It's the economy stupid!

Από τον Πασχάλη Αγανίδη*

Ο ευρηματικός αφορισμός που υπήρξε το σύνθημα της προεκλογικής εκστρατείας του Μπιλ Κλίντον(Bill Clinton) κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου το 1992, υποδεικνύει την κεντρική θέση των οικονομικών επιδόσεων στη διαμόρφωση των πολιτικών-εκλογικών συσχετισμών.

Έκτοτε, ελάχιστα έχει αμφισβητηθεί η συγκεκριμένη διατύπωση: πέρα από την έκτακτη πολιτική συγκυρία που προκύπτει από αιφνίδια γεγονότα και μπορεί να ανατρέψει δεδομένους συσχετισμούς, η οικονομία συνιστά μείζονα παράγοντα επικαθορισμού του πολιτικού-εκλογικού παιχνιδιού.

Στην εσωτερική πολιτική κονίστρα, οι αρνητικές οικονομικές προσδοκίες για το μεσομακροπρόθεσμο διάστημα θα διαμορφώσουν, πιθανώς, νέα δεδομένα. Η δυσμενής διεθνής οικονομική συγκυρία, όπως προκύπτει από την χρηματοοικονομική αστάθεια και την εκρηκτική αύξηση της τιμής του πετρελαίου, δημιουργεί ισχυρές πιέσεις στην εγχώρια οικονομία και διαψεύδει την μέχρι πρότινος διαδομένη εντύπωση -προερχόμενη κυρίως από τον κυβερνητικό εφησυχασμ;o- περί τον σχετικά απρόσβλητο από τη διεθνή κρίση χαρακτήρα της ελληνικής οικονομίας (αντίληψη εδραιωμένη στην πεποίθηση για σταθερά υψηλούς ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης).

Ωστόσο η οικονομική ανισορροπία που προκαλεί η αρνητική μεταβολή των μακροοικονομικών μεγεθών θέτει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος την γενική (μακροοικονομική) διαχείριση.

Το κρίσιμο στοιχείο στη διαμόρφωση των οικονομικών επιδόσεων είναι η σημαντική επιδείνωση μεγεθών που δεν είχαν προβληματίσει ιδιαίτερα τους σχεδιαστές πολιτικής τη μετά ΟΝΕ εποχή.

Έτσι, στο δημοσιονομικό έλλειμμα και στις διαρκώς φθίνουσες επιδόσεις των εξωτερικών ισοζυγίων, το διογκούμενο δημόσιο χρέος και την υψηλή και επίμονη ανεργία, προστίθενται η ανεξέλεγκτη αύξηση του γενικού επιπέδου των τιμών (πληθωρισμός πάνω από 4.5%) και οι εκτιμήσεις για σημαντική επιβράδυνση του ρυθμού οικονομικής μεγέθυνσης.

Επί της ουσίας, πλήττονται οι μέχρι πρότινος βασικοί πυλώνες της εγχώριας οικονομικής ανάπτυξης: υψηλοί ρυθμοί μεγέθυνσης και σταθερότητα τιμών.

'Αλλωστε, κρίσιμη σημασία για τις εκτιμήσεις περί τη μείωση του ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ έχει η σημαντική μείωση -μετά από αρκετά χρόνια- των ρυθμών αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης, που αποτελεί το σημαντικότερο υποστήριγμα της εγχώριας οικονομικής μεγέθυνσης.

Έτσι, στη μείωση των κινήτρων για επενδύσεις που διαμορφώνει η δυσμενής οικονομική συγκυρία, προστίθεται και η αναδίπλωση των οικογενειακών προϋπολογισμών εξαιτίας της διολίσθησης των εισοδημάτων (μείωση αγοραστικής δύναμης) και της συνεπαγόμενης μείωσης στην πιστωτική επέκταση.

Στις παρούσες συνθήκες, θεωρείται ιδιαιτέρως δύσκολη η συνέχιση της χρηματοδότησης των δαπανών των νοικοκυριών μέσω καταναλωτικών δανείων και καρτών.

Επιπρόσθετα, η σημαντική αύξηση των επιτοκίων αναστέλλει προς το παρόν τον προγραμματισμό για αγορά κατοικιών. Συνολικά, σύμφωνα με στοιχεία της «εθνικής στατιστικής υπηρεσίας» (ΕΣΥΕ) για τους τριμηνιαίους εθνικούς λογαριασμούς, προκύπτει ότι ο ρυθμός αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης ήταν μόλις 2.9% το τέταρτο τρίμηνο του 2007, δηλαδή σημαντικά χαμηλότερος συγκριτικά με τα αντίστοιχα στοιχεία μετά το 2000.

Στα παραπάνω, πρέπει να επισημανθούν και τα όρια της δημόσιας δαπάνης, που εκ των πραγμάτων δεν μπορεί να αυξάνεται διαρκώς λόγω των διογκούμενων ελλειμμάτων και της βαθμιαίας μείωσης της κοινοτικής χρηματοδότησης.

Σ' αυτό το πλαίσιο, διαμορφώνονται συνθήκες διασάλευσης της κοινωνικής συνοχής.

Η οικονομική στενότητα δημιουργεί ισχυρές πιέσεις στην κυβέρνηση από τα εργατικά συνδικάτα για έντονες μισθολογικές αυξήσεις.

Η πρόθεση της κυβέρνησης για αυξήσεις στους μισθούς κάτω από τα όρια του πληθωρισμού, προκειμένου να μην τροφοδοτήσει τον φαύλο κύκλο της οικονομίας (πληθωρισμός, μείωση ανταγωνιστικότητας, ελλείμματα κ.τ.λ), διανοίγει προοπτικές για την κλιμάκωση των κοινωνικών συγκρούσεων μετά τις έντονες αντιδράσεις στην προώθηση της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης.

Συμπερασματικά, ύστερα από μεγάλο χρονικό διάστημα, η δημόσια πολιτική αντιπαράθεση θα μεταφερθεί εκ των πραγμάτων από το μικροοικονομικό επίπεδο (μεταρρυθμίσεις) στη μακροοικονομική διαχείριση.

Η πολιτική σύγκρουση θα επικεντρωθεί στην «σκληρή πολιτική», δηλαδή στην αμιγώς οικονομική πολιτική.

Πιθανότατα, οι συσχετισμοί δυνάμεων θα μεταβληθούν αρνητικά για την κυβέρνηση, η οποία μετά τη φθορά των σκανδάλων και των ανεπαρκών μεταρρυθμίσεων που προωθεί, βρίσκεται αντιμέτωπη με την αναπόφευκτη φθορά που παράγουν οι δυσμενείς οικονομικές επιδόσεις.

Αναμφίβολα, οι νέοι συσχετισμοί δυνάμεων θα προσδιοριστούν σε μεγάλο βαθμό από τη πολιτική συμπεριφορά του ΠΑΣΟΚ, δηλαδή από τη δυνατότητά του να αποδεσμευθεί από τη μονομερή έμφαση σε μεταϋλιστικές αξίες (δίκαιη κοινωνία, ισότητα, πράσινη οικονομία) και να προτείνει μία εναλλακτική οικονομική διαχείριση για αποτελεσματική διέξοδο από την κρίση.

Οπωσδήποτε, πάντως, το πολιτικό παιχνίδι επικεντρώνεται στο πεδίο της σκληρής πολιτικής. Ιt's the economy stupid!

*O Πασχάλης Αγανίδης είναι πολιτικός οικονομολόγος- διεθνολόγος και blogger. Το άρθρο του αναρτήθηκε στο blog του, e-homosapiens, και αναδημοσιεύτηκε στο ppol τις 19-3-2008. Το άρθρο αναδημοσιεύεται έπειτα από την άδεια του συγγραφέα.