Η επικαιρότητα της "κοινωνικής συμφωνίας" του Ρούσβελτ

Από τον Θοδωρή Πελαγίδη*

Η κρίση φαίνεται να μην έχει αγγίξει τους πλούσιους, αλλά, όσο κατεβαίνει κανείς τη σκάλα των εισοδημάτων, τα πράγματα χειροτερεύουν

Οι νεότερες εκτιμήσεις για την κατάσταση της αμερικανικής οικονομίας εκπλήσσουν. Κανείς δεν μπορεί να μη δεχθεί ότι οπωσδήποτε υπάρχει σοβαρή υποχώρηση του ρυθμού μεγέθυνσης του ΑΕΠ. Υποχώρηση η οποία υπολογίζεται τώρα στο 0.10% για τα πρώτα δύο τρίμηνα του 2008.

Η ανεργία μάλιστα αναμένεται να ανέβει, σύμφωνα με τις προβλέψεις, στο 5.5% για το τέλος τους 2008. Όμως, αυτό δεν είναι (ακόμη;) «ύφεση».

Θα περίμενε κανείς υποχώρηση του ρυθμού του ΑΕΠ σε αρνητικά επίπεδα και την ανεργία να εκτοξεύεται άνω του 6% από τώρα.

Αυτό έχει την εξήγησή του. Υπάρχουν τομείς της οικονομίας που λίγο έχουν θιχτεί από την παρούσα κατάσταση. Οι υποδομές, τα αγροτικά προϊόντα και οι πρώτες ύλες, αγαθά που παράγονται σε πολλές αμερικάνικες πολιτείες, πηγαίνουν καλά.

Οι αναδυόμενες οικονομίες της νοτιοανατολικής Ασίας αναπτύσσονται με 6.5%. Παρ' όλα αυτά, η ανησυχία που υπήρχε στις συνεδριάσεις του ΔΝΤ πριν από λίγες μέρες στην Ουάσιγκτον ήταν διάχυτη και οφείλεται κυρίως σε δύο παράγοντες: από τη μια, την κατά 48% αύξηση των τιμών των εμπορευμάτων από τα μέσα του 2006, και, εξ αυτού του λόγου, την άνοδο του πληθωρισμού. Γεγονός που δένει τα χέρια εκείνων που θα ήθελαν μια πιο επιθετική επεκτατική πολιτική εναντίον της ύφεσης.

Από την άλλη, υπάρχει φόβος ότι η άνοδος του ρίσκου στις μετακινήσεις κεφαλαίου, γεγονός καθοριστικό, σύμφωνα με το «διεθνές νομισματικό ταμείο» (ΔΝΤ), για την παγκόσμια ανάπτυξη, μπορεί να φέρει περιορισμό των κεφαλαιακών εισροών-εκροών και να οδηγήσει σε διεθνείς και μονιμότερες διαστάσεις την επικίνδυνη αμερικανική οικονομική επιβράδυνση.

Ένα ενδιαφέρον στοιχείο που δεν έχει τύχει ιδιαίτερης προσοχής μέχρι τώρα, είναι η μείωση των αποδοχών των εργαζομένων, γεγονός που πλήττει τη ζήτηση και μπορεί να βαθύνει την κρίση. Προέρχεται από τη μείωση των υπερωριών και κυρίως την καταφυγή της οικονομικής δραστηριότητας στη μερική απασχόληση.

Εάν επιβεβαιωθούν οι φόβοι του ΔΝΤ και η κατάσταση χειροτερέψει, τότε το μόνο που μπορεί να αποτρέψει τα χειρότερα είναι μια... «νέα συμφωνία» (νιου ντιλ) και η επιστροφή των οικονομικών του Ρούσβελτ (Roosevelt). Σε συνέδριο που πραγματοποιήθηκε πριν λίγες μέρες στο ξενοδοχείο «Ουίλαρντ» της Ουάσινγκτον, υπό την αιγίδα του «ινστιτούτου Ρούσβελτ», οι εκτιμήσεις των ειδικών ήταν περισσότερο απαισιόδοξες για τις οικονομικές εξελίξεις.

Το πρόβλημα σύμφωνα με τους περισσοτέρους, όπως ο Μπομπ Κάτνερ (Bob Kuttner), ο Λάρι Μίσελ (Larry Mishel) ή ο Χάρολντ Μέιρσον (Harold Meyerson), είναι το μοντέλο ανάπτυξης της αμερικανικής οικονομίας το οποίο, την τελευταία δεκαετία περίπου, βασίστηκε στην ανορθολογική διόγκωση των τιμών των μετοχών και των ομολογιών των επιχειρήσεων.

Τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στο συνέδριο για την επικαιρότητα του αμερικανικού φιλελευθερισμού του Ρούσβελτ δείχνουν ότι το 1% του πλουσιότερου πληθυσμού κατείχε πριν από 10 περίπου έτη το 10% του πλούτου, ενώ σήμερα το 23%! Αυτό σημαίνει ότι τα κέρδη της παραγωγικότητας όλα αυτά τα χρόνια μοιράζονται μεταξύ των πολύ υψηλών εισοδημάτων. Έτσι εξηγείται και η αντιφατική σημερινή εικόνα.

Εν τω μεταξύ, οι πιο αναχρονιστικές προτάσεις ακούγονται από τον γερουσιαστή Μακ Κέιν (McCain). Σε συνέντευξή του στο κανάλι «μπλούμπεργκ», υποστήριξε ότι οι φορολογικές απαλλαγές για τους πλούσιους πρέπει να μονιμοποιηθούν και να επεκταθούν, οι απερίσκεπτοι καταναλωτές να πληρώσουν μόνοι τους (!) τις συνέπειες των δανείων που δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν και, ίσως το χειρότερο, να περικοπούν περαιτέρω όλων των ειδών οι κρατικές δαπάνες!

Η προοδευτική κληρονομιά της «κοινωνικής συμφωνίας» του Ρούσβελτ προτείνει αντιθέτως μια «νέα συμφωνία», βασικά χαρακτηριστικά της οποίας πρέπει να είναι:

• η ανόρθωση της μεσαίας τάξης,
• οι εκτεταμένες και εκλεπτυσμένες ρυθμίσεις του κράτους στις αγορές, ώστε οι τελευταίες να μην «παρεκτρέπονται» με υπερβολές
• η τόνωση της ζήτησης για επενδύσεις σκληρών και μαλακών υποδομών με έμφαση στην εκπαίδευση και την καθολική πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας, αλλά και
• η με κάθε μέσο ενίσχυση των χαμηλόμισθων, ώστε η εγχώρια κατανάλωση να βοηθήσει την οικονομική ανάκαμψη.

Στη σημερινή γλώσσα των Αμερικανών δημοκρατικών ριζοσπαστών του «κέντρου», ισχυροποίηση της μεσαίας τάξης σημαίνει ισχυροποίηση του έθνους και ισχυροποίηση της οικονομίας εις όφελος των μη προνομιούχων.

*Ο Θοδωρής Πελαγίδης είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και υπότροφος καθηγητής του «Φουλμπράιτ» στα πανεπιστήμια «Κολούμπια» και CUNY των ΗΠΑ. Το άρθρο του δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία στις 2-5-2008. Το αναδημοσιεύουμε ύστερα από άδεια του συγγραφέα.