστικά δικαιώματα, το τοπίο της ασφάλισης θα έχει αλλάξει άρδην. Και μαζί μ’ αυτό θα κληθεί να αλλάξει και το τοπίο της εργασίας. Εδώ βρίσκεται όλο το ζουμί.

Η μεγαλύτερη αλλαγή, που ουδείς κατά τ’ άλλα σοσιαλιστής ο οποίος μάχεται για τις αξίες του, δεν έχει τονίσει όσο θα έπρεπε ακόμα, είναι ότι με το νέο σύστημα μετατρεπόμαστε βίαια από οικονομία συνταξιούχων σε οικονομία εργαζομένων. Ακούσια πραγματοποιείται η πρώτη πραγματικά σοσιαλιστική μεταρρύθμιση. Κι ας φωνάζουν οι ραντιέρηδες για τα κεκτημένα. Η στροφή προς την εργασία είναι η μεγάλη συνέπεια του νέου ασφαλιστικού και συνάμα το μεγάλο στοίχημα που καλούνται να διαχειριστούν οι πολιτικοί και τα κόμματα.

Πλέον, ενισχύοντας την εργασία έναντι της σύνταξης, οι πολιτικές δυνάμεις καλούνται να παίξουν ένα διαφορετικό παιχνίδι. Όχι του μοιράσματος της πίτας των συνταξιοδοτικών «προνομίων», εν ίδει προσόδου, όπως γινόταν μέχρι σήμερα, αλλά της δημιουργίας πολλών θέσεων εργασίας καθώς και της διασφάλισης της απασχόλησης για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αυτή είναι και η μεγαλύτερη παράπλευρη θετική συνέπεια του νέου ασφαλιστικού. Βάζει την εργασία αναγκαστικά στο επίκεντρο. Στην επιτυχία αυτού του εγχειρήματος λοιπόν, της δημιουργίας μιας οικονομίας υψηλής απασχόλησης θα κριθεί τόσο το μέλλον του νέου ασφαλιστικού συστήματος, αλλά κυρίως το μέλλον όλων των Ελλήνων και ειδικά των νέων.

*To Newstime είναι ένας νέος διαδικτυακός "τόπος" ενημέρωσης και ανάλυσης. H ομάδα της G700 αρθρογραφεί τακτικά για την ενότητα Παρεμβάσεις.

Τέσσερις Ερωτήσεις - Απάντησεις για ένα πρόβλημα με...μέλλον

Του Πλάτωνος Τήνιου*
Μεταρρύθμιση, 2-6-2010

Το ασφαλιστικό, είναι ίσως το παλιότερο από τα άλυτα ζητήματα στις αποσκευές που μια γενιά αφήνει στην επόμενη. Ισχυρές συντεχνίες, η ΓΣΕΕ, ο ΣΕΒ, οι γιατροί και οι δικηγόροι, αντέδρασαν σφόδρα όταν ο Παναγής Βουρλούμης, συνεργάτης του Βενιζέλου, κατέθεσε νόμο που τους ενσωμάτωνε στο ΙΚΑ.

Αποτέλεσμα: μέσα σε τρία χρόνια, δύο κεντροαριστερές κυβερνήσεις έπεσαν, για να συμβιβαστεί τελικά η Δεξιά και να υλοποιήσει μια ιδέα στην οποία η ίδια δεν πίστευε. Χρόνια μετά, και πάνω από την υπογραφή «Παπαντωνίου» και «Πανάρετος», βρίσκουμε τη διατύπωση: «υπάρχει πλήρης ανισότητα προστασίας, ώστε η συνταγματική αρχή περί ισότητας των πολιτών να έχει τελείως λησμονηθεί».

Και παρακάτω, «υπάρχει ανάγκη συστήματος που να συνδυάζει το αναγκαίο με το εφικτό και απαλλαγμένο από την απαράδεκτη εντύπωση ότι σκοπός του είναι να εξασφαλίζει προνόμια σε βάρος των πολλών, θα χρησιμοποιήσει τα υπάρχοντα μέσα για την αντιμετώπιση της ανάγκης»… «Χρειάζεται μελέτη μη πιεζόμενη από σπουδή και θόρυβο, πρόγραμμα ενέργειας μακράς πνοής. Προ παντός, χρειάζεται εξασφάλιση υπερκομματικού χαρακτήρα».

Παναγής Βουρλούμης, Υπουργός Ε. Βενιζέλου, παππούς του Διοικητή του ΟΤΕ, εισήγαγε τον πρώτο νόμο περί ΙΚΑ το 1929 .

Ευαγγελία Παπαντωνίου, οικονομολόγος, στέλεχος του ΙΚΑ, μετέπειτα Υποδιοικήτρια στην κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου, μητέρα του Γιάννου Παπαντωνίου, υπέγραψε έκθεση το 1958 που κυκλοφόρησε από το Υπουργείο Συντονισμού, που χαρακτήριζε τότε την αναμόρφωση του ασφαλιστικού που περιμένουμε ακόμη, «εξαιρετικά επείγουσα».

Η αλληλεγγύη των γενεών στην Ελλάδα, εφαρμόζεται όταν μέλη των ιδίων οικογενειών μεταφέρουν το πρόβλημα από παππού σε εγγονό και από μητέρα σε γιό, χωρίς να λύνεται τίποτε.

Άρα, απλά πράγματα: Τέσσερα ερωτήματα απαιτούν απάντηση, με λίγα λόγια και χωρίς υπεκφυγές:

1. Τι είναι το ασφαλιστικό;

2. Αν και πώς λύνεται;

3. Πώς δεν λύνεται;

4. Τι πρέπει να κάνουμε;


1. Τι είναι το ασφαλιστικό;

Το ασφαλιστικό που τώρα αντιμετωπίζουμε, αποτελείται από τρία διακριτά τμήματα. Η αναβλητικότητα σε οτιδήποτε «μυρίζει συντάξεις», είχε σαν αποτέλεσμα να συσσωρευτούν και τα τρία, με αποτέλεσμα να χρειάζεται να επιλυθούν όλα μαζί τώρα:

α. Το παρελθόν. Ένα πρόβλημα ισονομίας και ίσης αντιμετώπισης μεταξύ κλάδων και ομάδων στην κοινωνία. Από τότε που νομοθετήθηκε το ΙΚΑ, το 1934, μάταια προσπαθεί η Ελληνική κοινωνία να κατοχυρώσει ίσους και δίκαιους κανόνες.

β. Το μέλλον. Η γήρανση του πληθυσμού και οι μικρές οικογένειες, θέτουν περιορισμούς στο μέλλον, αφού λιγότεροι εργαζόμενοι θα πρέπει να στηρίζουν περισσότερους συνταξιούχους. Αυτό το ασφαλιστικό, επιδεινώνεται γρήγορα μετά το 2015 και γίνεται δραματικό το 2030.

γ. Η συγκυρία. Η συνταξιοδότηση φαντάζει ασφαλές αγκυροβόλιο σε συνθήκες κρίσης, ενώ η εξοικονόμηση ασφαλιστικών εισφορών είναι η φτηνότερη πηγή κεφαλαίων. Το ασφαλιστικό σύστημα εκπέμπει το μήνυμα στην κοινωνία ότι τη λύση για το προσωπικό πρόβλημα του καθενός, την έχει το Κράτος, μέσω του ασφαλιστικού συστήματος.

Τα τρία ασφαλιστικά συμπλέκονται, η δε κυβέρνηση επικαλείται το τρίτο για να διευκολύνει την ανάληψη κάποιων μέτρων για τα άλλα δύο. Ποιών μέτρων, όμως;

2. Πώς και γιατί δεν λύνεται το ασφαλιστικό.

Η έλλειψη συζήτησης για το ασφαλιστικό, σημαίνει ότι η «εργαλειοθήκη λύσεων» δεν έχει ανανεωθεί. Στη φαρέτρα των μεταρρυθμίσεων -στην καλύτερη περίπτωση- υπάρχουν μόνο λύσεις αναπαλαίωσης ή αναστύλωσης του παλαιού συστήματος. Δεν υπάρχει παρά ελάχιστος προβληματισμός για το πώς θα αντιμετωπιστούν τα προβλήματα του δικού μας αιώνα και όχι αυτού των πατεράδων μας.

Σαν αποτέλεσμα, λύσεις «από μέσα από το σύστημα», αποτελούν μερεμέτια που ίσως διορθώνουν ορισμένα κακώς κείμενα, αλλά δεν αρκούν για να αναστρέψουν τον γρήγορο κατήφορο ανυποληψίας στον οποίο βρίσκεται σήμερα το σύστημα. Αυτές οι «παραμετρικές» λύσεις που κρατούν την παλιά φιλοσοφία και προσπαθούν να την ανανεώσουν, έχουν το «πλεονέκτημα» (;) ότι διατηρούν τις παλαιές, γνωστές δομές. Όμως:

• Αν έπρεπε να λυθεί το πρόβλημα καθ’ ολοκληρία, οι απαιτούμενες αλλαγές θα ήταν τόσο μεγάλες, ώστε το σύστημα δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει καθόλου. Ως αποτέλεσμα, προκρίνονται συστηματικά οι τμηματικές «μεταρρυθμίσεις με δόσεις», οι οποίες όμως δεν πείθουν γιατί -όσοι ξέρουν- βλέπουν ήδη το αδιέξοδο.

• Οι δομές του παλαιού συστήματος είναι προσαρμοσμένες σε συνθήκες όπου ο εργαζόμενος- οικογενειάρχης δούλευε όλη του την ζωή στην ίδια δουλειά, ενώ η γυναίκα του έμενε στο σπίτι με τα παιδιά ως «επιμελητεία». Το σύστημα δεν προσφέρει βοήθεια στις αλλαγές εργασίας, ούτε στην εργαζόμενη γυναίκα, ενώ προσφέρει επίπλαστη ασφάλεια μόνο έξω από την απασχόληση.

• Οι λύσεις-μερεμέτια με τους ακροβατισμούς, τους συμβιβασμούς, τις μεταβατικές περιόδους και την παντελή έλλειψη πεποίθησης ότι το προτεινόμενο είναι προτιμότερο από το προς εγκατάλειψη, περιπλέκουν το σύστημα και πολλαπλασιάζουν τις αδικίες. Το καθιστούν, τέλος, ακόμη πιο απεχθές στους νέους ασφαλισμένους.

Από το 1990, όταν νομοθετήθηκε η «πρώτη δόση» του νόμου Σουφλιά (Ν.1902/90), αναζητείται η δεύτερη δόση που να εγκαινιάζει το νέο σύστημα. Σύμφωνα με τον Τ. Γιαννίτση (Το ασφαλιστικό ως ορφανό πολιτικής, εκδόσεις Πόλις 2007), η αποτυχημένη απόπειρα του 2001 ήταν η τελευταία ευκαιρία παραμετρικών αλλαγών – δηλαδή διατήρησης της παλαιάς δομής του ασφαλιστικού. Η αποτυχία του 2008, απέδειξε ότι είχε δίκιο. Το 2010;

3. Πώς λύνεται το ασφαλιστικό;

Κατ’ αρχάς, όχι με ασφαλιστικά νομοσχέδια. Τουλάχιστον όχι αποκλειστικά.

Αν συγκρίνουμε την Ελλάδα με άλλες χώρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα γήρανσης του πληθυσμού, όπως η Γερμανία, η Ελλάδα έχει μια σειρά από κρίσιμα πλεονεκτήματα:

α. Ένα τεράστιο αναξιοποίητο απόθεμα εργασίας, κυρίως γυναικών. Έχουμε έτσι οργανώσει τη ζωή μας, που οι Ελληνίδες απασχολούνται λιγότερο. Αν, ως δια μαγείας, άρχιζαν να εργάζονται όσο οι Δανέζες, αυτό θα ισοδυναμούσε με πρόσθεση 950 χιλιάδων ασφαλισμένων (δηλαδή ίσοι με τα 2/3 του ΙΚΑ, ή όσο περίπου όλοι οι μετανάστες).

Ο τελικός κριτής δεν είναι οι ειδικοί που διαπληκτίζονται στα τηλεοπτικά παράθυρα, ούτε και οι χιλιάδες διαδηλωτές. Είναι ο μέσος ασφαλισμένος που καλείται να δεχτεί ή να απορρίψει τις ρυθμίσεις στην εφαρμογή τους.

β. Μεγάλα περιθώρια ανακατανομής δαπανών. Στο ασφαλιστικό, η σταδιακή περικοπή προνομίων προωθεί την οικονομική αποτελεσματικότητα ταυτόχρονα με την κοινωνική δικαιοσύνη. Η κρατική συνδρομή είναι κατά πολύ μεγαλύτερη σε έναν υπάλληλο της Τραπέζης της Ελλάδος, ή κάποιας ΔΕΚΟ, από ότι στο ΕΚΑΣ του χαμηλοσυνταξιούχου. Ένα νέο σύστημα, που επιτρέπει την αφαίρεση δημόσιων πόρων από τους πλούσιους για να τους κατευθύνει στους φτωχούς, εξοικονομεί δαπάνες και προωθεί τη δικαιοσύνη.

γ. Ασυμμετρίες του παρελθόντος επιτρέπουν την ανακατανομή εισφορών. Οι εισφορές είναι υψηλές εκεί που πρέπει να είναι χαμηλές (εξαγωγές, παραγωγικοί κλάδοι) και χαμηλές εκεί όπου πρέπει να είναι υψηλές (Δημόσιο, Ελεύθεροι επαγγελματίες). Ταυτόχρονα, επιβάλλουν τεράστιο κόστος συμμόρφωσης στις επιχειρήσεις και στρεβλώνουν τις συναλλαγές.

Τα πλεονεκτήματα αυτά διευκολύνουν την αντιμετώπιση του ασφαλιστικού, αλλά δεν προσφέρουν τη λύση του. Το ασφαλιστικό θα λυθεί μόνο αν δουλεύουν όλοι περισσότερο και με μεγαλύτερη παραγωγικότητα. Συστήματα συντάξεων που αντιμετωπίζουν όλους ως οιονεί δημόσιους υπαλλήλους, κάνουν το αντίθετο από αυτό που χρειάζεται. Απαιτούνται συστήματα συντάξεων, όπως αυτό που υιοθετήθηκε στην Ιταλία, στη Σουηδία, στην Πολωνία και αλλού, που δεν κρύβουν τις πραγματικές κοινωνικές επιλογές από τον εργαζόμενο, αλλά του θέτουν το πραγματικό δίλημμα: Αν θέλει υψηλότερη σύνταξη, πρέπει να δουλέψει περισσότερο.

4. Πώς δεν λύνεται το ασφαλιστικό; Τι πρέπει να κάνουμε;

Στο 2010, το ασφαλιστικό σύστημα βρίσκεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Η απραξία δύο δεκαετιών και η δημοσιονομική αποχαύνωση μετά το 2004, είχαν το ίδιο αποτέλεσμα όπως και το 1990-92: Μπροστά στην αδήριτη ανάγκη να περιοριστούν τα ελλείμματα του Δημοσίου, η μόνη εφικτή λύση (ελλείψει διαρθρωτικών μέτρων) ήταν οι περικοπές συντάξεων των ήδη συνταξιούχων. Το 1990-92, η μείωση ήταν μεγαλύτερη, περί το 25%. Σήμερα, το ίδιο δίλημμα οδηγεί σε μικρότερη μείωση (10-15% ), αν και όχι λιγότερο άδικη.

Άρα, κατά τη στιγμή που οι συντάξεις είναι από τα μεγαλύτερα κονδύλια δαπανών, κάποια άμεσα μέτρα με δημοσιονομικό αντίκρισμα είναι σίγουρα αναπόφευκτα. Με το σκεπτικό αυτό, η Κυβέρνηση προσπαθεί να δικαιολογήσει το σύνολο των προτάσεων του νομοσχεδίου. Αξιοποιεί δηλαδή τη συγκυρία για να «περάσει» το σύνολο των 60+ σελίδων του νομοσχεδίου.

Είναι όμως έτσι;

• Αν η κομμωτική αποχαρακτηριστεί από Βαρύ Επάγγελμα, ένας νέος 20χρονος κομμωτής που αρχίζει την εργασία μετά τον Ιούλιο του 2011, θα είναι ο πρώτος που θα υποστεί την οδυνηρή περικοπή. Θα το καταλάβει το 2038…

• Οι εργαζόμενοι που άρχισαν να εργάζονται πριν από το 1992, δεν θα δουν να αλλάζει σχεδόν τίποτε στα όρια ηλικίας τους, αλλά ούτε και στο ύψος της σύνταξης.

• Αντίθετα, η προσαρμογή αρχίζει να φαίνεται δια γυμνού οφθαλμού μόνο μετά το 2030. Την πληρώνουν δηλαδή οι 30ρηδες και κάτω.

• Αναζητείται ακόμη η λογική, βάσει της οποίας, οι αμειβόμενοι με €4000 τον μήνα, χαίρουν διπλάσιας γενναιοδωρίας από αυτούς που εισπράττουν κάτω των €1000. (Ποσοστό αναπλήρωσης, δηλαδή ύψος σύνταξης σε σχέση με αποδοχές, 70% αντί 30%).

Το νομοσχέδιο δεν συνοδεύεται από κανενός είδους υπολογισμό ή ποσοτική επεξεργασία. (Αντίθετα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο επισημαίνει ότι δεν πρέπει να υιοθετηθεί, αν δεν προηγηθεί μελέτη.) Άρα, το πιο πιθανό είναι η δημοσιονομική επίπτωση των περικοπών συντάξεων να εξαντληθεί γύρω στο 2015, όταν θα αρχίζει η ανάκαμψη. Όμως τότε, θα έχουμε και τη δημογραφική επιδείνωση. Η επάνοδος, λοιπόν, των ασφαλιστικών ελλειμμάτων, θα συμπέσει με την ανάκαμψη – και πιθανόν να τη ναρκοθετήσει.

Ο τελικός κριτής του ασφαλιστικού, δεν είναι οι ειδικοί που διαπληκτίζονται στα τηλεοπτικά παράθυρα, ούτε και οι δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές που με βεβαιότητα κατακλύζουν τους δρόμους και τις πλατείες της χώρας. Για το Ν.2084/92 και οι δύο κατηγορίες ήταν απολύτως απορριπτικές. Όμως, εκείνος ο νόμος, στέριωσε και σήμερα αποτελεί σημείο αναφοράς. Ο τελικός κριτής των νόμων, είναι ο μέσος ασφαλισμένος, ο οποίος καλείται να δεχτεί ή να απορρίψει τις ρυθμίσεις στην εφαρμογή τους.

Πώς θα σκεφτεί, λοιπόν, ο μέσος ασφαλισμένος;

Για εκείνον, η ασφάλισή του -το δικαίωμα στην σύνταξη- είναι μαζί με το σπίτι του, το μεγαλύτερο περιουσιακό του στοιχείο. Αν η ασφάλισή του ήταν ένα τεσσάρι σπίτι καθόλα νόμιμο, η Κυβέρνηση έρχεται και του λέει ότι για το γενικό καλό, θα του γκρεμίσει ένα από τα τέσσερα δωμάτια. Και μάλιστα χωρίς αντάλλαγμα.

Θα συναινέσει στην κατεδάφιση; Μάλλον όχι.

Εκτός και αν η Κυβέρνηση φέρει γνωματεύσεις έγκυρων μηχανικών ότι, για να μην γκρεμίσει όλο το σπίτι, απαιτείται να αφαιρεθεί ένα δωμάτιο. Θα δεχτεί, αν η Κυβέρνηση τον πείσει ότι η επιλογή που αντιμετωπίζει είναι η εξής: Από τη μια πλευρά ένα πολυτελές και ευρύχωρο ερείπιο, που ανά πάσα στιγμή μπορεί να καταρρεύσει, απειλώντας τον ίδιο και τους γείτονές του. Από την άλλη πλευρά, ένα μικρότερο σπίτι, αλλά με γερά θεμέλια, που μπορεί να αντέξει σε σεισμούς και σε πλημμύρες. (Και πιθανώς στο μέλλον να αντέξει ίσως και κάποιο «πανωσήκωμα»).

Τότε ο ασφαλισμένος θα συναινέσει στις αλλαγές, ακόμη και αν δεν το παραδεχτεί αμέσως.

Τι να κάνουμε; Να πειστούμε για να πείσουμε.

*Ο Πλάτων Τήνιος είναι Οικονομολόγος, επίκουρος καθηγητής στο Πάνεπιστήμιο Πειραιά. Το άρθρο του δημοσιεύτηκε στο Περιοδικό Μεταρρύθμιση.

Διαγενεακή ισορροπία και ασφαλιστική αδιαλλαξία

Πώς διαβάζει η κοινή γνώμη το ασφαλιστικό;

Έρευνα Γνώμης του Σταύρου Πουπάκη*

Η άποψη της κοινής γνώμης για κρίσιμα θέματα όπως το ασφαλιστικό δεν είναι κάτι δεδομένο και μονολιθικό, αλλά είναι κάτι που διαμορφώνεται και μπορεί να επηρεαστεί από τα μηνύματα που λαμβάνει και την αντίληψη που διαθέτει. Το πώς αντιδρά η κοινή γνώμη είναι ένα κρίσιμο σημείο που απαιτεί διερεύνηση. Χρειάζεται λοιπόν να καταβληθεί προσπάθεια να δούμε από τι εξαρτάται η στάση της κοινής γνώμης και πως θα μπορούσε να μεταπειστεί.

Αυτή η έρευνα γνώμης που πραγματοποιήθηκε, σε ‘ανύποπτο χρόνο’ τον Ιούνιο του 2009 προσπαθεί να δώσει λύσεις στις παραπάνω απορίες. Το ερωτηματολόγιο τέθηκε στους ερωτώμενους τηλεφωνικά υπό μορφή CATI (Computer Assisted Telephone Interview) και συλλέχθηκαν 1000 ερωτηματολόγια πανελλαδικά με τυχαία δειγματοληψία με χρήση quotas.
Τα κυριότερα συμπεράσματα που προκύπτουν από την μελέτη των αποτελεσμάτων είναι τα εξής:

Το σύνολο της κοινής γνώμης είναι απογοητευμένο από τις προηγούμενες μεταρρυθμίσεις με τους νέους να μην παίρνουν θέση. Αυτό που αξίζει να σημειωθεί περισσότερο απ’ όλα είναι η τεράστια άγνοια των ερωτώμενων σχετικά με το πώς λειτουργεί το ελληνικό σύστημα συντάξεων, μιας και μόλις το 15% αντιλαμβάνεται τον τρόπο λειτουργίας του διανεμητικού συστήματος.

Το ότι η στάση της κοινής γνώμης απέναντι σε αλλαγές για το ασφαλιστικό είναι αρνητική είναι κάτι που το γνωρίζαμε και δεν χρειαζόταν να παρουσιαστεί κάποια δημοσκόπηση για να το επιβεβαιώσει. Αυτό που διερευνάται, όμως, είναι το παράθυρο συνεννόησης που αφήνει η κοινή γνώμη και τι διαστάσεις μπορεί αυτό να πάρει.

Συγκεκριμένα, οι νέοι εμφανίζονται πιο διαλλακτικοί και συζητήσιμοι ενώ οι μεγαλύτεροι είναι αρνητικοί σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό. Η διαλλακτικότητα είναι συνάρτηση της ηλικίας όχι μόνο στους ασφαλισμένους, αλλά και στους συνταξιούχους. Επίσης, σημαντική διαφορά παρουσιάζει η στάση στις θυσίες όταν οι αλλαγές είναι πιο γενικευμένες και δεν γίνεται ανά Ταμείο. Εδώ είναι εμφανής η στάση του καθενός να υπερασπιστεί το Ταμείο του, κάτι που εμφανίζεται και στους νέους. Η στάση όλων είναι πιο διαλλακτική, αν οι αλλαγές επηρεάζουν το σύνολο της γενιάς και δεν αφορούν συγκεκριμένους κλάδους και Ταμεία.

Καθοριστική για την στάση απέναντι στις αλλαγές στο ασφαλιστικό είναι η γνώση του τρόπου λειτουργίας του διανεμητικού συστήματος συντάξεων. Αυτοί που κατανοούν τον τρόπο λειτουργίας του είναι περισσότερο διατεθειμένοι να υποστούν κάποιες αλλαγές γιατί αφού μπορούν να σταθμίσουν τα δικά τους συμφέροντα. Έτσι, προκύπτει αν κάποιες αλλαγές συμπεριλαμβάνουν ως βασικό σημείο και κοινωνικό διάλογο, τότε έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να γίνουν παραδεκτές. Ο κοινωνικός διάλογος αποδίδει αφού έχει εκπαιδευτικό χαρακτήρα.

*Ο Σταύρος Πουπάκης είναι Φοιτητής στο Τμήμα Στατιστικής και Ασφαλιστικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς. Η Έρευνα Γνώμης για το Ασφαλιστικό έγινε σε συνεργασία με τον Επίκουρο Καθηγητή στο Τμήμα Στατιστικής και Ασφαλιστικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς, Πλάτων Τήνιο, και παρουσιάστηκε στην Ημερίδα για τη Διαγενεακή Δικαιοσύνη που διοργάνωσε η Γραμματεία Νέας Γενιάς την Πέμπτη 17 Ιουνίου 2010. Ολόκληρη η παρουσίαση της έρευνας σε power point.

Το ξεδόντιασμα των βαμπίρ

Όταν πριν από τριάμισι χρόνια οι πάντες ασχολούνταν με τη γενιά του 16 και την άποψη ότι δεν πρέπει ν' αλλάξει τίποτα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, μια άλλη γενιά, η γενιά των 700 ευρώ, επιχείρησε μέσω του blog της G700 να επαναπροσδιορίσει τις κοινωνικές και οικονομικές προτεραιότητες των νέων. Με αφορμή την απόπειρα του Προέδρου της ΟΚΕ κυρίου Αναλυτή ν' αλλάξει το ασφαλιστικό, διαχωρίζοντας τους ασφαλισμένους για πολλοστή φορά στη μεταπολιτευτική ιστορία σε παλιούς και νέους, είχαμε ισχυριστεί ότι η δημοκρατική πλειοψηφία δεν μπορεί να διαφυλάσσει το επίπεδο προστασίας μόνο των ηλικιών που ασκούν εξουσία, αφήνοντας όλους τους υπόλοιπους στο περιθώριο. Ταυτόχρονα, είχαμε επισημάνει ότι, όπως η διεγενεακή ανισότητα πλήττεται όταν το βάρος των μεταρρυθμίσεων μεταφέρεται στους νέους και τις επόμενες γενιές, το ίδιο επίσης συμβαίνει όταν δεν λαμβάνεται κανένα μεταρρυθμιστικό μέτρο, με αποτέλεσμα να διογκώνονται τα ελλείμματα από τη σημερινή λειτουργία του ασφαλιστικού.

Είχαμε ως εκ τούτου επισημάνει ότι η ανανέωση του συμβολαίου των γενεών στο πλαίσιο του ασφαλιστικού συστήματος επιβάλλει την αλλαγή του μοντέλου ασφάλισης, προτιμότερα σε μικτό. Με έναν πυλώνα βασικής σύνταξης προκαθορισμένων παροχών και έναν πυλώνα ανταποδοτικής σύνταξης προκαθορισμένων εισφορών κεφαλαιοποιητικού χαρακτήρα (πραγματικού ή νοητού αυτό ήταν ζήτημα τεχνικής διευθέτησης). Η μετάβαση θα έπρεπε να γίνει σταδιακά και να ακουμπήσει όλους όσους ήταν στην εργασία, ηλικίας από 55 ετών και κάτω.

Προφανώς, δεν εισακουστήκαμε. Τα βαμπίρ, όπως αποκαλούμε τη γενιά των baby boomers δανειζόμενοι τον όρο από το βιβλίο του Μίμη Ανδρουλάκη "Βαμπίρ και Κανίβαλοι", θέλησαν εύλογα να συνεχίσουν ανενόχλητα να πίνουν το αίμα των ηλικιωμένων με τις συντάξεις πείνας, των νέων και των μελλοντικών γενεών με το δύσκολο εργασιακό παρόν και το ακόμα πιο αβέβαιο ασφαλιστικό μέλλον. Έδωσαν ως εκ τούτου μάχες οπισθοφυλακής για να συνεχίσουν να βγαίνουν πρόωρα στη σύνταξη, με ποσοστά αναπλήρωσης που ενίοτε ξεπερνούσαν το 100% του μισθού, αμειβόμενοι από έναν κυκεώνα ταμείων βουτηγμένων μέσα στην κακοδιαχείριση και εξαντλημένων οικονομικά από τη διαβρωτική επίδραση της πληθυσμιακής γήρανσης.

Η επερχόμενη γενεακή καταιγίδα που περιμέναμε με βάση τα παραπάνω, δεν ήρθε ποτέ. Συνεχίστηκε όμως απρόσκοπτα το ξεκλήρισμα των κανίβαλων που ακολούθως οδήγησε στο γονάτισμα του συστήματος συντάξεων. Στη δημογραφική παράμετρο της κρίσης, δηλαδή τη ραγδαία γήρανση του πληθυσμού με αποτέλεσμα σε κάθε συνταξιούχο να αναλογούν κατά μέσο όρο 1,7 εργαζόμενοι, ήρθε να προστεθεί η δημοσιονομική. Τον Οκτώβριο του 2009, μήνας κατά τον οποίο μάθαμε ότι δεν υπάρχει σάλιο, το σύστημα χρειάστηκε 2,4 δις ευρώ πρόσθετης έκτακτης οικονομικής ενίσχυσης για να διεκπεραιώσει τις υποχρεώσεις ως το Δεκέμβριο του 2009 για συντάξεις και δώρο εορτών. Και αν δεν σας φαίνεται μεγάλο το νούμερο, τότε φανταστείτε ότι μόνο ο 13ος και 14ος μισθός στο Δημόσιο που μας ζήτησε μετά από ένα μήνα το ΔΝΤ να κόψουμε, κοστίζει περί τα 1,2 δις ευρώ.

Με το γονάτισμα, όμως, του συνταξιοδοτικού, ξεκίνησε και το ξεδόντιασμα των βαμπίρ. Η ίδια η πραγματικότητα κανιβάλισε με τον πιο σκληρό και ασάλιωτο τρόπο τη γενιά των χρυσών αλεξιπτωτιστών που δεν ήθελε αλλαγές. Με:
1. εισαγωγή ενός ενιαίου ορίου συνταξιοδότησης στα 65 έτη για όλους, συμπεριλαμβανομένων και όσων έχουν ασφαλιστεί προ της 1ης Ιανουαρίου 1993,
2. αύξηση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης των γυναικών που υπηρετούν στο δημόσιο στα 65 χρόνια, μέχρι το 2013
3. ενίσχυση της σχέσης εισφορών που καταβάλλονται και των παροχών που λαμβάνονται
4. υπολογισμό των συντάξιμων αποδοχών με βάση το σύνολο του εργασιακού βίου
5. περιορισμό του μέσου ετήσιου ποσοστού συσσώρευσης στο 1,2% για βασική και ανταποδοτική σύνταξη.
6. εισαγωγή ενός αυτόματου μηχανισμού προσαρμογής που να αυξάνει την ηλικία συνταξιοδότησης ανάλογα με την αύξηση του προσδόκιμου ζωής κατά τη συνταξιοδότηση
7. αύξηση της ελάχιστης ανταποδοτικής περιόδου για συνταξιοδότηση από 37 σε 40 έτη, έως το 2015
8. περιορισμό της πρόσβασης στην πρόωρη συνταξιοδότηση στα 60 έτη, από την 1η Ιανουαρίου 2011, συμπεριλαμβανομένων και των εργαζόμενων σε Βαρέα και Ανθυγιεινά επαγγέλματα, και εκείνων με 40 χρόνια εισφορών
9. αναθεώρηση του συστήματος παροχής αναπηρικών συντάξεων, με την εισαγωγή αυστηρότερων όρων και τακτική επανεξέταση
10. μείωση των συνταξιοδοτικών παροχών κατά 6% ετησίως, για τα άτομα που συνταξιοδοτούνται μεταξύ 60 και 65 ετών, με περίοδο συνεισφορών μικρότερη των 40 ετών
11. καμία ειδική μεταχείριση για όσους έχουν ασφαλιστεί προ της 1ης Ιανουαρίου 1993
12. σημαντικές περικοπές της λίστας βαρέων και ανθυγιεινών επαγγελμάτων (σε όχι περισσότερα από 10)
13. εισαγωγή ενός εγγυημένου εισοδήματος βασισμένου σε εισοδηματικά κριτήρια για τους ηλικιωμένους πάνω από τα 65
14. μείωση του αριθμού των συνταξιοδοτικών ταμείων σε 3 (χωρίς εξαιρέσεις, λένε οι επιτηρητές)
15. μείωση του ανώτατου ορίου στις συντάξεις.

Πολλά από τα παραπάνω, όπως για παράδειγμα ο περιορισμός στη χορήγηση αναπηρικών συντάξεων, η μείωση του αριθμού των ταμείων, η εξίσωση των ορίων συνταξιοδότησης των γυναικών στο δημόσιο, η εναρμόνιση του καθεστώτος των ασφαλισμένων προ του 1993 με τους μεταγενέστερους κ.α., είναι εντελώς αυτονόητες ρυθμίσεις κι εντάσσονται στο πλαίσιο μιας λογικής ισότητας ανάμεσα στους ασφαλισμένους, ενώ αντικατοπτρίζουν επίσης μια λογική ότι θέλουμε να είμαστε κοινωνία εργαζομένων και όχι συνταξιούχων.

Κάποια άλλα, όμως, όπως για παράδειγμα η 40ετία και το σκληρό αναλογικό σύστημα ανταποδοτικότητας με το 48% αναπλήρωση που μας επιβάλλεται εκ των άνω, θα μπορούσαν και έπρεπε να έχουν αποφευχθεί. Αυτές, δυστυχώς, είναι ρυθμίσεις που οδηγούν τη γενιά μας σε ασφαλιστική γενοκτονία. Ας τολμήσουμε γι' αυτό το άλμα σε ένα αμιγώς μικτό ασφαλιστικό σύστημα. Να πάρουμε την τύχη των αποταμιεύσεων στα χέρια μας. Τα βαμπίρ δεν δαγκώνουν πια.

Τι δεν μας λένε τα βαμπίρ για το ασφαλιστικό

Η σημερινή πορεία για το ασφαλιστικό, ήταν, ως είθισται κατά τη μεταπολιτευτική περίοδο, μεγαλειώδης. Χιλιάδες εργαζόμενοι του Δημόσιου Τομέα, των ΔΕΚΟ και των μεγάλων πρώην κρατικών επιχειρήσεων (τράπεζες, λιμάνια, διυλυστήρια, μεταφορές), μαζί μ' εκατοντάδες ελεύθερους επαγγελματίες και δεκάδες ιδιωτικούς υπάλληλους, κατέβηκαν στο δρόμο, χέρι χέρι με τη συνδικαλιστική τους ηγεσία, για να εκφράσουν την αντίθεσή τους στις επιχειρούμενες αλλαγές.

Στη συγκέντρωση, σύμφωνα με τα λόγια του ψηφίσματος που κατατέθηκε στη Βουλή, «εκφράστηκε με δυναμικό τρόπο η απαίτηση να αποκρουσθούν οι νεοφιλελεύθερες συνταγές, να αποτραπεί η ακύρωση του κοινωνικού κράτους στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, να μην προωθηθεί και ψηφισθεί το ασφαλιστικό νομοσχέδιο της κυβέρνησης και να μην κυριαρχήσουν οι 'αγορές και οι κερδοσκόποι'».

Δε θα μπούμε στη συζήτηση για το αν φταίνε οι αγορές και οι κερδοσκόποι που δεν υπάρχει σήμερα σάλιο στο ασφαλιστικό ή η απρόσκοπτη προσπάθεια ορισμένων συντεχνιών να εφαρμόσουν για πάρτη τους το σύνθημα “σύνταξη στα 12 στρατός στα 100”. Ούτε είναι στις προθέσεις μας να θίξουμε το κατά πόσο αυτό το πελατειακό μπάχαλο που δημιουργήθηκε μεταπολιτευτικά μπορεί να θεωρηθεί κοινωνικό κράτος με περγαμηνές κοινωνικής δικαιοσύνης.

Αυτό που σίγουρα βγάζει μάτι και πρέπει να τονιστεί είναι ότι στη σημερινή πορεία δεν ακούστηκε λέξη για τα πραγματικά προβλήματα του προτεινόμενου νέου ασφαλιστικού νόμου.

Πρώτον, λέξη δεν ακούστηκε για την εξαίρεση από την ενοποίηση του ταμείου των δημοσιογράφων, των υπαλλήλων της Τραπέζης της Ελλάδος, των γιατρών, των δικηγόρων και των μηχανικών. Αυτοί ως εκλεκτοί που είναι θα ασφαλίζονται σε διαφορετικούς φορείς. Τα απόπαιδα θα μείνουν μόνα τους.

Δεύτερον, κουβέντα δεν ειπώθηκε για τη μη κατάργηση των φόρων υπέρ τρίτων. Πλήρωνε λαέ νομικόσημα και μηχανικόσημα για να μπεις εσύ στο ΙΚΑ και οι άλλοι να επιχαίρουν ότι έχουν υγιές ταμείο, δικό τους.

Τρίτον, ψίθυρος δεν ακούστηκε για την εξαίρεση των Σωμάτων Ασφαλείας από τη μεταρρύθμιση. Ε, φυσικά, άλλωστε η προστασία του πολίτη είναι παγιωμένο αγαθό για το οποίο χαλάλι να πληρώσουμε και κάτι παραπάνω...

Τέταρτον, άχνα δεν βγήκε για την ανταποδοτική σύνταξη, σύμφωνα με την οποία όσο πιο υψηλόμισθος είσαι τόσο πιο ανταποδοτική γίνεται και το αντίθετο. Με 850 το μήνα έχεις αναπλήρωση περί το 20% με πάνω από 4 χιλιάρικα 45%. Η δικαιοσύνη σε όλο της το μεγαλείο.

Ξέρετε γιατί δεν ακούσαμε κάτι για όλα αυτά;

Διότι, όλα αυτά, είναι οι πελατειακές διευθετήσεις που έκανε η κυβέρνηση προς μερικές ομάδες, παρούσες κατά τ' άλλα στην απεργία, με στόχο να περάσει τα λεγόμενα “σκληρά” μέτρα. Ξέρετε ποια; Τα εντελώς αυτονόητα που έπρεπε να είχαν γίνει χτες.

α) Η βασική σύνταξη να πληρώνεται από το κράτος βάσει φορολογίας για να αποφεύγονται οι κομπίνες με τις δεκαπενταετίες, όπου μόλις θεμελιώσει ο άλλος βγαίνει στη μαύρη αγορά.

β) Το μεγάλο κομμάτι της σύνταξης να υπολογίζεται με αναλογικό τρόπο που θα αντιστοιχεί στα χρόνια ασφάλισης και τις καταβληθείσες εισφορές.

γ) Να υπάρχει ένα ενιαίο αποθεματικό, ένας ενιαίος κορβανάς που θα συμπεριλαμβάνει την περιουσία και τα διαθέσιμα των Φ.Κ.Α., τα οποία ανέρχονται σήμερα σε 29.55 δισ. €. καθώς και το Ταμείο Αλληλεγγύης, το οποίο πιστώθηκε με 580 εκ. € για το έτος 2009 ενώ για το 2010 η σχετική πίστωση προβλέπεται να ανέλθει σε 630 εκατ. €.

δ) Τα ταμία κοινωνικής ασφάλισης να περιοριστούν σε τρία. Μισθωτών, Αγροτών, Αυτοαπασχολούμενων για να λειτουργήσει επιτέλους ο νόμος των μεγάλων αριθμών. Μεγάλα ταμεία, καλύτερος συσχετισμός εργαζόμενων προς συνταξιούχους, βελτιωμένες αποδόσεις.

ε) Οι εθελούσιες έξοδοι να απαγορεύονται για να μην πλουτίζουν κάποιοι στην πλάτη του κοσμάκη όπως στον ΟΤΕ.

στ) Τα όρια ηλικίας γυναικών και ανδρών στο δημόσιο να εξισωθούν. Ισότητα δεν έχουμε;

Συμπερασματικά λοιπόν, το νέο ασφαλιστικό για το οποίο τόσοι άνθρωποι κατέβηκαν στο δρόμο έχει προβλήματα. Δεν είναι όμως αυτά για τα οποία φωνάζουν οι σημερινοί 55ρηδες και τα συνδικάτα των βαμπίρ. Έτσι κι αλλιώς, οι πολίτες μέσης ηλικίας κάτοχοι ώριμων και θεμελιωμένων δικαιωμάτων, με μικρές σχετικά απώλειες θα εξασφαλίσουν τις συντάξεις και τα όρια συνταξιοδότησης των παλαιών ταμείων.

Το πρόβλημα είναι ότι αδικούνται κατάφορα δυο γενιές. Από τη μία μεριά οι ηλικιωμένοι χαμηλοσυνταξιούχοι καταγράφουν μετά την περικοπή του 13ου και 14 μισθού υψηλές εισοδηματικές απώλειες. Από την άλλη μεριά οι νέοι εργαζόμενοι επωμίζονται εξ' ολοκλήρου το κόστος μιας μεταρρύθμισης που είναι μεν σημαντική, πλην όμως για λόγους που εξηγήθηκαν πιο πάνω κρίνεται κατώτερη των περιστάσεων. Για να ανταποκριθεί στις περιστάσεις το νέο ασφαλιστικό, ως προς το ταμειακό του σκέλος, θα έπρεπε να βάλει περισσότερο χέρι στους ώριμους 55ρηδες και να αφήσει τους χαμηλοσυνταξιούχους εκτός. Ως προς το βάθος της μεταρρύθμισης, πρέπει αναμφίβολα να γίνει πιο τολμηρό. Αν μη τι άλλο να εξαφανίσει πλήρως τις όποιες πελατειακές διευθετήσεις. Έτσι θα γινόταν και περισσότερο διαγενεακά δίκαιο.

Τομή 1η: Αλλάζει το Ασφαλιστικό

"Στις αρχές της δεκαετίας του 2010 το Ασφαλιστικό έπαψε να τίθεται μόνο ως θέμα αλληλεγγύης των γενεών. Τίθεται πλέον ως ζήτημα ύπαρξης του ασφαλιστικού συστήματος της χώρας και για την παρούσα γενιά. Η τυφλή προσπάθεια να μην πιάσουν εμάς τα μέτρα αλλά τους άλλους, θα περιοριστεί, όταν συνειδητοποιηθεί πως το 2015 δεν θα υπάρχουν πόροι για 14 συντάξεις ετησίως για όλους. Δεν υπάρχει κανένα περιθώριο να χάσουμε άλλη ευκαιρία. Η Ελλάδα δεν έχει πλέον χρόνο".

Όσο κι αν σας φαίνεται παράξενο, τα λόγια αυτά ανήκουν στον Υπουργό Εργασίας του ΠΑΣΟΚ, κύριο Ανδρέα Λοβέρδο. Τον πολιτικό που ανέλαβε έναν από τους πιο νευραλγικούς και ταυτόχρονα πιο προβληματικούς τομείς του κράτους, μη γνωρίζοντας, όπως ο ίδιος ισχυρίστηκε αργότερα, το μέγεθος της αποστολής και συγχρόνως του προβλήματος που του είχε ανατεθεί.

Αν και δεν το πολυπιστεύουμε, ότι δηλαδή δεν ήξερε τι σημαίνει ασφαλιστικό, η ουσία είναι ότι τελικά έμαθε. Κι έμαθε πολύ καλά και πολύ γρήγορα, αν κρίνουμε από το σχέδιο μεταρρύθμισης του συστήματος συντάξεων που κατέθεσε στη δημοσιότητα στις αρχές της περασμένης βδομάδας.

Συνειδητοποίησε καταρχάς ότι δεν "υπάρχει σάλιο". Ότι "λεφτά δεν υπάρχουν", κι ότι η ανεύρεσή τους αποτελεί μια καθημερινή μάχη με στόχο να πληρωθούν συντάξεις κι επιδόματα, όχι απλά των "ανύπαρκτων" μελλοντικών πολιτών, αλλά των σημερινών ανθρώπων. Στη συνέχεια αντιλήφτηκε ότι το ελληνικό ασφαλιστικό σύστημα, για να καταστεί βιώσιμο, πρέπει να είναι κοινωνικά δίκαιο, ανταποδοτικό και συχρονισμένο με τα δημογραφικά δεδομένα. Μόνο κάποιος που διαχειρίστηκε άδειο ταμείο θα μπορούσε να κατανοήσει τόσο γρήγορα το μέγεθος της σύγχρονης ελληνικής ασφαλιστικής τραγωδίας.

Έτσι έγινε ένα μικρό μπαμ. Μια πρόταση που δικαιώνει τη γενιά των 700 ευρώ και όλα όσα επικαλείται εδώ και τρία ακριβώς χρόνια από εκείνο το αλησμόνητο άρθρο ξέσπασμα, "analyse this μίστερ Αναλυτής", ενάντια στις μεταπολιτευτικές ασφαλιστικές αντιλήψεις και τη βολεμένη γενιά του Πολυτεχνείου.

Σύμφωνα λοιπόν με την πρόταση Λοβέρδου-Κουτρουμάνη μεταβαίνουμε προς ένα νέο οιωνεί μικτό ασφαλιστικό σύστημα με:

α) Μία βασική σύνταξη που θα καταβάλλεται σε κάθε συνταξιούχο και θα χρηματοδοτείται από τον κρατικό προϋπολογισμό με εισοδηματικά κριτήρια.

β) Μια αναλογική ή ανταποδοτική σύνταξη που θα αντιστοιχεί στο χρόνο ασφάλισης και στις καταβληθείσες εισφορές.

γ) Ένα αποθεματικό. Προβλέπεται η υπαγωγή της διαχείρισης της ακίνητης περιουσίας και των διαθεσίμων των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης και του Ταμείου Αλληλεγγύης των Γενεών σε ένα ενιαίο και θεσμικά θωρακισμένο φορέα. Έναν ενιαίο κορβανά που θα συμπεριλαμβάνει την περιουσία και τα διαθέσιμα των Φ.Κ.Α., τα οποία ανέρχονται σήμερα σε 29.55 δισ. €. και το Ταμείο Αλληλεγγύης, το οποίο πιστώθηκε με 580 εκ. € για το έτος 2009 ενώ για το 2010 η σχετική πίστωση προβλέπεται να ανέλθει σε 630 εκατ. €.

Ταυτόχρονα,

- Τα ταμία κοινωνικής ασφάλισης περιορίζονται σε τρία. Μισθωτών, Αγροτών, Αυτοαπασχολούμενων.

- Απελευθερώνεται ο χρόνος αποχώρησης από την εργασία. Ο εργαζόμενος μπορεί να αποχωρήσει πιο νωρίς ή και αργότερα από το γενικό όριο συνταξιοδότησης με συγκεκριμένες και ορατές συνέπειες, αρνητικές ή θετικές αντίστοιχα, για το τελικό ποσό της σύνταξης που θα λάβει.

- Απαγορεύονται οι εθελούσιες έξοδοι.

- Εξισώνονται τα όρια ηλικίας γυναικών και ανδρών στο δημόσιο

- Διαχωρίζονται επιτέλους η σύνταξη από την υγεία. Η Υγεία παρέχεται απο έναν ενιαίο φορέα, ανεξάρτητο από το σύστημα συντάξεων, και οι υπηρεσίες υγείας των Φ.Κ.Α. εντάσσονται πλήρως στο ΕΣΥ.

- Το σύστημα ρύθμισης των οφειλών των επιχειρήσεων προς τους Φ.Κ.Α., σταθεροπιείται, έτσι ώστε να λειτουργεί με απόλυτη διαφάνεια και ενιαίους κανόνες, αποκλείοντας τις ad hoc πελατειακές παρεμβάσεις των πλειοψηφιών της Βουλής, των Υπουργών και του πολιτικού συστήματος, που αναπαράγουν την αδικία και κάνουν τις χάρες και το ρουσφέτι προς ημετέρους ύψιστο πολιτικό στόχο.

Προφανώς, υπάρχουν πολλά πράγματα στην παραπάνω πρόταση με τα οποία μπορεί κανείς να διαφωνήσει. Σε ό,τι μας αφορά θα θέλαμε να δούμε έναν πλήρως κεφαλαιοποιητικό δεύτερο πυλώνα ασφάλισης ή έστω έναν νοητά κεφαλαιοποιητικό προκαθορισμένων εισφορών, και όχι έναν ανταποδοτικό προκαθορισμένων παροχών όπως πάει να γίνει. Ωστόσο, αυτή είναι μια πρόταση που δύναται να συζητηθεί από εδώ και πέρα.

Η ουσία είναι ότι το σχέδιο που βρίσκεται σήμερα στο τραπέζι, αποτελεί τομή για τα ελληνικά ιστορικά ασφαλιστικά δεδομένα και θα ήμασταν ασυνεπείς προς τις αρχές μας, αν την απορρίπταμε με τη δικαιολογία ότι η χ ή η ψ διευθέτηση δεν είναι πιστή αντιγραφή των απόψεων που έχουμε εκφράσει κατά καιρούς. Πέρα από τις ενοποιήσεις ταμίων και την αποσύνδεση των συντάξεων από την πρόνοια και την υγεία, πάμε σ' ένα οιωνεί μικτό σύστημα κι αυτό είναι σαφές. Ελπίζουμε λοιπόν, ο ασφαλιστικός νόμος, όταν με το καλό ψηφιστεί, να είναι το ίδιο προωθημένος όσο και η πρόταση που κατατέθηκε στις αρχές της περασμένης βδομάδας, κι ακόμα περισσότερο. Και μην ξεχνάμε ότι το παιχνίδι της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης πλέον παίζεται αλλού. Τα Σώματα Ασφαλείας έχουν εξαιρεθεί από τις αλλαγές κι αυτό δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό απ' τη γενιά των 700 ευρώ.

Βίωσιμες και Δίκαιες Συντάξεις σε μια ανοιχτή κοινωνία

Του Μάνου Ματσαγγάνη*

Σε έναν διαγωνισμό για το πιο βαρετό θέμα συζήτησης το ασφαλιστικό θα διεκδικούσε με αξιώσεις το πρώτο βραβείο. Έχει όλα τα φόντα για κάτι τέτοιο. Κατ’ αρχήν, είναι ζοφερό: οι συντάξεις αφορούν μια περίοδο της ζωής που οι περισσότεροι προτιμούν να μη σκέφτονται. Έπειτα, είναι δυσνόητο: έχει διάφορες τεχνικές πλευρές που λίγοι καταλαβαίνουν και ακόμη λιγότεροι είναι σε θέση να εξηγήσουν. Τέλος, είναι καταθλιπτικό: ως προοπτική δεν φαίνεται να υπόσχεται άλλο από περικοπές και ελλείμματα.

Με βάση τα παραπάνω ίσως να μην είναι τόσο παράξενο ότι οι πολιτικοί το αποφεύγουν, ούτε ότι τα μέσα ενημέρωσης ασχολούνται με αυτό επιδερμικά, ούτε ότι η κοινή γνώμη το παρακολουθεί ζαλισμένη. Και όμως: το ασφαλιστικό βρίσκεται στο επίκεντρο μιας πολιτικής διαμάχης που αγγίζει μια ολόκληρη σειρά από σύγχρονα προβλήματα – μερικά προφανή (η δημοσιονομική εξυγίανση, η φτώχεια των ηλικιωμένων), άλλα λιγότερο προφανή (η θέση της γυναίκας, οι προοπτικές των νέων, τα δικαιώματα των μεταναστών).

Ούτε λίγο ούτε πολύ η έκβαση αυτής της διαμάχης θα καθορίσει πώς θα είναι η κοινωνία στην οποία θα ζούμε στο μέλλον, εμείς και η γενιά των παιδιών μας. Συνεπώς, βαρετό ή όχι, το ασφαλιστικό είναι υπερβολικά σημαντικό ζήτημα για να το αφήσουμε στους πολιτικούς, στους συνδικαλιστές, στους δημοσιογράφους και στους υπόλοιπους ειδικούς (ή «ειδικούς»).

_________________

Σε πρώτο επίπεδο, το ασφαλιστικό γίνεται συνήθως αντιληπτό ως πρόβλημα δημοσιονομικό – και δικαίως. Οι συντάξεις απορροφούν μεγαλύτερο μερίδιο του εθνικού μας εισοδήματος (γύρω στο 12%) από ό,τι στην Ευρωπαϊκή Ένωση (γύρω στο 10%). Φυσικά, αυτό από μόνο του δεν λέει πολλά πράγματα. Είναι δικαίωμά μας να δίνουμε μεγαλύτερη προτεραιότητα στις συντάξεις από ό,τι σε άλλα προγράμματα δημόσιας δαπάνης – αν και, όπως θα δούμε στη συνέχεια, αυτό μπορεί τελικά να μην είναι και τόσο έξυπνο.

Αλλού είναι το ζήτημα. Πρώτον, η χρηματοδότηση του συστήματος συντάξεων είναι από τώρα προβληματική: το έλλειμμα (δηλαδή η διαφορά μεταξύ εσόδων από εισφορές και εξόδων για πληρωμή συντάξεων) εκτιμάται σε 4% έως 5% του ΑΕΠ – μιλάμε για σημαντικό τμήμα του συνολικού δημοσιονομικού ελλείμματος. Και επειδή η συνεχής αναφορά σε ελλείμματα μπορεί να προκαλέσει ένα είδος ανοσίας στον δοκιμαζόμενο αναγνώστη, ας σημειωθεί ότι τα συνολικά έσοδα του κράτους από τον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων φτάνουν το 4,4% του ΑΕΠ.

Δεύτερον, και σπουδαιότερο, εάν τώρα το έλλειμμα είναι δυσβάστακτο, σε λίγες δεκαετίες θα είναι αβάστακτο. Με τα σημερινά δεδομένα (δηλαδή χωρίς δραστική μεταρρύθμιση), η δαπάνη για συντάξεις αναμένεται να εκτοξευτεί στο 19,4% το 2035, και στο 24,1% το 2060 (έναντι μόλις 11,9% και 12,6% στην Ε.Ε. των 27). Αξίζει να αναφερθεί ότι αυτά τα στοιχεία[1] δεν αμφισβητούνται από κανένα, ενώ επιβεβαιώνουν παλαιότερες εκτιμήσεις της ελληνικής κυβέρνησης και των συνδικάτων[2]. Άλλωστε, τα τελευταία δεν αρνούνται ότι στις επόμενες δεκαετίες η δαπάνη για συντάξεις θα διπλασιαστεί: απλώς ζητούν «να βρεθούν νέοι πόροι».

Όμως, «νέοι πόροι» της τάξης του 20% και 25% του ΑΕΠ δεν υπάρχουν. Η δαπάνη για συντάξεις δεν πρόκειται καν να πλησιάσει τα αστρονομικά αυτά επίπεδα. Ένα τέτοιο βάρος καμιά κοινωνία δεν μπορεί να αντέξει. Ιδίως μια κοινωνία όπως η δική μας, με ασθμαίνουσα οικονομία αλλά και με τεράστια υστέρηση σε όλες τις κοινωνικές πολιτικές που δεν είναι συντάξεις (π.χ. στις πολιτικές για την καταπολέμηση της φτώχειας, για την προστασία των ανέργων, για την υποστήριξη των οικογενειών με παιδιά, για την ενίσχυση της στεγαστικής αυτονομίας των νέων, για τη φροντίδα των ηλικιωμένων – για να μην αναφερθούμε στις πολιτικές για την παιδεία, για την έρευνα, για την προστασία του περιβάλλοντος).

Η αποσιώπηση αυτής της απλής αλήθειας και η εμμονή στην «ανάγκη εξεύρεσης πόρων», ώστε να μην αλλάξει τίποτε, αναδεικνύει μια ενδιαφέρουσα όψη της διαμάχης: ότι μερικοί, προκειμένου να διατηρήσουν τα κεκτημένα τους, είναι έτοιμοι να στείλουν το λογαριασμό –και τι λογαριασμό!– στη γενιά των παιδιών τους, στο όνομα πάντοτε της αλληλεγγύης των γενεών.

Όμως, οι αποτυχίες δεν εξαντλούνται εδώ. Εάν το ασφαλιστικό με τη σημερινή μορφή του παραβιάζει τις πιο στοιχειώδεις αρχές της δικαιοσύνης μεταξύ γενεών (δηλαδή ακριβώς εκείνες τις αρχές που κάθε σύστημα συντάξεων καλείται να υπηρετεί), παραβιάζει εξίσου κατάφωρα την ισονομία των πολιτών της τωρινής γενιάς. Τα 175 ταμεία του, με διαφορετικούς κανόνες το καθένα, δεν συνιστούν ένα σύστημα αλλά πολλά, με αποτέλεσμα άτομα με παρόμοια χαρακτηριστικά να απολαμβάνουν εντελώς διαφορετικά συνταξιοδοτικά δικαιώματα (π.χ. σε σχέση με την ηλικία συνταξιοδότησης, τα απαιτούμενα έτη ασφάλισης, το ύψος της σύνταξης κ.τ.λ.).

Η παραβίαση της ισονομίας των πολιτών έχει πολλές δηλητηριώδεις παρενέργειες, μερικές από τις οποίες θα συζητήσουμε στη συνέχεια. Εδώ ας σταθούμε σε μια από αυτές. Οι κάθε άλλο παρά ασήμαντοι πόροι που δαπανώνται για τις συντάξεις κατανέμονται τόσο άνισα, που η κοινωνική τους επίδραση είναι απογοητευτική: οι εισοδηματικές ανισότητες είναι πιο έντονες μεταξύ των συνταξιούχων από ό,τι στον υπόλοιπο πληθυσμό, ενώ το ποσοστό των ηλικιωμένων κάτω από το όριο φτώχειας παραμένει υψηλό. Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες ξοδεύουν αναλογικά λιγότερα για συντάξεις, παρ’ ότι έχουν αναλογικά περισσότερους ηλικιωμένους, και ταυτόχρονα τα καταφέρνουν πολύ καλύτερα στο πεδίο της μείωσης των ανισοτήτων και της φτώχειας των ηλικιωμένων.

Ας ανακεφαλαιώσουμε. Το ασφαλιστικό ήδη παράγει μεγάλα ελλείμματα. Τα ελλείμματα αυτά, εάν δεν κάνουμε κάτι σύντομα, θα πάρουν διαστάσεις που απειλούν να υποθηκεύσουν την ευημερία και τα κοινωνικά δικαιώματα της γενιάς των παιδιών μας. Αυτό υποσκάπτει την αλληλεγγύη των γενεών και εξευτελίζει το άγραφο «διαγενεακό συμβόλαιο» πάνω στο οποίο βασίζεται ένα σύστημα συντάξεων. Επιπλέον, προβλέπει ασφαλισμένους πολλών ταχυτήτων, αναπαράγει τις κοινωνικές ανισότητες αντί να τις περιορίζει, και αφήνει έναν μεγάλο αριθμό συνταξιούχων με συντάξεις πείνας. Η πεισματική υπεράσπιση ενός τέτοιου συστήματος, όσο «αγωνιστική» και εάν είναι η ρητορεία με την οποία επενδύεται, δεν μπορεί να κατανοηθεί παρά ως στάση ακραίου κοινωνικού εγωισμού.

Άρα, παρ’ ότι το ασφαλιστικό έρχεται κάθε λίγα χρόνια στην επικαιρότητα ως πρόβλημα δημοσιονομικής εξυγίανσης, θα έπρεπε στην πραγματικότητα να το αντιμετωπίζουμε κυρίως ως πρόβλημα κοινωνικής δικαιοσύνης.

Κατά συνέπεια, παρ’ όλο που η πίεση για μεταρρύθμιση προέρχεται κυρίως «από έξω» (όλοι αυτοί οι ενοχλητικοί ξένοι που μας ζητούν περικοπές), θα έπρεπε κανονικά να προέρχεται «από μέσα», δηλαδή από τις πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις που πιστεύουν στην ισότητα και στην κοινωνική δικαιοσύνη – ει μη τι άλλο, τουλάχιστον στο πεδίο της κοινωνικής πολιτικής.

____________________

[1] Πρόκειται για τις τελευταίες εκτιμήσεις της Επιτροπής Οικονομικής Πολιτικής της ΕΕ, οι οποίες μεταξύ άλλων περιέχονται στο Αναθεωρημένο Πρόγραμμα Σύγκλισης που κατέθεσε η ελληνική κυβέρνηση στα μέσα Ιανουαρίου 2010.

[2] Βλ. αντιστοίχως Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Αναλογιστική ανασκόπηση του ελληνικού ασφαλιστικού συστήματος (Αθήνα, 2001), και Ινστιτούτο Εργασίας ΓΣΕΕ ΑΔΕΔΥ, Αναλογιστική μελέτη του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης στην Ελλάδα: δέσμη προτάσεων (Αθήνα, 2001).


*Ολόκληρο το άρθρο του Μάνου Ματσαγγάνη για το ασφαλιστικό στην Αθηναϊκή Επιθεώρηση Βιβλίου.

Δεν υπάρχει σάλιο; Καιρός για μια ριζική τομή στο ασφαλιστικό

Της G700
Newstime, 18-1-2010

Όταν «δεν υπάρχει σάλιο», δήλωση-βόμβα του Υπουργού Εργασίας κ. Λοβέρδου που αναφέρεται στην αδυναμία του ΟΑΕΔ να πληρώσει το επίδομα ανεργίας, πλην όμως αντικατοπτρίζει τη δυσχερή δημοσιονομική θέση του εθνικού συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, δεν μπορεί η κυβέρνηση παρά να κινηθεί προς μία κατεύθυνση. Βραχυπρόθεσμα να βρει πόρους μέσα από το συμμάζεμα των δαπανών του συστήματος, δαπάνες οι οποίες σήμερα ανέρχονται στο 12,5% του ΑΕΠ. Μεσοπρόθεσμα να αλλάξει ριζικά την αρχιτεκτονική του συστήματος με τρόπο που και η οικονομική βιωσιμότητά του να επιτυγχάνεται και οι κοινωνικοί στόχοι να διασφαλίζονται επαρκέστερα.

Με λίγα λόγια, όταν δεν υπάρχει σάλιο απαιτείται μια «ασάλιωτη» μεταρρύθμιση στο ασφαλιστικό. Μια ριζική τομή με παρεμβάσεις σε τρία επίπεδα. α) Μείωση δαπανών, β) Δημιουργία Αποθεματικού, γ) Αλλαγή του μοντέλου ασφάλισης σε Μικτό.


Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά.

Μείωση Δαπανών

Στο σκέλος των δαπανών πρέπει να γίνουν θαύματα. Πέρα από τα όσα σωστά προβλέπει το Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης (περιορισμό δαπανών στον κλάδο Υγείας, ενίσχυση ΣΕΠΕ για καταβολή εισφορών κοκ) απαραίτητο είναι επίσης:

Να απαγορευτούν οι χρυσές εθελούσιες έξοδοι από ΔΕΚΟ και δημόσιους οργανισμούς.

Το δημόσιο να αποχωρήσει από προηγούμενες συμφωνίες για χρυσές εθελούσιες εξόδους.

Να μειωθούν οι συντάξεις των ρετιρέ άμεσα ή να φορολογηθούν περισσότερο, έτσι ώστε να γίνουν αναλογικότερες ως προς τις εισφορές που έχουν καταβληθεί καθ’ όλη τη διάρκεια του εργασιακού βίου του κάθε εργαζόμενου.

Να κοπούν τα πλασματικά χρόνια ασφάλισης σε όλους τους κλάδους και να αυξηθεί το όριο καταβολής της κρατικής σύνταξης στα Σώματα Ασφαλείας. Δεν μπορεί να καταβάλονται πλήρεις συντάξεις στα 50.

Να ισχύσει άμεσα η εξίσωση των ορίων ηλικίας ανδρών και γυναικών στο Δημόσιο.

Η καταβολή του εφάπαξ στο δημόσιο να γίνει αναλογική ως προς τις εισφορές που έχουν καταβληθεί κατά τη διάρκεια του εργασιακού βίου των Δημοσίων Υπαλλήλων.

Να μπει το Δημόσιο στο ΙΚΑ. Είναι σωστή η σκέψη Κουτρουμάνη που ακούσαμε χτες στα Μέσαμε αρκεί οι όροι ασφάλισης να εξισωθούν μ' αυτούς του του ΙΚΑ και όχι το ΙΚΑ να πληρώσει τα σπασμένα του Δημοσίου.

Να περιοριστεί το καθεστώς των Βαρέων και Ανθυγιεινών.

Δημιουργία Αποθεματικού και Μικτό Σύστημα Συντάξεων

Ταυτόχρονα, πρέπει πάση θυσία να ξεκινήσει να δημιουργείται το Εθνικό Κεφάλαιο Αλληλεγγύης των Γενεών. Πρόκειται για έναν ειδικό κοινό επενδυτικό λογαριασμό, ένα fund με αυστηρές προϋποθέσεις λειτουργίας, το οποίο στη χειρότερη των περιπτώσεων μπορεί να ενισχύσει την αποταμίευση του παρόντος PAYG συστήματος ασφάλισης, στην καλύτερη μπορεί να εξελιχτεί στον κεντρικό κορβανά ενός μικτού συστήματος ασφάλισης με μια βασική σύνταξη διανεμητικού χαρακτήρα και με ατομικούς λογαριασμούς τα χρήματα από τις εισφορές των οποίων θα διοχετεύονται στο συγκεκριμένο ταμείο.

Εδώ βρίσκεται όλο το ζουμί. Το ασφαλιστικό σύστημα για να πάψει να αποτελεί έναν ακριβό μηχανισμό παραγωγής κοινωνικών αδικιών και ανιστοτήτων πρέπει να αλλάξει αρχιτεκτονική. Η κυβέρνηση, πολύ σωστά κατά την άποψή μας, λοξοκοιτάει προς τη δημιουργία ενός οιονεί μικτού συστήματος ασφάλισης με τη θεσμοθέτηση μιας βασικής σύνταξης ως κοινής αφετηρίας για όλες τις κύριες συντάξεις σε συνδυασμό με την ενίσχυση της ανταποδοτικής σχέσης εισφορών – παροχών.

Προτείνουμε να τολμήσει ακόμα περισσότερο. Να μεταβεί σ’ ένα μικτό σύστημα ασφάλισης όπου ναι μεν η βασική σύνταξη θα είναι διανεμητική, όμως η τελική σύνταξη όσων εργάζονται και βρίσκονται πάνω από το όριο της φτώχειας θα προκύπτει βάσει μιας κεφαλαιοποιητικής λογικής, πραγματικής ή νοητής αυτό είναι συζητήσιμο, με τη βοήθεια ατομικών λογαριασμών, πραγματικών ή θεωρητικών κι αυτό αντιστοίχως συζητιέται, τους οποίους θα διαχειρίζεται το ταμείο αλληλεγγύης των γενεών βάσει συγκεκριμένων κανόνων.

Φυσικά, αυτή η μετατροπή του παραδοσιακού μας συστήματος ασφάλισης από διανεμητικό προκαθορισμένων παροχών χωρίς παρουσία σοβαρού αποθεματικού (unfunded defined benefit pay as you go system) σε ένα μικτό προκαθορισμένων εισφορών με αποθεματικό (funded defined contribution system), για να γίνει πρέπει να έχουμε αποφασίσει για δύο πράγματα. Πρώτον, ότι η περίοδος μετάβασης θα έχει κόστος. Δεύτερον, ότι το κόστος αυτό θα το επωμιστούμε σήμερα για να είμαστε καλύτερα αύριο. Πρόκειται για μία αναδιανομή πόρων με κοινωνικό και γενεακό πρόσημο. Από τους προνομιούχους και τα ρετιρέ της γενιάς του πολυτεχνείου και του 114, στους οικονομικά αδύναμους όλων των ηλικιών, τους νέους και τις μελλοντικές γενιές.　Αξίζει την κόπο; Κατά την άποψή μας ναι.

Ζούμε με δανεικά, σε χρόνο δανεικό

Tου Χαρίδημου Κ. Τσούκα*
Καθημερινή, 3 - 1 - 2010

Ο τρόπος με τον οποίο, ως οργανωμένη κοινωνία, αντιμετωπίζουμε χρόνια προβλήματα, ιδιαίτερα εκείνα που έχουν σχετικά σαφή δομή, εγνωσμένα μοτίβα εξέλιξης και παράγουν προβλέψιμα αποτελέσματα, δείχνει τη στάση μας απέναντι στο χρόνο. Κατά πόσον, δηλαδή, θεωρούμε ότι μπορούμε να επηρεάσουμε το μέλλον σύμφωνα με τις αξίες μας ή, αντίθετα, επικεντρώνουμε ευδαιμονιστικά τις προσπάθειές μας στην καιροσκοπική ικανοποίηση τρεχουσών αναγκών.

Η ελλαδική κοινωνία έχει κάνει τις επιλογές της τα τελευταία τριάντα χρόνια. Επιβραβεύοντας ηγέτες και αντιλήψεις που μεταθέτουν χρόνια προβλήματα στο μέλλον, δείχνει να προτιμά την ανερμάτιστη από τη στρατηγική ικανοποίηση κοινωνικών αναγκών. Είμαστε η χώρα της συστημικής αναβλητικότητας. Οι θεσμοί μας, ιδιαίτερα αυτοί της εκτελεστικής εξουσίας, αδυνατούν να ενεργήσουν στρατηγικά. Αρκούνται στη μικροδιαχείριση της αθλιότητας· ο χρονικός ορίζοντας δράσης τους, στην καλύτερη περίπτωση, συν-εξελίσσεται με τον εκλογικό κύκλο. Το πολιτικό σύστημα στο σύνολό του, μέσα από πρακτικές πολωτικής αντιπαράθεσης και χυδαίου λαϊκισμού, αδυνατίζει την όποια ικανότητα της εκάστοτε κυβέρνησης να σχεδιάζει και να δρα με μακροπρόθεσμα κριτήρια.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το ασφαλιστικό. Η διαχρονική εξέλιξη του προβλήματος είναι γνωστή και αποτυπώνεται σε πληθώρα σχετικών μελετών [βλέπε λ. χ. το βιβλίο του Τ. Γιαννίτση, «Το ασφαλιστικό (ως ορφανό της πολιτικής) και μια διέξοδος», εκδ. Πόλις, 2007]. Ξέρουμε τι μας περιμένει. Εκτός από την τεράστια εισφοροδιαφυγή και την κακή οργάνωση του συστήματος, μια σειρά δομικών εξελίξεων, όπως η πληθυσμιακή γήρανση, η αύξηση του προσδόκιμου ζωής και η επιμήκυνση του χρόνου εκπαίδευσης, οδηγούν στη συνεχή μείωση της σχέσης ασφαλισμένων - συνταξιούχων (4:1 το 1970, 2,26:1 το 1995, 1,79:1 το 2005, 1,29 το 2050) και σε διαρκή αύξηση των δημόσιων δαπανών για συντάξεις (ως ποσοστό του ΑΕΠ: 12,6% το 2000, 15,4% το 2020, 23,8% το 2040). Γνωρίζουμε τον κίνδυνο, αλλά, σαν να έχουμε καταληφθεί από συλλογικό λήθαργο, δεν κάνουμε κάτι ρηξικέλευθο να τον αντιμετωπίσουμε. Ξορκίζουμε το μέλλον με ιδεοληπτικές κραυγές. Βλέπουμε το τσουνάμι να έρχεται και κλείνουμε τα παράθυρα!

Πώς παράγεται η συστημική αναβλητικότητα; Οι κυρίαρχες αξίες του πολιτικού μας συστήματος (ψηφοθηρία, καιροσκοπισμός, θεσμική ατροφία, έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς) συγκροτούν ένα διαμορφωτικό της κυβερνητικής πράξης λαϊκιστικό λογοπλαίσιο, το οποίο ακυρώνει τον μακροπρόθεσμο ορθολογικό σχεδιασμό, ακόμη κι εκεί όπου αυτός είναι κατ’ εξοχήν εφικτός (όπως στην περίπτωση του ασφαλιστικού). Ο πρώην υπουργός Εργασίας Τ. Γιαννίτσης, ένας μεταρρυθμιστής σοσιαλδημοκράτης με καλή γνώση του ασφαλιστικού, του οποίου το σχέδιο μεταρρύθμισης αποσύρθηκε το 2001, έπειτα από θορυβώδεις αντιδράσεις του ίδιου του κόμματός του, περιγράφει πώς η ψηφοθηρία, ο καταγωγικός λαϊκισμός του ΠΑΣΟΚ και ο κομματικός καιροσκοπισμός απέτρεψαν την εκσυγχρονιστική κυβέρνηση Σημίτη να προωθήσει περαιτέρω τη σχεδιαζόμενη μεταρρύθμιση.

Γράφει ο κ. Γιαννίτσης (ο. π.): «(Στο ΠΑΣΟΚ) εκφράστηκε έντονα η άποψη ότι οι προτάσεις για το ασφαλιστικό αποξενώνουν το κόμμα από τη βάση του, ότι ο “εκσυγχρονισμός” και η παρέμβαση στο ασφαλιστικό βρίσκονται σε αντίθεση με το ιδεολογικό (...) οικοδόμημα του ΠΑΣΟΚ, ότι αποτελούν το όχημα μέσω του οποίου η Ν. Δ. θα κερδίσει τις εκλογές (...), ότι αλλοιώνεται η φυσιογνωμία του κόμματος. (...) Στη σκέψη πολλών ήταν φανερό πως κυριαρχούσε η αντίληψη ότι το ΠΑΣΟΚ δεν έπρεπε να καταπιαστεί με ένα κοινωνικό θέμα από το οποίο προέκυπτε πολιτική ζημία, ότι το πρόβλημα θα αναδεικνυόταν αρκετά χρόνια αργότερα (...)».

Ο λαϊκισμός δεν είναι απλώς κακόγουστη ρητορική: παρέχει λεξιλόγιο, διαμορφώνει νοοτροπίες, παράγει αποτελέσματα. Τα μείζονα προβλήματα θεωρούνται «καυτές πατάτες» που πρέπει να πετιούνται στον επόμενο. Η ειρωνεία είναι ότι το κόμμα που αντιτάχθηκε σφοδρά στο νομοσχέδιο Γιαννίτση το 2001 καλείται να διαχειριστεί το ίδιο πρόβλημα, με πολύ δυσμενέστερους όρους, δέκα χρόνια αργότερα!

Η ανικανότητά μας ως οργανωμένη κοινωνία να δρούμε στρατηγικά –να έχουμε, δηλαδή, όσο πιο σαφή γίνεται γνώση των προτιμήσεών και αξιών μας· να προβλέπουμε, όσο είναι εφικτό, τις μελλοντικές ανάγκες μας· και να σχεδιάζουμε αναλόγως τις απαιτούμενες πολιτικές σε ενεστώτα χρόνο– δίνει προβάδισμα στην ευδαιμονιστική-επιβιωτική αντίληψη της ζωής. Αφού έχουμε παραιτηθεί από τη δυνατότητα να επηρεάσουμε το συλλογικό μας μέλλον, έχουμε καταληφθεί από έναν υλιστικό μηδενισμό: το άγχος τής με κάθε τρόπο άμεσης ικανοποίησης τωρινών αναγκών. Οι συνδικαλιστικές γραφειοκρατίες θέλουν να μεγιστοποιήσουν τα οφέλη των συντεχνιών τους, οι πολιτικάντηδες να επανεκλεγούν, οι διαπλεκόμενοι επιχειρηματίες να αρμέξουν το κράτος. Ολοι τα θέλουν όλα, εδώ και τώρα, αδιαφορώντας αν η ικανοποίηση των αιτημάτων τους είναι νόμιμη, δίκαιη και διατηρήσιμη. Η ηθική μας αμβλύνοια είναι τέτοια που δεν θεωρούμε ότι πρέπει να είμαστε αλληλέγγυοι με τις μελλοντικές γενιές – τα παιδιά μας. Το αυθαίρετο εξοχικό έχει προτεραιότητα! Ζούμε με δανεικά, σε χρόνο δανεικό.

Καθηλωμένοι στο ανιστορικό παρόν, δίχως αίσθηση προοπτικής, κάθε κοινωνική ομάδα προσπαθεί να αρπάξει ό, τι μπορεί. Η φράση-κλισέ πολλών ραδιοφωνικών παρουσιαστών «να περνάτε καλά» συμπυκνώνει το σύγχρονο ελλαδικό ήθος. Θέλουμε να περνάμε, με κάθε τρόπο, καλά! Η ουσία της «μαγκιάς», άλλωστε, είναι η λαθρεπιβασία: να πληρώνουν άλλοι το λογαριασμό. Οι λιμενεργάτες του Πειραιά μπορούν να δώσουν σχετικά μαθήματα σε κάθε ενδιαφερόμενο. Συμπεριφερόμαστε ως εάν το μέλλον να μη μας αφορά. Και γιατί να μας αφορά; Μακροχρόνια θα είμαστε όλοι νεκροί!

* Ο κ. Χαρίδημος Κ. Τσούκας (htsoukas@alba. edu. gr) είναι καθηγητής στο ALBA και στο University of Warwick.

Divide ut regnes: Προς σύγκρουση των γενεών για το ασφαλιστικό;

Του Θεόδωρου Κουτρούκη*
Capital, 7 - 1 - 2010

Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από την Ελλάδα: το φάντασμα του ασφαλιστικού! Όλες σχεδόν οι κυβερνήσεις αποφεύγουν να κοιτάξουν κατάματα το οξύτατο αυτό ζήτημα γνωρίζοντας ότι ένα ενδεχόμενο εγχείρημα ριζικών τομών, θα τις οδηγούσε πιθανότατα στο μάτι του κυκλώνα. Επομένως, ελπίζουν ότι θα ολοκληρώσουν τη θητεία τους δίχως να ασχοληθούν εμβριθώς με το θέμα. Η ασφαλιστική μεταρρύθμιση Πετραλιά αποπειράθηκε να προωθήσει τη διόρθωση ορισμένων εξοργιστικών χαρακτηριστικών του συστήματος, ωστόσο δεν άγγιξε τον πυρήνα του προβλήματος.

Μολονότι οι πολίτες περιμένουν από το κράτος να δώσει λύσεις, οι κρατικές παρεμβάσεις αποτελούν εμφανώς μέρος του προβλήματος. Αρκεί να θυμηθούμε μερικές ασκήσεις επί χάρτου των κυβερνήσεων σχετικά με το ασφαλιστικό:

α) εξασφάλιση αυξημένων συνταξιοδοτικών παροχών σε σχετικά εύπορες πληθυσμιακές ομάδες (που ασφαλώς διαθέτουν αυξημένη συνδικαλιστική και πολιτική επιρροή) παροχές οι οποίες υπερβαίνουν τη συνταξιοδοτική τους αποταμίευση και επιβαρύνουν υπέρμετρα τον προϋπολογισμό,

β) παροχή σύνταξης σε μεγάλες ομάδες του πληθυσμού, που έχουν συμβάλλει από ελάχιστα έως καθόλου στην αποταμίευση του συστήματος, λαμβάνουν την κατώτατη σύνταξη και στη συνέχεια πιέζουν δραστικά για την αύξηση της,

γ) άσκηση φιλολαϊκής πολιτικής από πολλές κυβερνήσεις, που επιδίδονται σε μια προεκλογική πλειοδοσία αυξήσεων στις συντάξεις χωρίς καμιά απολύτως αναλογιστική μελέτη.

Επιπλέον οι κρατικές πολιτικές για τις συντάξεις χαρακτηρίζονται από μια μακιαβελική εφαρμογή του διαίρει και βασίλευε ανάμεσα στις γενεές των ασφαλισμένων. Έτσι, οι «παλαιοί» ασφαλισμένοι θα συνταξιοδοτηθούν με διαφορετικές προϋποθέσεις από ό,τι οι «νέοι», αυτοί που έχουν «ώριμα» ασφαλιστικά δικαιώματα θα απολαύσουν πιο προνομιακές παροχές από ό,τι εκείνοι που έχουν «ανώριμα» δικαιώματα.

Συνέπεια όλων των παραπάνω είναι ότι το πελατειακό και πολυκερματισμένο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης προικίζει με διαφορετικούς όρους συνταξιοδότησης, απασχολούμενους με πανομοιότυπα εργασιακά χαρακτηριστικά.

Ακόμη ορισμένες ομάδες ασφαλισμένων, που διαθέτουν προνομιακή σχέση με την εξουσία θα συνεχίσουν να μάχονται για τη διατήρηση του δικαιώματος των (πρεσβύτερων κυρίως) μελών τους να συνταξιοδοτούνται με διαφορετικές προϋποθέσεις από ό,τι οι υπόλοιποι απασχολούμενοι.

Και βέβαια σε μια πρωτοφανή συμπαιγνία κράτος, επιχειρήσεις, ομάδες εργαζόμενων και ορισμένα εργατικά συνδικάτα θα επιχειρήσουν να κληροδοτήσουν στα ταμεία (κυρίως το ΙΚΑ) το κόστος της «βελούδινης» εθελούσιας εξόδου των «τυχερών» εργαζομένων από τον εργάσιμο βίο σε πρόωρη ηλικία, δίχως κανείς να αναλογιστεί ότι το δυσθεώρητα αυτά κόστη προέρχονται από τον ίδιο «κουμπαρά» και φορτώνονται -φευ- στις νεώτερες γενιές ασφαλισμένων, χωρίς φυσικά οι τελευταίοι να ερωτηθούν.

Σε αυτό το σκηνικό, οι σημερινοί συνταξιούχοι θα συνεχίσουν να αποστραγγίζουν τις ελάχιστες αποταμιεύσεις του συστήματος, ενώ οι μελλοντικοί φορολογούμενοι ενδεχομένως θα κληθούν μετά από μερικά χρόνια να αντιμετωπίσουν τα τεράστια ελλείμματα που θα συνεχίσει να δημιουργεί η ιδεολογία του «όποιος πρόλαβε τον Κύριο είδε».

Τέλος, οι σημερινοί εργαζόμενοι πιθανότατα θα πρέπει να λησμονήσουν τους όρους συνταξιοδότησης των συναδέλφων τους που αποχωρούν πρόωρα και να βιώσουν τον καθορισμό του ύψους της δικής του σύνταξης σε συνθήκες αστρονομικών ελλειμμάτων των ταμείων, όταν μια δυσμενής πολιτική απόφαση θα είναι ίσως πιο εύπεπτη. Και τότε η περίφημη κοινωνική αλληλεγγύη των γενεών του σημερινού αναδιανεμητικού συστήματος θα περάσει την πιο σκληρή της δοκιμασία.

* Ο κ. Θ. Κουτρούκης είναι Επίκουρος Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου και επίτιμο μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου της G700. (Divide ut regnes: Διαίρει και Βασίλευε)

Μεταρρύθμιση του Ασφαλιστικού τώρα! Αύριο, θα είναι αργά...

Του Μάνου Ματσαγγάνη*
Μεταρρύθμιση, 23-12-2009

Και τώρα, μερικές πραγματικά δυσάρεστες ειδήσεις: η δαπάνη για συντάξεις είναι εκτός ελέγχου. Οι ζοφερές προοπτικές του ασφαλιστικού, ήδη από σήμερα, αυξάνουν το κόστος του διεθνούς δανεισμού. Η παρατεταμένη αδυναμία της κοινωνίας και της πολιτικής να αντιμετωπίσει με ωριμότητα το πρόβλημα, απειλεί να αφήσει χωρίς συντάξεις τη γενιά των παιδιών μας. Τόσο απλά.

Κανένα σύστημα κοινωνικής ασφάλισης στην Ευρώπη δεν είναι τόσο χρεωκοπημένο και κυρίως τόσο άδικο, όσο το ελληνικό. Εάν σε κάτι χρωστά τη μακροημέρευσή του, αυτό δεν είναι η κοινωνική νομιμοποίησή του -ρωτήστε τα παιδιά της γενιάς των 700 ευρώ τι συντάξεις προσδοκούν ότι θα πάρουν στο μέλλον:

Είναι ο ακραίος κοινωνικός εγωισμός των ομάδων που σήμερα ωφελούνται από το σύστημα σε βάρος όλων των υπολοίπων.

Είναι η ροπή των μίντια προς την εύκολη καταγγελία και η αποστροφή τους προς τα «δύσκολα» θέματα.

Είναι η -όχι και τόσο κρυφή- ελπίδα των κυβερνήσεων ότι θα καταφέρουν να ολοκληρώσουν τη θητεία τους, χωρίς να χρειαστεί να αγγίξουν την καυτή πατάτα του ασφαλιστικού.

Κυρίως το τελευταίο.

Η εμπειρία της κυβέρνησης Σημίτη, είναι διδακτική. Ο τότε πρωθυπουργός ήξερε το πρόβλημα (είχε γράψει γι' αυτό). Μόλις ανέλαβε τα καθήκοντά του, ανέθεσε στον καθηγητή Σπράο να το μελετήσει. Η έκθεση του τελευταίου (Οκτώβριος 1997), περιέγραφε απλώς την κατάσταση -πράγμα που δεν εμπόδισε τον «προοδευτικό» τύπο, τα συνδικάτα, την αντιπολίτευση (με επικεφαλής τον κ. Έβερτ) και το 90% του ΠΑΣΟΚ, να της επιτεθεί με τόση βιαιότητα, που ο Σημίτης έκανε πίσω.

Μετά τη νίκη του στις εκλογές του 2000, επανήλθε, αναθέτοντας στον Τάσο Γιαννίτση να επεξεργαστεί σχέδιο μεταρρύθμισης. Οι προτάσεις του τελευταίου (Απρίλιος 2001), ανεπαρκώς εξυγιαντικές και εξισωτικές σε σύγκριση με όσα ισχύουν σε χώρες όπου το κοινωνικό κράτος αξίζει το όνομά του, εδώ πολεμήθηκαν ως «ανάλγητες» -με την ίδια μανία, αλλά και με την ίδια ιδιοτέλεια και ανευθυνότητα, από τον ίδιο διακομματικό συνασπισμό που κατασυκοφάντησε την έκθεση Σπράου.

Ο νόμος Ρέππα γράφτηκε από τη ΓΣΕΕ και την ΑΔΕΔΥ, γι' αυτό τα προνόμια των τραπεζών και των ΔΕΚΟ παρέμειναν άθικτα και ο θεσμός των «βαρέων και ανθυγιεινών» (που ανθεί, παρότι η χώρα δεν διαθέτει βαριά βιομηχανία), επεκτάθηκε και στο δημόσιο. Η ειρήνη με τα συνδικάτα δεν έσωσε το ΠΑΣΟΚ από την ήττα στις εκλογές του 2004, επιβεβαίωσε όμως την ηγεμονία των πιο ιδιοτελών και ανεύθυνων απόψεων περί ασφαλιστικού, σε μια δύσπιστη και φοβισμένη κοινή γνώμη. Επιβεβαίωσε επίσης ότι οι μεταρρυθμίσεις δεν γίνονται στα γραφεία, αλλά μετά από σκληρή μάχη ιδεών με έπαθλο «το μυαλό και την καρδιά» των πολιτών.

Τώρα, η κυβέρνηση δηλώνει ότι «θα ανοίξει το ασφαλιστικό». Ελπίζουμε να το εννοεί. Η μεταρρύθμιση πρέπει να γίνει τώρα και να είναι ριζική. Η συναίνεση που τώρα απολαμβάνει η κυβέρνηση, δεν θα κρατήσει πάρα πολύ. Εάν δεν περάσει τώρα η πλήρης εξίσωση των ασφαλιστικών δικαιωμάτων (προς τα κάτω, για να έχουν συντάξεις και τα παιδιά μας), αύριο θα είναι αργά. Όσοι σήμερα έχουν εξασφαλίσει προνομιακή μεταχείριση, θα οργανωθούν και θα αντιδράσουν. Και αυτοί δεν είναι μόνο η ΓΣΕΕ (που ελέγχεται από τα συνδικάτα των τραπεζών και των ΔΕΚΟ) και η ΑΔΕΔΥ -παρότι λόγω της ισχύος τους μέσα στο ΠΑΣΟΚ θα είναι η αιχμή του δόρατος της αντιμεταρρύθμισης.

Είναι επίσης τα «ευγενή» ταμεία των ιατρών, δικηγόρων και μηχανικών, που εισπράττουν απίθανα ποσά από τον κρατικό προϋπολογισμό, συνήθως με τη μορφή «κοινωνικών πόρων».

Είναι οι στρατιωτικοί, που κατά κανόνα συνταξιοδοτούνται σε ηλικία που άλλοι αρχίζουν να δουλεύουν.

Είναι οι δικαστικοί, που απονέμουν οι ίδιοι ιλιγγιώδεις αυξήσεις στις ήδη σκανδαλώδεις «αποζημιώσεις» τους.

Είναι οι βουλευτές, που νομοθετούν το ίδιο σκανδαλώδεις «εξυπηρετήσεις» για τον εαυτό τους.

Είναι οι τράπεζες και οι ΔΕΚΟ, που η προηγούμενη κυβέρνηση θεώρησε καλό να απαλλάξει από το βάρος των συνταξιοδοτικών υποχρεώσεων τους, εντάσσοντας τα ταμεία τους (με τους ισχύοντες προνομιακούς όρους συνταξιοδότησης!) στο δύσμοιρο ΙΚΑ.

Ας μην έχει αυταπάτες η νέα κυβέρνηση. Η ασφαλιστική «ατζέντα» δεν συνίσταται στη διευκόλυνση των 140,000 γυναικών δημοσίων υπαλλήλων, που ελέω ευρωπαϊκού δικαστηρίου, «κινδυνεύουν» να συνταξιοδοτηθούν έως και 17 χρόνια αργότερα απ' ό,τι σήμερα (κάντε μόνοι σας το λογαριασμό για το πότε συνταξιοδοτούνται τώρα). Συνίσταται στη μοναδική ευκαιρία που της παρουσιάζεται να διασώσει το σύστημα συντάξεων από τη βέβαιη χρεωκοπία, αποδίδοντας ταυτόχρονα δικαιοσύνη.

Δίνοντας δηλαδή ελπίδα σε όσους αδικούνται από αυτό σήμερα, ή κινδυνεύουν να μείνουν χωρίς σύνταξη αύριο. Ο κατάλογος όσων θα βρεθούν απέναντί της εάν το αποτολμήσει, είναι μεγάλος, το ίδιο και η ισχύς τους. Κάτι τέτοια όμως ξεχωρίζουν τις κυβερνήσεις παρακμής από τις κυβερνήσεις πνοής. Και όπως όλοι γνωρίζουμε, εκείνες που μένουν στην ιστορία, είναι μόνο οι τελευταίες.

*Ο Μάνος Ματσαγγάνης διδάσκει Κοινωνική Πολιτική στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Η απούσα γενιά και ο Συνήγορός της

Της G700
Δημοσιεύτηκε στο Newstime

Πριν από μία βδομάδα κι έπειτα από δυο τρεις μέρες επαναστατικής γυμναστικής από πλευράς ΠΑΜΕ έξω από το Υπουργείο Εργασίας, ξεκίνησε τελικά ο διάλογος για τη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού μας συστήματος.

Στην πρώτη επαφή που έγινε μεταξύ υπουργού Εργασίας, ΓΣΕΕ, ΑΔΕΔΥ, ΓΣΕΒΕΕ, ΣΕΒ και ΕΣΕΕ ο Πρόεδρος της ΓΣΕΕ κ. Παναγόπουλος κατέθεσε μια καινοτόμο πρόταση, την οποία η G700 παλεύει εδώ και ενάμιση τουλάχιστον χρόνο να προωθήσει και να εντάξει στο κάδρο των κρίσιμων θεσμικών μεταρρυθμίσεων σε ΕΕ και Ελλάδα.

Ο κ. Παναγόπουλος πρότεινε τη δημιουργία ενός Συνηγόρου των Γενεών, ο οποίος θα ελέγχει αν εφαρμόζονται οι αποφάσεις που παίρνονται για τις μελλοντικές γενιές.

Υπενθυμίζουμε σ’ αυτό το σημείο ότι πέρυσι το Δεκέμβριο κατά την επίσκεψή μας στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας με αφορμή τα Δεκεμβριανά είχαμε ζητήσει τη δημιουργία ενός Συνηγόρου των Γενεών με αντικείμενο τη διαρκή και συστηματική γνωμοδότηση σχετικά με τις περιβαλλοντικές και δημοσιονομικές επιπτώσεις των επιλογών της σημερινής κοινωνίας και των αποφάσεων των πολιτικών στους μελλοντικούς πολίτες.

Τον Απρίλιο μάλιστα του 2009, εν όψει της Πρώτης Ευρωπαϊκής Ημέρας Διαγενεακής Αλληλλεγύης , είχαμε ζητήσει από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο της ΕΕ, με κοινή Γραπτή Δήλωση με την Οργάνωση 50και Ελλάς που εκπροσωπεί το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Ατόμων Μεγαλύτερης Ηλικίας (Age Platform), να διερευνήσουν τις πιθανότητες σύστασης μίας θεσμικής εκπροσώπησης για τις μελλοντικές γενεές στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία θα συμπεριλαμβάνει:

α) την ενσωμάτωση της προστασίας των συμφερόντων των επόμενων γενεών στις
αρμοδιότητες του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή,

β) την ανάθεση των αρμοδιοτήτων για τη διασφάλιση του σεβασμού των συμφερόντων των μελλοντικών γενεών σε έναν από τους Επιτρόπους (Απασχόλησης και Περιβάλλοντος),

γ) την ενσωμάτωση της διασφάλισης του σεβασμού των συμφερόντων των μελλοντικών γενεών στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων·

Ως εκ τούτου χαιρόμαστε ιδιαίτερα που το ζήτημα της θεσμοθέτησης του Συνήγορου των Γενεών μπαίνει στην ατζέντα μέσω του διαλόγου για τη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού. Ακόμα και αν με τη ΓΣΕΕ διαφωνούμε ριζικά ως προς το μοντέλο ασφάλισης που πρέπει να υιοθετήσουμε.

Η λογική για την ύπαρξη ενός τέτοιου θεσμού είναι ξεκάθαρη. Να εκπροσωπηθεί η απούσα γενιά και μέσω αυτής της εκπροσώπησης να ενισχυθεί η διαγενεακή δικαιοσύνη. Η δίκαιη δηλαδή διευθέτηση των σχέσεων ανάμεσα στις γενιές στο δημόσιο χώρο. Διευθέτηση η οποία είναι αμοιβαία επωφελής για όλους.

Ας πάρουμε σ’ αυτό το σημείο το παράδειγμα του ασφαλιστικού που είναι και επίκαιρο για να μπορέσουμε να καταλάβουμε τι σημαίνουν όλα αυτά.

Το ελληνικό σύστημα συντάξεων που βασίζεται στην αλληλεγγύη των γενεών, στην απλούστερή του μορφή αποτελεί ουσιαστικά έναν μηχανισμό αναδιανομής και κατανομής πόρων ανάμεσα σε τρεις χονδρικά γενιές: τους συνταξιούχους, τους εργαζόμενους και εκείνους που θα εργαστούν στον μέλλον. Εκ των πραγμάτων, όταν συζητιέται μια ασφαλιστική μεταρρύθμιση ή θεσμοθετούνται κανόνες ασφάλισης, η μελλοντική γενιά δεν μπορεί να είναι παρούσα στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης. Έτσι λοιπόν, οι παίκτες που εκπροσωπούνται σήμερα, είθισται να μοιράζουν τα οφέλη μεταξύ τους (με τους μεσήλικες εργαζόμενους να καρπώνονται το μεγαλύτερο όφελος), φορτώνοντας τα βάρη πρωτίστως στους απόντες. Γιατί να δεχτεί κάποιος μέρος τη ευθύνης για τον εξορθολογισμό των δαπανών του συστήματος, όταν μπορεί κάλλιστα να φορτώσει το κόστος της προσαρμογής στους απόντες που δεν έχουν φωνή να μιλήσουν; Φυσικά ελάχιστοι είναι αυτοί που αντιλαμβάνοναι ότι πολλά από τα σημερινά προβλήματα οφείλονται στο γεγονός ότι οι σημερινοί εργαζόμενοι υπήρξαν οι ίδιοι απόντες πριν από 30 χρόνια, όταν έμπαιναν οι κανόνες του συστήματος.

Το φόρτωμα όμως των βαρών στους επόμενους και ο μυωπικός σχεδιασμός κεντρικών κοινωνικών και οικονομικών πολιτικών δε γίνεται μόνο στο πλαίσιο του ασφαλιστικού.

Ειδικά στην Ελλάδα, η ανευθυνότητα απέναντι στις μελλοντικές γενιές αποτυπώνεται επίσης:

α) στο γιγάντιο δημόσιο χρέος και την κρίση φερεγγυότητας του ελληνικού δημοσίου στο εξωτερικό, γεγονός που μας κάνει να μοιάζουμε με χώρα της Λατινικής Αμερικής,

β) στο οικολογικό έλλειμμα που κάθε χρόνο διευρύνεται με το να καίμε τα δάση, να αρνούμαστε τους ΧΥΤΑ, να σπαταλάμε το νερό και να μην ακολουθούμε πολιτικές απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα,

γ) στα ελλειμματικά συλλογικά αγαθά για τα οποία έχουμε μάθει να απαιτούμε μονάχα περισσότερη χρηματοδότηση, αλλά καμία διασφάλιση ότι παράγουν υψηλή δημόσια και κοινωνική αξία προς όφελος όλων.

Εάν το μέλλον είχε φωνή θα καταδίκαζε με τα σκληρότερα λόγια την παραπάνω κατάσταση. Εκ των πραγμάτων λοιπόν ένας Συνήγορος των Γενεών έχει πολύ δουλειά να κάνει. Εμείς είμαστε εδώ παρόντες για να στηρίξουμε ένα τέτοιο φιλόδοξο project.

Νέα αρχή στο ασφαλιστικό με μικτό σύστημα μέχρι το 2015

Στις 24 Νοεμβρίου 2009 ο Πρόεδρος του ΕΒΕΑ κ. Μίχαλος παρουσίασε Μελέτη του επίκουρου καθηγητή στατιστικής και ασφαλιστικής επιστήμης του Πανεπιστημίου Πειραιώς κ. Πλάτωνα Τήνιου για το ασφαλιστικό.

Η μελέτη αυτή αποτελεί την πλέον ουσιαστική συμβολή στο διάλογο που ξεκίνησε την περασμένη βδομάδα για την αναμόρφωση του συστήματος συντάξεων και ίσως τη μόνη πρόταση που υπάρχει αυτή τη στιγμή στο τραπέζι για ένα κοινωνικά και γενεακά δίκαιο, βιώσιμο και αποτελεσματικό ασφαλιστικό σύστημα, προσαρμοσμένο στις συνθήκες ραγδαίας γήρανσης του πληθυσμού.

Δε χρειάζεται εδώ να αναλύσουμε τις παθογένειες του υπάρχοντος ασφαλιστικού συστήματος. Πέρα από τις εγγενείς πιέσεις του δημογραφικού, τον μικρό εργασιακό βίο και τα λίγα έτη εργασίας στα οποία αντιστοιχεί κάθε σύνταξη, τις διάσπαρτες εξαιρέσεις και ως εκ τούτου τις μεγάλες ανισότητες ηλικιακές και κλαδικές ανάμεσα στους ασφαλισμένους, την αναπλήρωση που σε πολλές περιπτώσεις ξεπερνάει το 100% του μισθού, το υψηλό μη μισθολογικό κόστος, ιδιαίτερα στους νέους εργαζόμενους, το υψηλό κόστος συμμόρφωσης λόγω της πολυπλοκότητας της νομοθεσίας στους εργοδότες.

Στη μελέτη αυτή βλέπουμε με χαρά να εξειδικεύονται και να αναλύονται οι πτυχές του μικτού συστήματος ασφάλισης, ένα μοντέλο που εδώ και τρία χρόνια προτείνουμε και προωθούμε σαν G700 ως λύση στο ασφαλιστικό.

Το νέο μοντέλο ασφάλισης που προτείνεται θα έχει τους εξής πυλώνες και κανόνες:

1. Ένα νέο διανεμητικό σύστημα για τους νέους εργαζόμενους. Το νέο σύστημα βασίζεται σε ατομικούς λογαριασμούς "οιονεί καθορισμένης εισφοράς" (Notional Defined Contribution System). H συμμετοχή στην ασφάλιση έχει ορατό αντίκρισμα και στο νεότερο ασφαλισμένο. Το ακανθώδες θέμα των ορίων ηλικίας παρακάμπτεται τελείως, αφού αποφασίζει ο ίδιος ο ασφαλισμένος πότε (και κατά ποιο ποσοστό) θα αποσυρθεί από την αγορά εργασίας.

2. Έναν υποχρεωτικό δεύτερο πυλώνα επαγγελματικής ασφάλισης, χρηματοδοτούμενο με το κεφαλαιοποιητικό σύστημα. Τμήματα της παλαιάς αναπλήρωσης (3-4 μονάδες από το ασφάλιστρο) διοχετεύονται στο νέο σύστημα.

3. Το νέο σύστημα είναι υποχρεωτικό για τους νέους. Οι συνταξιούχοι παραμένουν στο παλαιό (το οποίο χρηματοδοτείται από το Κράτος), ενώ οι ενδιάμεσες ηλικίες επιλέγουν. Προϋπάρχοντα συμπληρωματικά ταμεία ή λογαριασμοί εφάπαξ παροχών, μπορούν να ενσωματωθούν στο νέο σύστημα.

4. Δεδομένου ότι το παλαιό σύστημα θα παραμείνει (έστω και απολιθωμένο) εν ζωή για τριάντα και πλέον έτη, προβλέπεται και νοικοκύρεμα του παλαιού συστήματος.

Ως προς το χρόνο και τη διαδικασία προώθησης των αλλαγών, υιοθετείται η στρατηγική των διαδοχικών και παράλληλων φάσεων. Δηλαδή:

- η άμεση λήψη μέτρων τα οποία θα αναδεικνύουν τη σοβαρότητα του προβλήματος και θα έχουν απτό δημοσιονομικό αποτέλεσμα

- η ταυτόχρονη έναρξη ενός ουσιαστικού κοινωνικού διαλόγου, που θα τοποθετήσει το θέμα στις πραγματικές, κοινωνικές και όχι ταμειακές του διαστάσεις.

- η μελέτη των εναλλακτικών λύσεων για μακροπρόθεσμη διευθέτηση του προβλήματος.

- Και τέλος, σε μεσοπρόθεσμο επίπεδο, η τελική νομοθέτηση, από την οποία θα προκύψει ένα νέο ασφαλιστικό σύστημα.

Το νέο μικτό ασφαλιστικό σύστημα, το οποίο είναι αρκετά κοντά στο Σουηδικό και Ιταλικό σύστημα ασφάλισης, πρέπει σύμφωνα με τη μελέτη να βρίσκεται εγκατεστημένο στη χώρα μας το αργότερο έως το 2015.

Συμφωνούμε απόλυτα. Τεχνικά, κάτι τέτοιο είναι παραπάνω από εφικτό να συμβεί. Πολιτικά βέβαια κρατάμε μικρό καλάθι. Τα βαμπίρ, κυβερνητικά, αντιπολιτευτικά, μιντιακά, όπως άλλαωστε είδαμε να συμβαίνει την περασμένη βδομάδα, καρακοδούν στη γωνία για να σκοτώσουν στη γέννησή της οποιαδήποτε κίνηση αλλαγής του υπάρχοντος status quo. Έτσι όμως κινδυνεύουμε να ΠΑΜΕ όλοι μαζί για φούντο.

Ειλικρινής Διάλογος για το Ασφαλιστικό

Tου Βασιλη Zηρα*
Καθημερινή, 24-11-2009

Το υπουργείο Εργασίας αποφάσισε να αναστείλει για ένα χρόνο την εφαρμογή της διάταξης της «μεταρρύθμισης» Πετραλιά που προβλέπει τη σταδιακή αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης των μητέρων με ανήλικα παιδιά. Η διάταξη επρόκειτο να τεθεί σε εφαρμογή από την 1-1-2010. Τώρα το μέλλον της θα εξαρτηθεί από τα αποτελέσματα του διαλόγου για το ασφαλιστικό.

Το δικαίωμα της πρόωρης συνταξιοδότησης στην ηλικία των 50 ή των 55 ετών δίνεται στις μητέρες με ανήλικο παιδί ως αναγνώριση -υποτίθεται- από το κράτος των δυσκολιών που αντιμετωπίζει να μεγαλώσει παιδιά όντας ταυτόχρονα και εργαζόμενη.

Η σταδιακή κατάργηση της ρύθμισης είχε προκαλέσει κύματα αντιδράσεων από τα κόμματα της -τότε- αντιπολίτευσης και τα συνδικάτα. Αντί να διεκδικήσουν από το κράτος ένα θεσμικό πλαίσιο που θα επιτρέπει στις μητέρες να βρίσκονται κοντά στα παιδιά τους στα πρώτα χρόνια της ζωής τους, αντί να διεκδικήσουν τη δημιουργία παιδικών σταθμών που θα επιτρέπουν σε όλες τις γυναίκες να συνεχίσουν την εργασία τους, ζητούν να διατηρηθεί μια παρωχημένη μορφή κράτους πρόνοιας, που δίνει το «δικαίωμα» στις εργαζόμενες να βγαίνουν από την αγορά εργασίας όταν τα παιδιά τους βρίσκονται λίγο πριν από την ενηλικίωση.

Επισης, τις καταδικάζει να ζήσουν το υπόλοιπο του βίου τους με τις χαμηλές συντάξεις που αντιστοιχούν στις εισφορές των λίγων ετών που εργάστηκαν.

Αυτός είναι άλλωστε ο λόγος που η πλειονότητα των γυναικών που κάνει χρήση του «προνομίου» έχουν είτε υψηλό οικογενειακό εισόδημα είτε προσωπικά εισοδήματα από άλλες πηγές, με αποτέλεσμα να μην τις απασχολεί η σύνταξη που θα πάρουν, είτε, τέλος, έχουν τη δυνατότητα να εργαστούν χωρίς ασφάλιση.

Με άλλα λόγια, υπερασπιζόμενος κανείς το «δικαίωμα» των μητέρων με ανήλικα παιδιά στην πρόωρη συνταξιοδότηση υπερασπίζεται επί της ουσίας τις οικονομικά ισχυρότερες των μητέρων και τη μαύρη εργασία.

Δεν είναι η μόνη περίπτωση λαϊκιστικής προσέγγισης των συνταξιοδοτικών θεμάτων. Ενα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Επίδομα Κοινωνικής Αλληλεγγύης Συνταξιούχων (ΕΚΑΣ). Το ΕΚΑΣ το δικαιούνται συνταξιούχοι που παίρνουν τη βασική σύνταξη ή λίγο υψηλότερη, δηλαδή όσοι συνταξιοδοτήθηκαν με 15 χρόνια ασφάλισης ή λίγο περισσότερα. Από την καθιέρωσή του στη δεκαετία του ’90, όλες οι κυβερνήσεις έδιναν μεγαλύτερες αυξήσεις στο ΕΚΑΣ απ’ ό, τι στις συντάξεις, προκειμένου να ενισχύσουν το κοινωνικό προφίλ της οικονομικής πολιτικής τους. Η δαπάνη βραχυπρόθεσμα ήταν μικρότερη απ’ ό, τι εάν έδιναν μεγαλύτερες αυξήσεις σε όλες τις συντάξεις.

Ετσι, σταδιακά το επίδομα έφτασε να αποτελεί στρέβλωση του ασφαλιστικού συστήματος, αφού οι συνολικές αποδοχές (σύνταξη συν ΕΚΑΣ) ενός συνταξιούχου που ασφαλίστηκε μόνο για 15 χρόνια είναι υψηλότερες από κάποιον συνταξιούχο που ήταν ασφαλισμένος και πλήρωνε εισφορές για 23 χρόνια. Με άλλα λόγια το ΕΚΑΣ, στα επίπεδα που έχει φτάσει σήμερα, συνιστά αντικίνητρο για ασφάλιση. Αξίζει να σημειωθεί ότι από τα 710 ευρώ των μηνιαίων αποδοχών ενός συνταξιούχου που παίρνει βασική σύνταξη και ΕΚΑΣ, λιγότερα από τα μισά ανταποκρίνονται στις εισφορές που κατέβαλαν αυτός και ο εργοδότης του στα 15 χρόνια που ήταν ασφαλισμένος. Το μεγαλύτερο μέρος των αποδοχών του πληρώνεται από τις εισφορές όσων εργάζονται σήμερα και δεν ξέρουν εάν θα πάρουν σύνταξη αύριο.

Σημαίνει αυτό ότι πρέπει να συρρικνωθεί το ΕΚΑΣ; Προφανώς όχι, γιατί κανένας δεν μπορεί να ζήσει με τα 480 ευρώ της βασικής σύνταξης. Αλλά επειδή θα αρχίσει ο διάλογος για το ασφαλιστικό -εάν το ΠΑΜΕ σταματήσει κάποια στιγμή την επαναστατική γυμναστική- καλό θα ήταν αυτή τη φορά να είναι ειλικρινής. Να καταστεί σαφές ότι πίσω από τις μικρές συντάξεις κρύβονται λίγα χρόνια ασφάλισης και μακράς διάρκειας «μαύρη» εργασία, χαμηλές αμοιβές και αντίστοιχα χαμηλές εισφορές, ένα παραγωγικό μοντέλο που παράγει χαμηλής προστιθέμενης αξίας προϊόντα και υπηρεσίες και επιβιώνει χάρη στη φοροδιαφυγή και την εισφοροδιαφυγή. Ισως έτσι έχουμε πιθανότητες να βρούμε αξιόπιστες λύσεις στο πρόβλημα.

*Ο Βασίλης Ζήρας είναι δημοσιογράφος

Ασφαλιστικό. Ο χορός των βαμπίρ καλά κρατεί!

Ξεκινάει σήμερα ο διάλογος για το ασφαλιστικό. Οι εκπρόσωποι των "βαμπίρ" θα βρεθούν για πολλοστή φορά στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης με τελικό πάντα στόχο το πως ΔΕΝ θ' αλλάξει το σύστημα.

Κανείς δεν πρόκειται να μιλήσει για την ανάγκη μίας ριζικής αλλαγής στο εθνικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης. Τη μετάβαση σε ένα νέο ασφαλιστικό μοντέλο, για παράδειγμα το μικτό, με έναν πυλώνα βασικής σύνταξης αναδιανεμητικής λογικής και έναν πυλώνα προσωπικής αποταμίευσης κεφαλαιοποιητικής λογικής. Εν μέσω κρίσης και ενώ αναζητείται διέξοδος κανείς δεν πρόκειται να επιχειρήσει μια τομή, ανάλογη με τη δημιουργία του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης και συγκεκριμένα του ΙΚΑ πριν από 70 περίπου χρόνια.

Η Κυβέρνηση θα κάνει λόγο για ήπιες αλλαγές έπειτα από συναίνεση, τονίζοντας παράλληλα τη βούλησή της να μην προβεί σε αιφνιδιασμούς. Ήδη, ο Υπουργός Απασχόλησης, χωρίς να έχει πει τίποτα το σημαντικό ακόμα σχετικά με την κατεύθυνση της επικείμενης μεταρρύθμισης, προσπαθεί να καθησυχάσει τους πολίτες και συγεκριμένα τις ευνοημένες γυναίκες του Δημοσίου που ανησυχούν μια κι έχουν μάθει να εγκαταλείπουν τον εργασιακό βίο από τα 50 και τα 55.

Τα συνδικάτα θα υπογραμμίσουν για πολλοστή φορά την ανάγκη πάταξης της εισφοροδιαφυγής και θα ζητήσουν αύξηση της κρατικής χρηματοδότησης για να σωθεί το σύστημα.

Η Αριστερά, η οποία έτσι κι αλλιώς δε συμμετέχει σε "στημένες" διαδικασίες, θα καταγγείλει εκ των προτέρων την επικείμενη λαίλαπα που συνεπάγεται το άνοιγμα του διαλόγου για τα κοινωνικά δικαιώματα των εργαζομένων.

Η κεντροδοδεξιά, απορροφημένη στα του οίκου της και ύστερα από μια απόλυτα αποτυχημένη ασφαλιστική μεταρρύθμιση πριν από δύο χρόνια, θα αργήσει να βρει το βηματισμό της. Άραγε ποια είναι η άποψη των δύο υποψηφίων για το νούμερο ένα οικονομικό και κοινωνικό ζήτημα στη χώρα μας;

Τα παραδοσιακά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης κάνουν ήδη το παιχνίδι τους, υψώνοντας στο δημόσιο διάλογο τα γνωστά σκιάχτρα. Αύξηση ορίων ηλικίας και μείωση συντάξεων.

Εδώ και χρόνια ο χορός των βαμπίρ καλά κρατεί.

Η γενιά της εισφοροδιαφυγής, των ανισοτήτων και της πρόωρης συνταξιοδότησης, ντυμένη με μπλε, πράσινο, κόκκινο κομματικό, συνδικαλιστικό ή δήθεν αμερόληπτο επαγγελματικό μανδύα, αφού έδωσε στους γονείς της μια σύνταξη φτώχειας στον ΟΓΑ, θέλει τώρα να κληροδοτήσει στα παιδιά και τα εγγόνια της ένα πλήρως χρεοκοπημένο ασφαλιστικό σύστημα. Αφού διατήρησε για τον εαυτό της το προνόμιο να φεύγει από την εργασία νωρίς, λαμβάνοντας περισσότερα από όσα έχει συνεισφέρει, θέλει τώρα να επιβάλει στους νέους και τις μελλοντικές γενιές να πληρώνουν τα σπασμένα για μια ολόκληρη ζωή, απλά και μόνο επειδή δεν έχει το θάρρος να αντιμετωπίσει με ειλικρίνεια την πραγματικότητα.

Ποια είναι αυτή;

α. Το ελληνικό ασφαλιστικό σύστημα, γνωστό και ως βισμαρκικό, χάρη στις στρεβλώσεις και τις παθογένειές του δεν έχει να πληρώσει συντάξεις με αποτέλεσμα το κράτος να δανείζεται με επαχθείς όρους για ν' αντεπεξέλθει στις βασικές του υποχρεώσεις απέναντι στους ασφαλισμένους. Ο αρμόδιος Υπουργός έδωσε στοιχεία στη δημοσιότητα σύμφωνα με τα οποία προκύπτει ότι μόλις το 66% των εσόδων των ταμείων ασφάλισης χρηματοδοτήθηκε από εισφορές, το υπόλοιπο 34% ήταν δάνεια και κρατικές ενισχύσεις.

β. Μεσοπρόθεσμα, σε μία δεκαετία από τώρα, θα έχουμε έκρηξη συντάξεων, όμως το κεφάλαιο που απαιτείται για την κρίσιμη πενταετία 2020-2025 δεν έχει συσωρευτεί ούτε κατά το ελάχιστο. Μόνο το 2025 υπολογίζεται ότι θα βγουν στη σύνταξη 120 χιλιάδες άτομα. Το ασφαλιστικό μας σύστημα είναι από τα ανεπαρκέστερα όχι μόνο ως προς τις τελικές υπηρεσίες που παράγει, αλλά και τα αποθέματα πόρων για τη χρηματοδότηση των συντάξεων λόγω των μαζικών αποχωρήσεων οι οποίες αναμένεται να εκδηλωθούν σε μια δεκαετία από σήμερα.

γ. Μακροπρόθεσμα, το 2050, το συνταξιοδοτικό μας σύστημα που σήμερα απορροφάει ήδη το 12% του ΑΕΠ ώντας ένα από τα ακριβότερα στην Ευρώπη, θα απορροφάει το 24% του ΑΕΠ.

δ. Η πληθυσμιακή γήρανση με τη χειροτέρευση του λόγου εργαζομένων προς συνταξιούχους και τη ραγδαία αύξηση των δαπανών για περίθαλψη και υγεία, είναι η βασική αιτία επιδείνωσης του ασφαλιστικού προβλήματος. Το σύστημα γερνάει και δεν μπορεί να αυτοχρηματοδοτηθεί. Όπως έχουν δείξει όλες ανεξαιρέτως οι αναλογιστικές μελέτες, ακόμα και του ΙΝΕ της ΓΣΕΕ, η καλύτερη διαχείριση και η πάταξη της εισφοροδιαφυγής, ακόμα κι αν επιτευχθούν στον απόλυτο βαθμό, δεν ισοσκελίζουν το σύστημα. Μάλιστα, ακόμα και με μηδενική εισφοροδιαφυγή γνωρίζουμε ότι μόνο το ΙΚΑ τρέχει ελλείμματα άνω του 1% ανά έτος με προοπτική αυτά να ξεπεράσουν το 2% μεσοπρόθεσμα και το 7% μακροπρόθεσμα.

ε. Η εισφοροδιαφυγή είναι εγγενές χαρακτηριστικό του ασφαλιστικού μας συστήματος. Έχουμε το χαμηλότερο μέσο εργασιακό βίο στην ΕΕ με μόλις 20 έτη εργασίας καθ' όλη τη διάρκεια της εργασιακής ζωής. Γιατί να αποκαλύψει και αντίστοιχα να πληρώσει κάποιος τα τα πλήρη χρόνια εργασίας από τη στιγμή που δεν έχει σημασία για τον τελικό υπολογισμό της σύνταξης;

στ. Η ανισότητα είναι κι αυτή εδώ και χρόνια μια εδραιωμένη κατάσταση. Έχουμε συνταξιούχους πολλών ταχυτήτων. Δημοσίου, ελεύερων επαγγελματιών, αγροτών και ειδικών ομάδων, όπως οι τραπεζικοί και οι υπάλληλοι των ΔΕΚΟ. Οι συντάξεις δεν υπολογίζονται ανάλογα με το τι δίνει ο καθένας, αλλά ανάλογα με την ισχύ του συνδικάτου ή της επαγγελματικής ομάδας στην οποία ανήκει. Έτσι έχουμε συντάξεις που κυμαίνονται από το 10% ποσοστό αναπλήρωσης έως και 143%. Αντίστοιχη είναι η κατάσταση με τα όρια ηλικίας και τις πάσης φύσεως παροχές. Έχουμε συνταξιούχους με καλές συντάξεις στα 45 και τα 50 και άλλους με πενιχρές σε ηλικία άνω των 65.

ζ. Οι όποιες μεταρρυθμίσεις επιχειρούνται αφορούν σε παραμετρικές αλλαγές εντός του υπάρχοντους συστήματος ασφάλισης, μερεμέτια δηλαδή, τα οποία είθισται να αφορούν σε χειροτέρευση των όρων ασφάλισης για τους νέους.

Τα βαμπίρ σκόπιμα αγνοούν την παραπάνω πραγματικότητα.

Είναι τέτοιος ο εθισμός τους στο σκοτάδι που δεν μπορούν να κοιτάξουν έστω και το πιο αμιδρό φως. Το ασφαλιστικό, το οποίο έχει τα κακά του χάλια, αποτελεί κυρίαρχο παράγοντα καθορισμού των μεσοπρόθεσμων δημοσιονομικών και κατ' επέκταση οικονομικών εξελίξεων στη χώρα μας. Παράγοντα ο οποίος επισκιάζει όλες τις άλλες προσπάθειες βελτίωσης της καθαρής θέσης του Δημοσίου, και ο οποίος θέτει σε αμφισβήτηση ακόμα και βασικά δικαιώματα της χρυσής γενιάς των μεσηλίκων που προηγουμένως θεωρούνταν κεκτημένα.

Το συμπέρασμα λοιπόν είναι ένα. Προκύπτει αβίαστα από την πραγματικότητα που αντιμετωπίζουμε. Ας μην ανοίξει η κυβέρνηση απλά το ασφαλιστικό, ας επιχειρήσει να το αλλάξει ριζικά και αμετάκλητα.

Από την έκτακτη αλληλεγγύη στην εδραίωση της διαγενεακής δικαιοσύνης

Δεν χωράει αμφιβολία ότι η πρωτοβουλία της Κυβέρνησης για έκτακτη εισοδηματική ενίσχυση των λιγότερο εύπορων κοινωνικών ομάδων είναι θετική. Θεωρούμε ότι είναι απαραίτητη η συμπερίληψη της «γενιάς των 700 ευρώ» στους δικαιούχους του εκτάκτου επιδόματος αλληλεγγύης.

Οι νέοι εργαζόμενοι του ιδιωτικού τομέα με ετήσιο εισόδημα στο όριο της φτώχειας, οι απασχολούμενοι σε προγράμματα μαθητείας, οι ενοικιαζόμενοι εργαζόμενοι, οι νέοι εργαζόμενοι με συμβάσεις έργου, έχουν υποστεί αφόρητες πιέσεις την τελευταία περίοδο, ενώ παραδοσιακά βρίσκονται εκτός των τειχών του κοινωνικού κράτους.

Προτείνουμε το επίδομα αλληλεγγύης να δοθεί στους νέους εργαζομένους με ετήσιο εισόδημα κάτω από το όριο της φτώχειας και ένσημα από ένα έτος (το ελάχιστο) έως πέντε έτη (το μέγιστο). Δικαιούχοι θα πρέπει να είναι όσοι επιπρόσθετα επιβαρύνονται με δαπάνες ενοικίου καθ’ όλη τη διάρκεια του εργασιακού τους βίου -να μη διαμένουν δηλαδή στο σπίτι του μπαμπά και της μαμάς-. Η επέκταση του επιδόματος αλληλεγγύης σ’ αυτούς τους ανθρώπους, θα ήταν μια κίνηση αλληλεγγύης προς όλους όσους αγωνίζονται καθημερινά για την οικονομική τους ανεξαρτησία και δεν έχουν την πολυτέλεια να είναι χλιδάνεργοι.

Η διαδικασία της ανοιχτής δημόσιας διαβούλευσης που εγκαινίασε η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ δίνει τη δυνατότητα για βελτιωτικές κινήσεις και ο εκπρόσωπος της κυβέρνησης άφησε ανοιχτό αυτό το ενδεχόμενο. Άλλωστε, στη διαδικασία της διαβούλευσης η συμμετοχή νέων της γενιάς των 700 ευρώ είναι πολύ μεγάλη και υπάρχει μεγάλη πίεση για την επέκταση της λίστας των δικαιούχων. Έχουμε καταθέσει τη συγκεκριμένη πρόταση και θα περιμένουμε να δούμε το τελικό αποτέλεσμα.

Σε κάθε περίπτωση, όμως, θεωρούμε ότι οι έκτακτες επιδοματικές πολιτικές που προσφέρουν απλώς μία μικρή και συγκυριακή ανακούφιση των μη εχόντων δεν επιλύουν κανένα ουσιαστικό πρόβλημα της «Γενιάς των 700ευρώ» μακροπρόθεσμα.

Άποψή μας είναι ότι από την έκτακτη αλληλεγγύη πρέπει να περάσουμε γρήγορα στην εδραίωση της διαγενεακής δικαιοσύνης.

Πώς; Προωθώντας ένα ουσιαστικό πακέτο αναδιανομής ευκαιριών και πόρων προς τη νέα γενιά σε συνδυασμό με μέτρα μόνιμου και διαρθρωτικού χαρακτήρα. Απαιτείται μια ριζική αναμόρφωση του κράτους, της αγοράς εργασίας, του συστήματος κοινωνικής προστασίας και του συστήματος συντάξεων, καθώς και του παραγωγικού μοντέλου, με βασικό κριτήριο την ουσιαστική υποστήριξη των νέων εργαζομένων, οι οποίοι σε συνθήκες οικονομικής, οικολογικής και δημογραφικής κρίσης δεν αποτελούν απλώς μια ευπαθή κοινωνική ομάδα, καλούνται να καταστούν γενιά Ιφιγένεια που θα θυσιαστεί για τη σταθερότητα του συστήματος.

Υπ’ αυτό το πρίσμα έχουμε μιλήσει κατά το παρελθόν για ένα ολοκληρωμένο «Σύμφωνο Αυτονόμησης» των νέων με στόχο την ενθάρρυνση της εισόδου τους στην αγορά εργασίας και την εισοδηματική και κοινωνική στήριξη στα πρώτα χρόνια του εργασιακού τους βίου.

Βασικοί πυλώνες αυτού του new deal για τη νέα γενιά είναι:

α) το πριμ απασχόλησης υπό τη μορφή ενός αρνητικού φόρου εισοδήματος της τάξης των 30 λεπτών για ατομικά εισοδήματα μεταξύ 300 και 700 ευρώ

β) η παροχή κινήτρων για αγορά ή ενοικίαση κατοικίας

γ) τα φορολογικά κίνητρα

Ταυτόχρονα, έχουμε πει ότι το Σύμφωνο Αυτονόμησης θα μείνει κενό γράμμα, αν δεν συνοδευτεί από μια ατζέντα μεταρρύθμισης σε μια σειρά εξαιρετικά κρίσιμων τομέων (κράτος, αγορά κοκ) και ειδικά στο ασφαλιστικό έτσι ώστε τουλάχιστον να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε ή έστω αν μπορούμε να αξιοποιήσουμε την πλέον ύπουλη διαδικασία που ροκανίζει την κοινωνική συνοχή, την πληθυσμιακή γήρανση.

Σημείωνουμε σ’ αυτό το σημείο ότι παρότι καλοδεχούμενη και επιτακτική η επιδότηση των ασφαλιστικών εισφορών των νέων που προτείνει η κυβέρνηση, δεν αρκεί για να διευκολύνει την είσοδό τους στην αγορά εργασίας και να αυξήσει το διαθέσιμο εισόδημά τους, μειώνοντας τη φορολόγηση της εργασίας.

Απαιτείται η πλήρης μεταρρύθμιση του συστήματος ασφάλισης και συγκεκριμένα η μετάβαση σε ένα μικτό ασφαλιστικό σύστημα με έναν πυλώνα βασικής σύνταξης αναδιανεμητικής λογικής και έναν προσωπικής αποταμίευσης κεφαλαιοποιητικής λογικής. Φυσικά, τέτοιες αλλαγές, οι οποίες θα βελτίωναν τη μακροπρόθεσμη δημοσιονομική θέση της χώρας αυξάνοντας ταυτόχρονα τη χρηματοδότηση του συστήματος, δεν φαίνεται να είναι στις προθέσεις ΚΑΙ αυτής της κυβέρνησης. Μια τέτοια δομική αλλαγή, όμως, θα ήταν κίνηση όχι απλά έμπρακτης αλληλεγγύης προς τη νέα γενιά, αλλά εδραίωσης της διαγενεακής δικαιοσύνης στη χώρα.