Τα δημογραφικά στοιχεία κυριαρχούν!

Από τον Ντέιβιντ Μπρουκς*

Demography is king
© International Herald Tribune

Εδώ και πενήντα πέντε χρόνια, κάθε Τρίτη το 80% των τηλεθεατών, ανεξαρτήτως ηλικίας, συντόνιζαν τους δέκτες τους στο σόου του Μίλτον Μπερλ (Milton Berle). Δεκάδες εκατομμύρια -πλούσιοι και φτωχοί- συνεργάζονταν στις οργανώσεις των «ελκς» και των «ρόταρι». Πολύ περισσότερα εκατομμύρια αστών και αγροτών διάβαζαν περιοδικά «ποικίλης ύλης» σαν το «λουκ» και το «λάιφ». Εκείνες τις μέρες ο τραπεζίτης και ο υπάλληλος παντοπωλείου ζούσαν στην ίδια γειτονιά, κι ίσως τα παιδιά τους να ήταν συμπαίκτες στην τοπική ομάδα μπάσκετ μπολ.

Μόνο το 7% των Αμερικανών κατείχε πτυχίο κολεγίου.

Οι καιροί όμως άλλαξαν: τις δεκαετίες που μεσολάβησαν, μειώθηκαν ορισμένες κοινωνικές ανισότητες (που σχετίζονταν κυρίως με τη φυλή και την εθνότητα). 'Αλλες πάλι, που σχετίζονται κυρίως με την μόρφωση, διευρύνθηκαν. Σήμερα οι μορφωμένοι αποτελούν μια συμπαγή μάζα. Όσοι πήγαν στο κολέγιο συνήθως κατοικούν μακριά από όσους δεν έχουν ανώτερη μόρφωση. Τα ποσοστά διαζυγίων τους, ο τρόπος που ανατρέφουν τα παιδιά τους, είναι ριζικά διαφορετικοί.

Όσοι δεν πήγαν σε κολέγιο όχι μόνο κερδίζουν πολύ λιγότερα, αλλά καπνίζουν περισσότερο, είναι πιο παχύσαρκοι και πεθαίνουν νωρίτερα.

Το εμπόριο, η οικοδομή και η τηλεόραση εντείνουν και ενισχύουν αυτό το διχασμό σε ό,τι αφορά τον τρόπο ζωής. Σήμερα υπάρχουν περισσότερες γειτονιές με αμιγή πληθυσμό, και λιγότερες κοινές παναμερικανικές εμπειρίες.

Ο επακόλουθος κοινωνικός διαχωρισμός αναδιάταξε την αμερικανική πολιτική. Συνήθως μιλούσαμε με κομματικούς όρους, για την «κόκκινη» (Ρεπουμπλικανική) και την «μπλε» (Δημοκρατική) Αμερική. Οι φετινές όμως προεδρικές εκλογές ανάδειξαν μία άλλη βαθιά πολιτιστική διαχωριστική γραμμή, εντός του Δημοκρατικού κόμματος, που ξεχωρίζει αυτά που ο Στιούαρτ Ρόθενμπεργκ (Stuart Rothenberg) αποκαλεί «τα δύο Δημοκρατικά κόμματα».

Στη μία πολιτεία μετά την άλλη (με το Ουισκόνσιν να είναι η πλέον απομακρυσμένη περίπτωση), ο Μπάρακ Ομπάμα (Barack Obama) επικρατεί σε πυκνοκατοικημένες αστικές περιοχές, με πολλούς μορφωμένους. Η Χίλαρι Κλίντον (Hillary Clinton) νικάει σε πιο αραιοκατοικημένες και υπαίθριες περιοχές, με πολύ λιγότερους μορφωμένους. Ο Ομπάμα κέρδισε στο 70% των κομητειών με υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο και η Κλίντον στο 90% των λιγότερο «μορφωμένων» κομητειών.

Στη μία πολιτεία μετά την άλλη, ο Ομπάμα νικούσε στις αστικές περιοχές... Η Κλίντον σχεδόν παντού αλλού.

Φέτος, αυτός ο μορφωτικός διαχωρισμός έφτασε να επισκιάζει ακόμα και το περιεχόμενο της προεκλογικής διαμάχης. Το πιο ενδιαφέρον φαινόμενο αυτών των εκλογών είναι πόσο άχρηστη μοιάζει να είναι η προεκλογική εκστρατεία. Οι υποψήφιοι δαπανούν δεκάδες εκατομμύρια δολάρια σε διαφημίσεις, αλλά δεν κατορθώνουν να στρέψουν το εκλογικό σώμα προς το μέρος τους. Σαρώνουν σε κάποια πολιτεία, αλλά αδυνατούν να αξιοποιήσουν τη θετική συγκυρία στην επόμενη πολιτεία. Κάνουν χονδροειδείς γκάφες, εκφωνούν λαμπρές ομιλίες, τα πάνε καλά ή άσχημα στις τηλεμαχίες, και όλα τούτα λες και δεν επηρεάζουν στο παραμικρό την εκλογική συμπεριφορά των ψηφοφόρων.

Στην Πενσιλβάνια, ο Ομπάμα έκανε ό,τι ήταν ανθρωπίνως δυνατό για να κερδίσει εργατικές ψήφους από την Κλίντον. Απέτυχε παταγωδώς. Ο «ενωτικός υποψήφιος» απέτυχε να ενώσει.

Σε αυτές τις εκλογές, η πειθώ είναι ασήμαντη· η κοινωνική ταυτότητα είναι το άπαν. Η δημογραφία βασιλεύει.

Κατά τη διάρκεια των ετών, πολλές θεωρίες επιχείρησαν να ερμηνεύσουν τη διαχωριστική γραμμή μεταξύ μορφωμένων και μη μορφωμένων. Οι συντηρητικοί αναφέρθηκαν στην «πολιτιστική διαμάχη» μεταξύ των υγιώς σκεπτομένων μαζών και των παρακμιακών «κουλτουριάρικων» ελίτ. Μερικοί προοδευτικοί θεωρούν πως το εισόδημα καθορίζει τα πάντα, κι αναμένουν το ξέσπασμα της λαϊκής δυσφορίας. 'Αλλοι πάλι βλέπουν την κοινωνία μέσα από πιο «ηθικές» κατηγορίες, και ξεχωρίζουν τη διαφωτισμένη μορφωμένη ελίτ από τους ρατσιστές χωριάτες, που καλύτερα να τους κοπεί το χέρι παρά να ψηφίσουν μαύρο.

Καμία όμως από τις θεωρίες αυτές δεν ταιριάζει στα γεγονότα: θα ήταν πιο ακριβές να πούμε πως η χώρα απλά διαμελίζεται ανάμεσα σε διαφορετικές υποκουλτούρες. Ανάμεσά τους δεν υπάρχει εχθρότητα. Οι Αμερικάνοι νιώθουν μπερδεμένοι για το ποια ακριβώς είναι τα σύνορα μεταξύ τους. Οι κάτοικοι όμως των διαφορετικών γειτονιών απλά αντιλαμβάνονται σταδιακά με διαφορετικό τρόπο την πραγματικότητα. Αναπτύσσουν διαφορετικές, κοινοτικές αντιλήψεις για το τι σημαίνει να είναι κανείς ένας καλός ηγέτης, για το σε τι κόσμο ζουν. Προσδίδουν διαφορετικό περιεχόμενο σε έννοιες όπως «ελευθερία», «ασφάλεια», «αρετή».

Οι κοινωνικές κατηγορίες αρχίζουν να λειτουργούν σαν ξεχωριστές φυλές, με αλλιώτικες κουλτούρες.

Είναι πράγματι απορίας άξιον τι είναι αυτό που κάνει τον Ομπάμα (απόφοιτο της νομικής σχολής του «χάρβαρντ») τόσο ελκυστικό στους πιο μορφωμένους και την Κλίντον (απόφοιτο της νομικής σχολής του «γιέιλ») τόσο θελκτική στους λιγότερο μορφωμένους.

Θα υπέθετα πως τα περί ανυστερόβουλης σταυροφορίας του Ομπάμα ακούγονται ευχάριστα στα αυτιά των φίλων του κουλτουριάρηδων, ενώ τα περί αγώνα και αποφασιστικότητας της Κλίντον συγκινούν το «λαουτζίκο».

Αλλά αυτές οι θεωρίες όμως, είναι εξ ανάγκης επιφανειακές. Οι νοητικοί χάρτες με τους οποίους οι διαφορετικές υποκουλτούρες αντιλαμβάνονται τον κόσμο είναι εξαιρετικά πολύπλοκοι, και δεν είναι πλήρως συνειδητοί ούτε καν από τους φορείς τους. Οι άνθρωποι επηρεάζονται από εκατομμύρια αδιόρατα σημεία, από τη «γλώσσα του σώματος», το λεξιλόγιο, τις εκφράσεις του προσώπου, τις πολιτικές θέσεις και τις βιογραφίες των υποψηφίων.

Κάθε προσπάθεια να ανασχηματιστεί ένας υποψήφιος ώστε προσελκύει έξαφνα τους «κουλτουριάρηδες» ή το «λαουτζίκο» είναι αντιπαραγωγική -μάταιος κόπος!

Το ηθικό δίδαγμα είναι πως μπορείς να εξαφανίσεις της πολιτικές διαφορές μεταξύ των κομμάτων, αλλά όχι τις κοινωνικές διαφορές στο εσωτερικό τους.

Υπάρχει και κάτι ειρωνικό σε αυτό: οι ευημερούντες μορφωμένοι προοδευτικοί που λατρεύουν τον Ομπάμα, δαπάνησαν τη μισή τους ζωή στον αγώνα κατά των διακρίσεων και υπέρ της ισότητας. Αλλά τελικά κατεδάφισαν την παραδοσιακή κυριαρχία των «λευκών αγγλοσαξόνων προτεσταντών» (WASP), μόνο και μόνο για να την αντικαταστήσουν με μία νέα κοινωνική ιεραρχία, που ξεχωρίζει τους ανθρώπους στη βάση της μόρφωσης.

Ο David Brooks είναι πολιτικός αναλυτής κι επιφυλλιδογράφος. Η μετάφραση του άρθρου του έγινε από την ομάδα του PPOL.