Τα χρόνια της «χειρότερης νιότης»: Η ηλικία των τριάντα-κάτι στη σημερινή Ιταλία

Από τον Alessandro Di Lecce*

Μιλάνο- Αν το να είσαι νέος στις μέρες μας παρουσιάζεται από τον Ιταλό σκηνοθέτη Virzi με αιθέριο τρόπο και με μια διάθεση ειρωνίας στην ταινία του «Η ζωή σου εμπρός σου» (“Tutta la vita davanti”), όπου το «δράμα» των πρωταγωνιστών εξευγενίζεται από την καλλιτεχνική δημιουργία, τότε η πραγματικότητα που πλαισιώνει τις σημερινές ανησυχίες των Ιταλών νέων – λίγες μέρες πριν τις εκλογές – δεν περιέχει ούτε ίχνος ειρωνίας.

Ο καθηγητής Alessandro Rosina του Δημογραφικού Ινστιτούτου του Πανεπιστημίου Cattolica στο Μιλάνο παρουσίασε σε μια ομιλία του προς την πανεπιστημιακή κοινότητα, με θέμα «Το πορτραίτο των Ιταλών νέων κάτω από την ηλικία των 35», τα αποτελέσματα μιας έρευνας που διεξήγαγε ο ίδιος. Απεικονίζει το αμείλικτο τοπίο που αντιμετωπίζουν εκατομμύρια νεολαίοι, οι οποίοι ναι μεν σπούδασαν με την ιδιότητα του Ευρωπαίου πολίτη, αλλά τώρα βρίσκονται αντιμέτωποι με προσωρινές και επισφαλείς δουλειές. Είναι οι λεγόμενοι «bamboccioni» (μικρομέγαλοι), όπως τους αποκάλεσε ο Ιταλός Υπουργός Οικονομικών.

Στην έρευνα παρουσιάζεται μια σειρά αρνητικών ενδείξεων, που τοποθετούν την κατάσταση της ιταλικής νεολαίας σχεδόν στο τέλος κάθε αντίστοιχου δείκτη κατάταξης και αξιολόγησης συγκριτικά με τις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες.

Σύμφωνα με τον Rosina, "...οι νέοι της Ιταλίας έχουν τη μικρότερη πολιτική επιρροή σε όλη την Ευρώπη, το χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο και τις χειρότερες δουλειές, αφού οι μισθοί τους συγκαταλέγονται στους χαμηλότερους. Η χώρα μας έχει το πιο άδικο ασφαλιστικό σύστημα συνταξιοδότησης και το υψηλότερο δημόσιο χρέος, που κληρονομήθηκε από τις προηγούμενες γενιές".

Συγκριτικά λοιπόν με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες , οι νέοι της Ιταλίας είναι οι περισσότερο περιθωριοποιημένοι καθώς λόγω της φθίνουσας δημογραφικής τους εξέλιξης διαθέτουν τη μικρότερη επιρροή στην κοινωνία και την οικονομία και την πολιτική.

Οι λόγοι είναι εν μέρει τυχαίοι, αλλά κυρίως πολιτικοί. Πρώτ’ απ’ όλα, από δημογραφικής σκοπιάς, ο αριθμός των νέων ολοένα και φθίνει, μειώνοντας έτσι και τον αριθμό των νέων ψηφοφόρων. «Στοιχεία της Eurostat έδειξαν ότι στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1990 τα άτομα που ανήκαν στην ηλικιακή ομάδα των 15 με 24 ήταν διπλάσια σε σχέση με εκείνα που ανήκαν στην αντίστοιχη ομάδα των 65 με 74. Σήμερα, οι δύο αυτές ηλικιακές ομάδες είναι σχεδόν αριθμητικά ισοδύναμες».

Σε αρκετές Ευρωπαϊκές χώρες, οι νέοι κάτω των 25 ετών αποτελούν ποσοστό υψηλότερο από το 30% του πληθυσμού. Η Ιταλία είναι η μοναδική χώρα που είδε το αντίστοιχο ποσοστό να πέφτει στο 25%. Επιπλέον, το μορφωτικό επίπεδο, υψηλότερο στις μέρες μας από ό,τι στο παρελθόν, δεν αποτελεί καθοριστικό παράγοντα εύρεσης εργασίας, εφόσον η αξιοκρατία απουσιάζει. «Είμαστε η μοναδική, γεωγραφικά μεγάλη Ευρωπαϊκή χώρα, όπου στην ηλικιακή ομάδα των 15 με 25 μόλις ένας στους τέσσερις εργάζεται».

Υπάρχει, ωστόσο, και το βάρος και οι αδικίες του συστήματος συντάξεων. Όσοι ξεκίνησαν να εργάζονται στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’90, «θα συνταξιοδοτηθούν σε μεγαλύτερη ηλικία και θα λάβουν μειωμένη σύνταξη κατά περίπου 20-30%».

Οι μεταρρυθμίσεις που προωθήθηκαν τα τελευταία 10 χρόνια δεν έθιξαν στο παραμικρό τα οικονομικά προνόμια των μεγαλύτερων γενεών με αποτέλεσμα να «επιβαρύνονται» σχεδόν εξολοκλήρου οι νέοι με τα χρέη που δημιούργησαν οι Ιταλοί μεσήλικες.

Αν μάλιστα αναλογιστούμε ότι είμαστε η Ευρωπαϊκή χώρα που διαθέτει τους λιγότερους δημόσιους πόρους για τους νέους της, τότε είναι λογικό που η οικογένεια εξακολουθεί να αποτελεί το μοναδικό σημείο αναφοράς και κοινωνικής στήριξης.

Οι διαθέσιμοι πόροι οι οποίοι θα μπορούσαν να διοχευτούν προς τους νέους δεν είναι λίγοι. Δυστυχώς, όμως, απορροφούνται από το δημόσιο χρέος, που από τη δεκαετία του 1980 κι έπειτα (όταν βρισκόταν γύρω στο 60%) δε σταμάτησε να αυξάνεται. Τα τελευταία χρόνια παρέμεινε σταθερό, γύρω στο 104% του ΑΕΠ, ποσοστό που ισοδυναμεί με περίπου 1600 δισεκατομμύρια ευρώ, και ετήσιους τόκους ύψους 65 δισεκατομμυρίων ευρώ (4.5% του ΑΕΠ). Αυτό είναι «περίπου το ποσοστό που τα άλλα κράτη καταθέτουν για τη στήριξη της νέας γενιάς – δηλαδή το μέλλον τους», αναφέρει ο Rosina.

Δυστυχώς, όσοι ενηλικιώθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 1990 κληρονόμησαν ένα τεράστιο χρέος που δε δημιούργησαν οι ίδιοι, ενώ παράλληλα δεν έχουν αποκομίσει τα οφέλη που τους αναλογούν.

Τώρα, λοιπόν, βρίσκονται αντιμέτωποι με το χρέος αυτό. Η κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει οι νέοι είναι εξαιρετικά άδικη γι’ αυτούς, εφόσον το τεράστιο χρέος δε δημιουργήθηκε για να ενισχύσει τις δικές τους δυνατότητες, ούτε για να βοηθήσει στην ανάπτυξη της χώρας, αλλά κυρίως για να προστατέψει τον τρόπο ζωής και την κοινωνική θέση των σημερινών μεσηλίκων, οι οποίοι μεταβίβασαν τις οικονομικές συνέπειες των επιλογών τους στους απογόνους τους.

Οι baby-boomers «υπέπεσαν στο χρέος με μεγαλύτερη επιτυχία από ό,τι δημιούργησαν πλούτο». Και είναι προς αυτή τη γενιά, που περίπου 12 εκατομμύρια νεολαίοι μεταξύ των 18 και 34 ετών, οι γνωστοί και «μικρομέγαλοι» (‘bamboccioni’), θα πρέπει να στραφούν και να επενδύσουν το μέλλον τους στις εκλογές της 12ης Απριλίου.

*O Alessandro Di Lecce είναι δημοσιογράφος. Το άρθρο του δημοσιεύτηκε στην Corriere della Serra στις 4 Απριλίου 2008.Η μετάφραση έγινε από την ομάδα της G700.