Στοχευμένη φορολόγηση

Από τον Lanny Davis

Το σύνολο σχεδόν των φόρων που καταβάλουν οι Αμερικανοί, είτε πρόκειται για το φόρο εισοδήματός τους είτε για τους εταιρικούς τους φόρους, καταλήγουν στα ταμεία του κράτους, από όπου κατανέμονται στους διαφόρους «κωδικούς» του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού.

Αντ' αυτού, ίσως να ήταν καλύτερα αν η φορολόγηση ακολουθούσε ένα εναλλακτικό υπόδειγμα, εκείνο της «στοχευμένης φορολόγησης» ή του «φόρου για ειδικό σκοπό».

Αντί δηλαδή να σπαταλούμε τα λεφτά των φορολογουμένων για να φτιάχνουμε γέφυρες που δεν οδηγούν πουθενά κι άλλες ψηφοθηρικές δαπάνες, θα μπορούσαμε να εξασφαλίσουμε θεσμικά πως οι πόροι των φορολογουμένων θα χρησιμοποιούνται σε σκοπούς προαποφασισμένους και γνωστούς εκ των προτέρων.

Ένας πρακτικός τρόπος για να γίνει αυτό είναι να δημιουργηθούν «κεφάλαια καταπιστεύματος» (trust funds) όπου θα κατατίθενται οι συλλεγμένοι φόροι ανάλογα με το σκοπό τους.

Η πολιτική αυτή θα χρειαστεί να θωρακισθεί νομικά (να προβλέπονται ποινές για την ομοσπονδιακή κυβέρνηση ή τις πολιτείες που κάνουν ανάληψη από ένα ταμείο και χρησιμοποιούν τα χρήματα των φορολογουμένων για αλλότριους σκοπούς).

Αυτό ίσως να επιτρέπεται σε εξαιρετικές περιπτώσεις, μόνον εφόσον το αποφασίσει το κογκρέσο και η βουλή των αντιπροσώπων με ειδική πλειοψηφία 2/3.

Η ιδέα του «στοχευμένου φόρου» δεν είναι νέα. Αυτό που είναι νέο είναι η ιδέα της επέκτασής του ώστε να κυριαρχήσει στους κρατικούς και πολιτειακούς προϋπολογισμούς και τις δημόσιες επενδύσεις.

Ήδη επί προεδρίας Αιζενχάουερ (Eisenhower) είχαμε το «ταμείο εθνικής οδοποιίας» (FHT), στο οποίο κατατίθενται δισεκατομμύρια δολάρια από τη φορολόγηση καυσίμων, και που επί πολλές δεκαετίες χρηματοδοτούσε αποκλειστικά την κατασκευή διαπολιτειακών εθνικών οδών.

Μόνο τα τελευταία χρόνια, και παρά τις μεγάλες αντιδράσεις του λόμπι των κατασκευαστών οδών, ένα μέρος των εισπράξεων του FHT χρηματοδότησε την ανάπτυξη μέσων μαζικής μεταφοράς.

Οι δημοσκοπήσεις συνηγορούν καταλυτικά υπέρ της «στοχευμένης φορολόγησης».

Όταν το κοινό ερωτάται γενικά αν υποστηρίζει την αύξηση της φορολόγησης ώστε να χρηματοδοτηθούν οι κυβερνητικές πολιτικές, απαντά συνήθως κατά πλειοψηφία πως όχι.

Αν όμως το ίδιο δείγμα ερωτηθεί αν θα υποστήριζε τη φορολόγησή του ώστε να χρηματοδοτηθεί ένας συγκεκριμένος σκοπός, όπως π.χ. η οικοδόμηση σχολείων ή η αύξηση των μισθών των εκπαιδευτικών, οι συσχετισμοί μεταξύ του «ναι» και του «όχι» ανατρέπονται δραματικά.

Η πλειοψηφία δέχεται να φορολογηθεί εφόσον γνωρίζει πού πάνε τα λεφτά της.

Τις τελευταίες εβδομάδες, ο Δημοκρατικός κυβερνήτης του Μέριλαντ Μάρτιν Ο' Μάλεϊ (Martin O’Malley) εισηγήθηκε ένα πρόγραμμα φοροαπαλλαγών, μείωσης δαπανών, αλλά και αύξησης φόρων, με σκοπό να μηδενίσει το έλλειμμα του 1.7 δις δολαρίων (1.2 δις ευρώ) που κληρονόμησε από τον Ρεπουμπλικάνο προκάτοχό του Ρόμπερτ Έρλικ (Robert Ehrlich).

Ένα από τα ζωτικά στοιχεία του προγράμματός του, είναι πως περιλαμβάνει έναν «στοχευμένο φόρο»: αυξάνει τη φορολογία των επιχειρήσεων κατά 1% για να χρησιμοποιήσει τα πρόσθετα φορολογικά έσοδα σε επιδοτήσεις των ανώτατων σπουδών, ώστε να κρατηθούν χαμηλά τα δίδακτρα, σε μέσα μαζικής μεταφοράς και σε βελτίωση των υποδομών.

Επιπροσθέτως, ο κυβερνήτης Ο' Μάλεϊ αυξάνει κι άλλους φόρους, όπως την άδεια κυκλοφορίας των ΙΧ αυτοκινήτων (αύξηση κατά 1%) αλλά και αποφασίζει πως θα αξιοποιήσει τον πολιτειακό φόρο στη βενζίνη για να χρηματοδοτήσει επείγουσες ανάγκες στη μαζική μεταφορά.

Μένει να δούμε αν τα νομοθετικά σώματα του Μέριλαντ θα επιβάλουν την ασφαλιστική δικλείδα της «ειδικής πλειοψηφίας» προκειμένου να αποφευχθούν μελλοντικές παρεκβάσεις των πόρων αυτών προς δαπάνες άσχετες με την εκπαίδευση ή τις μαζικές μεταφορές.

Πάντως από τη στιγμή που ο αμερικανικός λαός πειστεί πως ο νόμος εξασφαλίζει πως δε θα υπεξαιρεθούν τα χρήματά του, η λαϊκή υποστήριξη προς αυτό το νέο τρόπο φορολογίας θα αυξηθεί αποφασιστικά.

Έτσι θα ήταν δυνατό να προχωρήσουμε σε πιο προοδευτική φορολογία και σε μεγαλύτερη φορολόγηση των πλουσιότερων φορολογουμένων.

Ιδού ορισμένα «ταμεία καταπιστεύματος» στα οποία θα μπορούσαν να κατατίθενται ορισμένοι «στοχευμένοι φόροι» και που αντανακλούν τις προτεραιότητες της πλειοψηφίας των Αμερικανών.

• Ένα ταμείο εκπαίδευσης, που θα χρηματοδοτεί το κτίσιμο νέων σχολείων, την αύξηση των μισθών των εκπαιδευτικών, την επέκταση του προγράμματος «έγκαιρο ξεκίνημα», που προσφέρει ενισχυτική διδασκαλία στους μη-προνομιούχους και τους φτωχούς, και την έκπτωση των διδάκτρων από τη φορολόγηση της μεσαίας τάξης.

• Ένα ταμείο υγείας που θα εγγυηθεί ένα ελάχιστο επίπεδο ασφάλισης και παροχής υγείας για όλους τους Αμερικανούς, ιδίως όσους βρίσκονται χαμηλότερα στην κοινωνική κλίμακα. Θα μπορούσε επίσης να γίνει χρήση φορολογικών εργαλείων για επιδότηση ιδιωτικών παροχέων υπηρεσιών υγείας που θα μειώνουν τα εξέταστρά και τα νοσήλιά τους.

• Ένα ταμείο μαζικής μεταφοράς και περιβάλλοντος που θα χρηματοδοτούσε τα μέσα μαζικών μεταφορών και τις περιβαλλοντικές υποδομές. Οι πόροι του θα μπορούσαν να συντηρήσουν τις παρακμάζουσες γέφυρες και τις εθνικές μας οδούς, να επεκτείνουν εναλλακτικά μέσα μαζικών μεταφορών και να επιδοτούν επενδύσεις και τεχνολογικές καινοτομίες για καθαρότερο αέρα και νερό.

• Ένα ταμείο ενεργειακής ανεξαρτησίας που θα χρηματοδοτεί την ανεξαρτησία από το ξένο πετρέλαιο κι εναλλακτικές πηγές καθαρής ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων των «συνθετικών καυσίμων» -που μετατρέπουν το κάρβουνο σε βενζίνη, ντίζελ, καύσιμα για αεροσκάφη και άλλα πετρελαϊκά προϊόντα, και που όπως υποστηρίζει ο κυβερνήτης της Μοντάνα Μπράιαν Σβάιτσερ (Brian Schweitzer) έχουν γίνει συμφέροντα με τις σημερινές τιμές του πετρελαίου, αλλά και περιβαλλοντικά καθαρή πυρηνική ενέργεια, ηλεκτροκίνητα αυτοκίνητα, ηλιακή, αιολική και υδροηλεκτρική ενέργεια. Όπως έγραψε ο Τομ Φρίντμαν (Tom Friedman) χωρίς ανεξαρτησία των Ηνωμένων Πολιτειών από το ξένο πετρέλαιο, δεν μπορούμε να μιλάμε να αποκατάσταση της, κλονισμένης τα τελευταία χρόνια, πολιτικής και οικονομικής ανεξαρτησίας της χώρας μας.

Υπάρχουν φυσικά και άλλες προτεραιότητες για δημόσιες επενδύσεις, με πόρους που θα προέρχονταν από «στοχευμένους φόρους»:

• η αναδόμηση της κοινωνικής ασφάλισης,

• ένα γενναιόδωρο «σχέδιο Μάρσαλ» για τους εργαζόμενους που οι θέσεις εργασίας τους απειλούνται από τη μετακίνηση των επιχειρήσεων στο εξωτερικό και τον αθέμιτο ανταγωνισμό από ορισμένες αναπτυσσόμενες χώρες, και

• η καθιέρωση της «πολιτικής θητείας» στο πλαίσιο της οποίας όλοι οι απόφοιτοι λυκείου θα πρέπει να προσφέρουν στο κοινωνικό σύνολο ορισμένες υπηρεσίες για ένα ή δύο χρόνια μετά την αποφοίτησή τους.

Από τη στιγμή που αποδεχτούμε την αρχή της στοχευμένης φορολόγησης, θα είναι πολιτικά πιο εφικτό να περάσουμε φορολογικές αυξήσεις για να χρηματοδοτήσουμε προγράμματα όπως τα παραπάνω, αλλά και για να αντιμετωπίσουμε ενδεχόμενες μελλοντικές προκλήσεις.

Ο Lanny Davis είναι στέλεχος εταιρείας παροχής δικαστικών υπηρεσιών και στέλεχος του Δημοκρατικού κόμματος . Η ιδέα του περί Targeted Tax δημοσιεύτηκε στο Ideas Primary. Η μετάφραση στα ελληνικά έγινε από την ομάδα του PPOL όπου και δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά.