Η γενιά των 700 θέλει μικτό σύστημα ασφάλισης

Διαβάσαμε προχτές στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία την άποψη του επιστημονικού συμβούλου του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ, κυρίου Σάββα Ρομπόλη, σύμφωνα με την οποία η γενιά των 700 ευρώ δεν είναι σε θέση να πληρώσει τα 199 ευρώ που απαιτούνται κατά μέσο όρο κάθε μήνα για την αγορά μιας ιδιωτικής σύνταξης αξίας 1000 ευρώ το μήνα μετά τα 65.

Φυσικά και δεν τα διαθέτει. Από τη στιγμή που ένας νέος εργαζόμενος για να πάρει 700 ευρώ στο χέρι καθαρά απαιτείται να καταβάλει μαζί με τον εργοδότη του περίπου 400 ευρώ μηνιαίως στο κρατικό ταμείο, πώς άραγε να μείνουν λεφτά για συμπληρωματική αποταμίευση άλλου τύπου;

Μάλιστα, δε φτάνει που τα ποσά των εισφορών είναι τόσο μεγάλα, ακόμη χειρότερα, μέσα από το υπάρχον σύστημα συντάξεων, το «βισμαρκικό» όπως θα έλεγε κι ο κύριος Ρομπόλης, ΔΕΝ φτάνουν καν να εκπληρώσουν στο ακέραιο τις υποσχέσεις που έχει αναλάβει η πολιτεία έναντι των ασφαλισμένων στο μέλλον(!!!). Ως αποτέλεσμα παρατηρούμε χρόνο με το χρόνο ότι παρά τις υψηλές εισφορές οι όροι ασφάλισης για τους νέους αναθεωρούνται προς το χειρότερο, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται ασφαλισμένοι πολλών ταχυτήτων και να υποτάσσεται κατ’ αυτόν τον τρόπο η μία γενιά στην άλλη με τη δικαιολογία ότι πρέπει «να συμμαζευτεί» το σύστημα.

Η λύση, όμως, δεν μπορεί να αφορά μόνο τον εξορθολογισμό του συστήματος. Εδώ και χρόνια βρίσκονται σε λειτουργία δύο θεμελιώδεις δυνάμεις οι οποίες ακόμα κι αν το σύστημα δούλευε ρολόι θα δημιουργούσαν πρόβλημα. Πρώτον, η καθυστερημένη είσοδος των νέων στην εργασία, μετά τα 25, και δεύτερον η γήρανση του πληθυσμού σε συνδυασμό με την υπογεννητικότητα, είναι δυνάμεις που έχουν ως άμεσο αρνητικό αποτέλεσμα να αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των εξαρτημένων ατόμων (συνταξιούχων) και να μειώνεται παράλληλα ο αριθμός των εργαζομένων που εισφέρουν στο σύστημα. Είναι χαρακτηριστικό ότι με την εξαίρεση ορισμένων, ομολογουμένως μετρημένων στα δάχτυλα περιπτώσεων, στα περισσότερα ταμεία έχουμε ξεφύγει εδώ και καιρό από την αναλογία 4/1 (τέσσερις δουλεύουν, ένας παίρνει σύνταξη), που είναι το φυσιολογικό, με αποτέλεσμα να συσσωρεύονται ελλείμματα.

Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι στο ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, που αποτελεί τον αρχαιότερο και ταυτόχρονα έναν από τους μεγαλύτερους ασφαλιστικούς οργανισμούς των Βαλκανίων, η αναλογία εργαζομένων-συνταξιούχων, σύμφωνα με την αναλογιστική μελέτη του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας (Νοέμβριος 2007), το 2006 ήταν 2,53 προς 1, με αποτέλεσμα για το συγκεκριμένο έτος να προκύπτει έλλειμμα γύρω στο 0,74% του ΑΕΠ ή αλλιώς 1,393 δις ευρώ. Φυσικά, τέτοια ελλείμματα οφείλουν να καλύπτονται από τη θεσμοθετημένη κρατική χρηματοδότηση η οποία έχει οριστεί στο 1% του ΑΕΠ. Όμως το εύλογο ερώτημα είναι μέχρι πότε;

Ceteris paribus, υπολογίζεται ότι το έλλειμμα το 2020 θα ξεπεράσει το 1% του ΑΕΠ, αγγίζοντας το 1,4% το 2025, για να εκτοξευτεί στο 6% το 2045, έτος κατά το οποίο κάποια από τα μέλη της γενιάς των 700 ευρώ θα πάρουν σύνταξη, και στο 7,24% του ΑΕΠ το 2055, έτος κατά οποίο ευελπιστούμε να έχουμε συνταξιοδοτηθεί όλοι.

Σημειωτέον ότι τα παραπάνω ισχύουν μόνο για το ΙΚΑ. Γιατί, αν λάβουμε υπόψη το αναλογιστικό έλλειμμα ολόκληρου του Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης (ΣΚΑ) είναι βέβαιο ότι θα τρομάξουμε όταν συνειδητοποιήσουμε ότι, μόνο για τον κλάδο κύριας σύνταξης, εκτιμάται αναλογιστικό έλλειμμα της τάξης των 337 δις ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί περίπου στο 153% του ελληνικού ΑΕΠ.

Η λύση φυσικά σε όλα αυτά δεν είναι ο ασφαλιστικός νόμος της κυρίας Πετραλιά. Είναι προφανές, ακόμα και στον πιο αδαή περί τα συνταξιοδοτικά, ότι οι πρόσφατες αλλαγές δεν ανταποκρίνονται στις σημερινές προκλήσεις. Η κυβέρνηση, παρά το γεγονός ότι μείωσε τις συντάξεις και αύξησε τα όρια ηλικίας για τις μητέρες με ανήλικα τέκνα με στόχο να περικόψει δαπάνες, τελικά εκτιμάται ότι σώζει μόλις 11 δις ευρώ σε βάθος πενηντακονταετίας, κι αυτό μόνο στο κύριο σύστημα συντάξεων. Δηλαδή ψίχουλα.

Ούτε όμως κι οι απόψεις της ΓΣΕΕ περί δήθεν καλύτερης διαχείρισης και αύξησης της κρατικής χρηματοδότησης αποτελούν λύση στο πρόβλημα. Όταν το μέλλον του ασφαλιστικού μας συστήματος είναι η συσσώρευση ελλειμμάτων και η επακόλουθη αδυναμία εκπλήρωσης των ανειλημμένων υποχρεώσεών του προς τους ασφαλισμένους στο μέλλον, λόγω της όξυνσης του δημογραφικού και μεταβολών στη φύση της εργασίας, τότε κατά την άποψή μας η όποια λύση πρέπει να αναζητηθεί σε ένα νέο σύστημα ασφάλισης.

Ένα σύστημα που θα είναι κατά το ήμισυ τουλάχιστον προστατευμένο από τις δημογραφικές εξελίξεις και το οποίο ταυτόχρονα θα είναι σε θέση να αξιοποιήσει με τον πιο αποδοτικό τρόπο τα χρήματα των εργαζομένων. Με λίγα λόγια ένα σύστημα που θα βασίζεται περισσότερο στην προσωπική αποταμίευση καθώς και την αποδοτική και ασφαλή επένδυση των εισφορών και το οποίο μόνο ως προς το σκέλος της βασικής σύνταξης θα λειτουργεί στη λογική της αναδιανομής πόρων από τη μία γενιά στην άλλη.

Αυτό είναι το μικτό σύστημα ασφάλισης με τρεις πυλώνες.

1. Τον αναδιανεμητικό πυλώνα βασικής σύνταξης ή πυλώνα αλληλεγγύης των γενεών με προκαθορισμένες τελικές παροχές βάσει ενιαίων και σταθερών κανόνων για όλους τους ασφαλισμένους, ΕΝΑ ταμείο-«εθνικό κορβανά» για όλους τους Έλληνες με κρατική διοίκηση, απαγόρευση επενδύσεων σε σύνθετα προϊόντα καθώς και απαγόρευση χρησιμοποίησης των εισφορών των ασφαλισμένων για άλλους λόγους πλην της πληρωμής συντάξεων.

2. Τον κεφαλαιοποιητικό πυλώνα ή πυλώνα προσωπικής αποταμίευσης, χωρίς προμήθειες, με προκαθορισμένες υποχρεωτικές εισφορές εργαζόμενου και εργοδότη, αλλά όχι προκαθορισμένες παροχές, εποπτευόμενο από την Τράπεζα της Ελλάδος και με εγγυημένο το αρχικό κεφάλαιο. Εδώ ο κάθε ασφαλισμένος είναι κυρίαρχος και διαχειριστής των χρημάτων του. Έχει ατομική μερίδα ασφάλισης στην οποία έχει πρόσβαση ανά πάσα στιγμή ακόμα και από το διαδίκτυο. Επιλέγει από μία γκάμα βασικών και απλών επενδυτικών προϊόντων ανάλογα με την αντοχή του στο ρίσκο, ενώ σημειωτέον τα σύνθετα και δομημένα απαγορεύονται και εδώ δια νόμου.

3. Τον ιδιωτικό πυλώνα, προαιρετικά για όποιον το επιθυμεί με κίνητρο κάποιου τύπου φοροαπαλλαγή.

Είναι βέβαιο ότι ο κύριος Ρομπόλης, όπως και πολλοί άλλοι από τη χρυσή γενιά των μεσηλίκων και του Πολυτεχνείου, δεν θα συμφωνήσουν με τις παραπάνω απόψεις. Θα ισχυριστούν ότι εγκαταλείπουμε το βισμαρκικό μοντέλο συντάξεων. Η αλήθεια είναι ότι αυτό κάνουμε. Διότι πολύ απλά σε ένα μικτό σύστημα ασφάλισης, όπως το παραπάνω, τα 400 ευρώ που καταβάλλονται σήμερα στα υπάρχοντα ταμεία ασφάλισης από έναν εργαζόμενο της γενιάς των 700 ευρώ και τον εργοδότη του είναι βέβαιο ότι θα απέδιδαν εις πολλαπλούν. Ακόμα καλύτερα, σ’ ένα μικτό σύστημα δεν θα απαιτούνταν τόσα πολλά χρήματα για πληρωμές ασφαλίστρων κάθε μήνα. Μια τέτοια λύση μπορεί να λειτουργήσει προς το συμφέρον της νέας γενιάς. Γι’ αυτό ας τη δοκιμάσουμε, ή τουλάχιστον ας τη συζητήσουμε χωρίς εμμονές. Διαφορετικά, απ’ ό,τι φαίνεται μέχρι στιγμής, η άλλη οδός είναι η ασφαλιστική εξέγερση δια της μη καταβολής των εισφορών, όπως ήδη συμβαίνει στη χώρα μας.