Καρτέλ στο ράφι, πληγή στην τσέπη

Σε πρόσφατη έρευνα που έκανε το Ελληνικό Κέντρο Καταναλωτών υπολογίστηκε ότι το μηνιαίο κόστος ζωής του εργαζόμενου που δεν έχει ακόμα αποκτήσει οικογένεια κυμαίνεται από 840 έως 1.170 ευρώ. Με λίγα λόγια ένας νέος που κερδίζει περίπου 700 ευρώ το μήνα παρουσιάζει έλλειμμα που μπορεί να φτάσει και τα 470 ευρώ.

Το πρόβλημα βέβαια δεν είναι τόσο το ύψος του μισθού, όσο το τι μπορεί κανείς να αγοράσει μ’ αυτά τα χρήματα. Ποια είναι δηλαδή η πραγματική αγοραστική του δύναμη, και όχι πόσα είναι τα μηδενικά που αναγράφονται στη βεβαίωση αποδοχών ή το χαρτονόμισμα. Κι εδώ εντοπίζεται το μεγάλο πρόβλημα. Η αγοραστική δύναμη ενός g700 ροκανίζεται διαρκώς από την ακρίβεια που διαρκώς αυξάνεται κυρίως σε προϊόντα πρώτης ανάγκης.

Η δυσμενής αυτή πραγματικότητα εντοπίστηκε για μία ακόμη φορά, πολύ πρόσφατα, σε έρευνα – σύγκριση τιμών, που διεξήγαγε το Κέντρο Προστασίας Καταναλωτή (ΚΕΠΚΑ), σε 86 ομοειδή προϊόντα καθημερινής χρήσης ανάμεσα στα ράφια του ίδιου σουπερμάρκετ στο Βερολίνο και τη Θεσσαλονίκη.

Η σύγκριση έδειξε ότι η Ελλάδα κατέχει τα σκήπτρα της ακρίβειας, με τους Έλληνες καταναλωτές να αγοράζουν 32,57% ακριβότερα σε σχέση με τους Γερμανούς, ακόμα και προϊόντα ελληνικής παραγωγής. Τι συμβαίνει;

Τα σουπερμάρκετ, σε όλη την Ευρώπη, διεκδικούν και παίρνουν κάθε φορά από τους παραγωγούς εκπτώσεις με σκοπό την προνομιακή μεταχείριση των προϊόντων τους στο ράφι. Έχει υπολογιστεί ότι τα υπερκαταστήματα διεκδικούν από τους προμηθευτές: εκπτώσεις ανάλογα με το ύψος της αγοράς, μέχρι 50%, δωρεάν εμπορεύματα 0,5% έως 1% του τζίρου του παραγωγού με αντάλλαγμα την είσοδο στα διαφημιστικά τους φυλλάδια, αέρα για την είσοδο στα ράφια 10,000 ευρώ με 150,000 ευρώ για κάθε κωδικό, ενοίκιο ραφιού, διευκολύνσεις αποπληρωμής με τη χρήση μεταχρονολογημένων επιταγών 90-200 ημερών.

Από την πλευρά τους οι παραγωγοί, είτε υποχρεώνονται να προβούν σε «διευκολύνσεις» στην τιμή χονδρικής. Είτε σπεύδουν οι ίδιοι, οικειοθελώς, να πληρώσουν για την προνομιακή μεταχείριση των προϊόντων τους στο ράφι.

Υπολογίζεται ότι, στην Ελλάδα, όλες αυτές τις εκπτώσεις ανέρχονται στο 30% της καθαρής χονδρικής τιμής ενός προϊόντος. Αυτό με τη σειρά του σημαίνει ότι ένας παραγωγός, για να είναι σε θέση να βγάλει κέρδος, αυξάνει συνήθως κατά 50% τη χονδρική τιμή και κάνει έκπτωση επί της αυξημένης τιμής.

Στο ύψος των απαιτούμενων εκπτώσεων, κρύβεται μία από τις μεγάλες και ουσιώδεις διαφορές σχετικά με το τι συμβαίνει στην Ευρώπη. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες η τιμολογιακή πρακτική χονδρικής είναι περίπου η ίδια για όλους, μικρούς και μεγάλους, και οι εκπτώσεις ανάλογα με τις πωλήσεις δεν ξεπερνούν το 3% έως 8% των αγορών. Αντιθέτως, στη δική μας πραγματικότητα η τιμολογιακή πολιτική διαφέρει ανάλογα με τη διαπραγματευτική δύναμη που έχει ο καθένας, και οι εκπτώσεις φτάνουν το 25% με 30% .

Έτσι όμως έχουμε δύο σημαντικότατες παρενέργειες: μία για τον καταναλωτή και μία για την ομαλή λειτουργία της αγοράς:

1. το κόστος της ήδη αυξημένης τιμής χονδρικής (25%-30%), με σκοπό την μετέπειτα μεγάλη έκπτωση (50%), μετακυλύεται στον καταναλωτή, και άρα αυξάνονται τρομακτικά οι τιμές. Εξού και οι μεγάλες αποκλίσεις ανάμεσα σε τιμές στην Ελλάδα και την Ευρώπη.
2. οι μεγάλοι προμηθευτές έχουν τη δυνατότητα για μεγάλες εκπτώσεις με αποτέλεσμα να αποκτούν δεσπόζουσα θέση στην αγορά (και εν συνεχεία να την καταχρώνται κιόλας, όπως έδειξε το καρτέλ του γάλακτος) βάζοντας φραγή εισόδου στους υπόλοιπους, όπως έδειξε η πρόσφατη καταγγελία των παργωγών ριζιού του συνεταιρισμού Χαλάστρα στη Χαλκιδική.
   

Είναι προφανές, από τα λίγα που ξέρουμε για το δίκαιο του ανταγωνισμού, ότι αυτού του τύπου η προνομιακή μεταχείριση στο ράφι συνιστά κάθετη συμφωνία ή εναρμονισμένη πρακτική μεταξύ επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε διαφορετική οικονομική βαθμίδα (σουπερμάρκετ και προμηθευτές), και νοθεύουν τον ανταγωνισμό ή τον παρακωλύουν πλήρως θέτοντας εμπόδια εισόδου στην αγορά σε άλλες επιχειρήσεις.

Συνεπώς, κατά την άποψή μας, το ιδιότυπο αυτό καρτέλ του ραφιού που πλήττει την τσέπη μας, πρέπει να καταγγελθεί τεκμηριωμένα στην Επιτροπή Ανταγωνισμού (ΕΑ), με πρωτοβουλία του Υπουργείου Ανάπτυξης ή ακόμα και των καταναλωτικών οργανώσεων που γνωρίζουν το θέμα, και ακολούθως αυτή να το ελέγξει κατά προτεραιότητα, όπως συνέβη με το γάλα. Το ερώτημα βέβαια είναι, γιατί εφόσον οι πάντες γνωρίζουν το πρόβλημα, δεν αναλαμβάνονται πρωτοβουλίες και ισχυρή δράση για την επίλυσή του;