Thursday, September 17, 2009

Το κράτος αγοράζει ιδιωτικά χρέη

Του Θοδωρή Πελαγίδη*
Ελευθεροτυπία, 13-9-2009

Λογικό είναι, με το ΑΕΠ σε στασιμότητα και με την αγοραστική δύναμη λαϊκών και μικρομεσαίων στρωμάτων να συρρικνώνεται, ο προεκλογικός πυρετός να επικεντρώνεται σε ζητήματα οικονομικής πολιτικής. Συχνά λέγεται ότι ο μεγάλος ασθενής της ελληνικής οικονομίας είναι το κράτος. Ποιος μπορεί, άλλωστε, να υποστηρίξει το αντίθετο. Ομως πολλές φορές δίδεται η εντύπωση ότι αρκεί να περιοριστεί η σπατάλη του και τα πράγματα θα πάνε πολύ καλύτερα, αφού ο ιδιωτικός τομέας ανθεί ή έστω θα μπορούσε να ανθήσει με ένα διαφορετικό κράτος.

Δεν είναι έτσι ακριβώς τα πράγματα. Υπάρχει μια σειρά από ζητήματα για τα οποία η διαφαινόμενη κρατική αδυναμία και υπερχρέωση -αν όχι σπατάλη- στηρίζει (δυστυχώς) τον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας. Συνιστά την αιμοδοσία του. Να μερικά κρίσιμα σημεία:

1. Το κράτος ενέτεινε τις καταναλωτικές του δαπάνες το πρώτο μισό του 2009 ώστε να κρατηθεί η ζήτηση σε επίπεδα που επιτρέπουν επιχειρήσεις και δραστηριότητες είτε να επιζήσουν είτε να λάβουν χρόνο χάριτος μέσα σε ένα δυσμενές και αρνητικό διεθνές περιβάλλον. Στην ουσία, αγόρασε ιδιωτικό χρέος λοιπόν.

2. Το κράτος όχι μόνο εγγυήθηκε για τον φτηνό δανεισμό των τραπεζών από την ΕΚΤ, αλλά μετά οι τελευταίες δάνεισαν το κράτος με υψηλότερο επιτόκιο με αποτέλεσμα την ενίσχυση των κερδών του τραπεζικού τομέα. Αυτό, ασχέτως του γεγονότος ότι και οι τράπεζες πλέον καθίστανται συνυπεύθυνες για το μέλλον του υπέρογκου αυτού δανεισμού, συνιστά και πάλι ενίσχυση κερδών ιδιωτικού τομέα με κόστος την επιδείνωση του δημοσίου χρέους. Στην περίπτωση που ο τραπεζικός τομέας παρουσίαζε προβλήματα επιβίωσης, το σύστημα όλο θα κινδύνευε με κατάρρευση. Δεν πρέπει δηλαδή να δίδεται η εντύπωση, από μερικούς πολιτικούς ιδιαιτέρως, ότι οι τράπεζες είναι αντίπαλος της οικονομίας. Είναι ο πιο κρίσιμος κλάδος της οικονομίας και γι' αυτό πρέπει να επιτηρείται στενά από τις εθνικές αρχές στην κατεύθυνση της ομαλής λειτουργίας της τραπεζικής αγοράς και της προστασίας του καταναλωτή.

3. Το κράτος προστατεύει με ρυθμίσεις την κερδοφορία τομέων της οικονομίας όπως αγορά των «κλειστών» επαγγελμάτων και επομένως, καθώς τα πράγματα δεν «ανοίγουν», οι αγορές δεν αναπτύσσονται με αποτέλεσμα τα φορολογικά έσοδα να μην αυξάνονται και το κράτος να αναγκάζεται να ενισχύει χαμηλόμισθους και συνταξιούχους επιβαρύνοντας τα ελλείμματα.

4. Το κράτος «ανέχεται» την παραοικονομία και με αυτόν τον τρόπο αφαιρεί φορολογικά έσοδα από τον εαυτό του. Συγκεντρώνει 30% περίπου έσοδα ως ποσοστό του ΑΕΠ, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για την ευρωζώνη είναι 40%! Ερωτώ: Πώς να μην υπάρχουν υψηλά ελλείμματα και χρέη όταν το σκέλος των εσόδων υστερεί τόσο, μα τόσο πολύ; Αντί να χρεώνονται οι ιδιώτες, χρεώνεται το κράτος λοιπόν.

5. Σε συνέχεια των παραπάνω, αποφεύγεται με συστηματικότητα η διατύπωση της αλήθειας, όσον αφορά το φορολογικό σύστημα. Στην Ελλάδα υπάρχουν 3 εκατ. που δεν πληρώνουν φόρο. Ερώτηση: Είναι όλοι αυτοί φτωχοί; Οχι φυσικά. Η τακτική αυτή συνεχίζεται και όσο ανεβαίνουν τα εισοδήματα στην φορολογική κλίμακα, με αποτέλεσμα το σύστημα να «υποτιμά» τα ατομικά εισοδήματα, να χαρίζει φόρους, να χρεώνεται το ίδιο. Η αλήθεια είναι ότι το αφορολόγητο ποσό στη Γερμανία είναι 8.500 ευρώ και στην Ελλάδα 12.000. Η αλήθεια είναι ότι χρειάζεται διεύρυνση της φορολογικής βάσης. Και φυσικά, τεκμήρια. Εστω μέχρι να μπορέσει το κράτος να πείσει ή να υποχρεώσει τους φορολογούμενους να είναι σχετικά ειλικρινείς. Μέχρι τότε, το δημόσιο χρέος θα αυξάνεται.

6. Το κράτος ενισχύει τα ταμεία, ενώ οι ιδιώτες - αποφεύγουν να πληρώσουν ασφαλιστικές εισφορές με αποτέλεσμα το κράτος συνεχώς να χρηματοδοτεί τα ταμεία.

7. Ρωτώ: Οι λίγοι παιδικοί σταθμοί, τα λιγοστά κρατικά μαιευτήρια, τα υποβαθμισμένα, υποχρηματοδοτούμενα δημόσια σχολεία, το περιορισμένο δίκτυο δημόσιων συγκοινωνιών, ποιον ευνοούν; Πού στρέφουν αναγκαστικά τους πολίτες; Μα στην αγκαλιά των ιδιωτών, τροφοδοτώντας τα κέρδη τους, μειώνοντας τις ζημιές τους.

Λαμβάνοντας υπ' όψιν τα παραπάνω, παρατηρούμε ότι τόσο στη χώρα μας όσο και στις χώρες της ευρωζώνης δημόσιο και ιδιωτικό χρέος μαζί μοιάζουν σαν δύο όμοια γεμάτα ποτήρια. Στο βαθμό που ο ιδιωτικός τομέας παίρνει τα ρίσκα και τις ευθύνες του, αναπτύσσει τον δανεισμό του και περιορίζει τελικά την εξάρτησή του από τον κρατικό δανεισμό.

Στην Ελλάδα, το χρέος του κράτους αντικατοπτρίζει και- τις αδυναμίες του ιδιωτικού τομέα της οικονομίας που δεν μπορεί να είναι ανταγωνιστικός με διεθνείς όρους. Το κράτος έτσι παίρνει πάνω του και μέρος του ιδιωτικού χρέους, γεγονός το οποίο αντικατοπτρίζει και την αδυναμία του ιδιωτικού τομέα να πάρει τις ευθύνες του, να είναι διεθνώς ανταγωνιστικός χωρίς την κρατική προστασία και χρέωση.

Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι η σπατάλη, η πελατεία, η ανορθολογικότητα δεν χαρακτηρίζουν την περίπτωση του ελληνικού κράτους. Ομως η βελτίωση της κατάστασης δεν γίνεται με την πολιτική απόφαση μερικών περικοπών ή και την καθήλωση των μισθών του δημόσιου τομέα. Χρειάζεται πια όλοι να πέσουμε σε βαθιά νερά και να μάθουμε κολύμπι.

Κουτσά-στραβά το πετύχαμε αυτό μέσα στην Ευρώπη. Από τις σημερινές κινήσεις μας, όμως, θα εξαρτηθεί εάν είναι βιώσιμη η παρουσία της χώρας τόσο στην ευρωζώνη όσο και στις διεθνείς αγορές, κυρίως για τις γενιές που έρχονται.

*Καθηγητής Οικονομικής Ανάλυσης στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς. Το άρθρο δημοσιεύεται ύστερα από άδεια του συγγραφέα.

12 comments:

  1. Μια και το δικό μου είναι το πρώτο comment, ας είναι γενικό.

    Έχω διαβάσει και παλαιότερα άρθρα του κ. Πελαγίδη, το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι γράφει διαπιστώσεις, άλλες σωστές και άλλες λάθος, και δεν καταλήγει σε σαφές συμπέρασμα.

    Από αυτά που αναφέρει, τα 1-2-4-5-7 είναι σωστά, το 3 σχεδόν σωστό, το 6 είναι ΕΝΤΕΛΩΣ λάθος ("...με αποτέλεσμα το κράτος συνεχώς να χρηματοδοτεί τα ταμεία..." - αν είναι δυνατόν!).

    "...Χρειάζεται πια όλοι να πέσουμε σε βαθιά νερά και να μάθουμε κολύμπι..."
    Σύμφωνοι, αλλά εδώ δεν μιλάμε για το Baywatch. Το κράτος δεν είναι απλά ναυαγοσώστης, έχει σαφείς υποχρεώσεις απέναντι στους πολίτες που το πληρώνουν και το συντηρούν.

    Αν μια επιχείρηση συνεργαστεί με τις τράπεζες με τους όρους που το ελληνικό κράτος το έκανε με το ΤΕΜΠΜΕ, δηλαδή χορηγήσει σε αυτές χρήματα (ασαφούς προέλευσης) και η τράπεζα κρατήσει μια καλή προμήθεια πριν τα δανείσει πάλι πίσω στην αφετηρία εντελώς νόμιμα, αυτό λέγεται ξέπλυμα χρήματος.
    Επειδή εδώ έχουμε να κάνουμε με το κράτος και με το δημόσιο συμφέρον (υποτίθεται), κανείς δεν το λέει έτσι, αλλά στην ουσία έτσι δουλεύουν πολλές επιχειρήσεις "ξεπλύματος". Το δάνειο στη συνέχεια επενδύεται πίσω νόμιμα σε ομόλογα και μετοχές, συχνά μέσω τρίτων, κ.ο.κ. Όλοι καταλήγουν με κέρδος και το αρχικό κεφάλαιο "εξαφανίζεται" και "επανεμφανίζεται" εντελώς καθαρό.

    Αντίθετα με εδώ, στις ΗΠΑ το κράτος συζητά την πώληση των μετοχών της Citigroup που έσωσε αγοράζοντας τα "τοξικά" της την εποχή της βαθιάς κρίσης - μόνο που δεν βιάζονται να το κάνουν, γιατί θέλουν να υπερσκελίσουν τις ζημιές που προέκυψαν στο ενδιάμεσο, έτσι ώστε να μην ζημιωθούν τα δημόσια ταμεία (ίσως βγάλουν και κέρδος κιόλας).

    Ένα σοβαρό κράτος δεν μπορεί να παίζει τον παπατζή με τα χρήματα των πολιτών, ούτε μπορεί να λέει "σκάσε και κολύμπα". Πρέπει να αιτιολογεί τα πάντα, ειδικά την εισοδηματική πολιτική και τη φορολογία (έναντι των κοινωνικών παροχών), και -κυρίως- να πείθει ότι αυτά είναι λογικά και δίκαια για όλους.

    ReplyDelete
  2. jaga
    σε μεγάλο βαθμό συμφωνώ μαζί σου.

    Στο 2 έχει άδικο- γιά την ακρίβεια δεν ξέρει τι λεει ο "καθηγητής Οικ.Ανάλυσης".

    Κάθε επενδυτής έχει το απόλυτο δικαίωμα να χρησιμοποιεί τα assets του ως collateral.
    Δεν φταίνε οι τράπεζες που το κράτος ψάχνει παντού γιά δάνεια και τα spreads επιτρέπουν το arbitrage.

    Φυσικά υπάρχει έντονο ρίσκο γιά τις τράπεζες μόλις αρχίσει η άνοδος των επιτοκίων.

    Ας καταλάβουν όλοι επιτέλους ότι στην Ελλάδα ο δημόσιος τομέας είτε συνθλιβει τον ιδιωτικό είτε λειτουργεί ως "μιζαδόρος" του ιδιωτικού

    Το κράτος δεν αγοράζει ιδιωτικά χρέη- "αγοράζει" χρόνο διότι δεν τολμά να πει την αλήθεια στους Ελληνες, ότι δηλαδή ΤΟ ΠΑΡΤΥ ΤΕΛΕΙΩΣΕ

    ReplyDelete
  3. ΟΙ ΑΘΛΙΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΚΑΚΟΠΟΙΟΙ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΑΛΛΟΥ!

    Να ποιούς υπέδειξε, με παρρησία, ο Φρακλιν Ρούσβελτ το 1936 την παραμονή της προεδρικής εκλογής του:

    "χρειάστηκε να παλέψουμε με τους παλιούς εχθρούς της ειρήνης-τις μονοπωλιακές επιχειρήσειςκαι τις τράπεζες,τους κερδοσκόπους,τους ταξικούς ανταγωνιστές,τους σεκταριστές της οικονομίας,τους κερδοσκόπους του πολέμου.
    Γνωρίζουμε πλέον ότι η
    διακυβέρνηση του
    οργανωμένου χρήματος είναι επικίνδυνη όσο και η διακυβέρνηση του οργανωμένου εγκλήματος"

    ΚΑΙ ΗΛΘΕ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ ΕΣΩΣΕ ΤΟ ΚΟΣΜΟ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΙς ΑΞΙΕς ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ,ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΤΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ.ΚΑΤΙ ΑΝΑΛΟΓΟ ΠΟΥ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ ΣΕ ΜΙΑ ΚΡΙΣΗ ΠΟΥ ΤΗΝ ΠΡΟΚΑΛΕΣΕ ΤΟ ΙΔΙΟ ΜΠΛΟΚ ΚΑ-ΚΟ-ΠΟΙ-ΩΝ.

    ReplyDelete
  4. Ορθιοι θα είναι τελικά στο ντιμπέιτ οι δύο πολιτικοί αρχηγοί.Ξεπέρασε τις αντιρήσεις του ο χοντρός που μέχρι τώρα έβαζε όρο να είναι ξαπλωμένος κρατώντας στο ένα του χέρι το αγαπημένο του χότ ντόγκ.
    Ο καθένας και το έμβλημά του.

    ReplyDelete
  5. "Στην Ελλάδα, το χρέος του κράτους αντικατοπτρίζει και- τις αδυναμίες του ιδιωτικού τομέα της οικονομίας που δεν μπορεί να είναι ανταγωνιστικός με διεθνείς όρους."

    Αυτή είναι η ουσία του άρθρου

    ReplyDelete
  6. Έλληνας επιχειρηματίας

    1.δε θέλει να πληρώνει φόρους
    2.δε θέλει να πληρώνει εισφορές
    3.θέλει το χαμηλότερο επιτόκιο δανεισμού και την ευκολότερη πρόσβαση στις τράπεζες
    4.θέλει καλύτερους όρους για τον τειρεσία
    5.θέλει επιδότηση από το εσπα, τον αναπτυξιακό και το πδε
    6.θέλει ο εργαζόμενος να δουλεύει 12 ώρες με το βασικό
    7.θέλει το κράτος να του πληρώνει τη σύνταξη

    ReplyDelete
  7. Έντονο ρίσκο για τις τράπεζες;;; Ποιες αυτές που έχουν γίνει bail out από το κράτος, δανείζονται με 1% και δανείζουν μετά με 6% αυτόν που τους έσωσε;

    ser μας έδωσες πάσα για ένα Post σε στυλ gmosios

    jaga well said

    ReplyDelete
  8. "...στην Ελλάδα ο δημόσιος τομέας είτε συνθλιβει τον ιδιωτικό είτε λειτουργεί ως "μιζαδόρος" του ιδιωτικού..."

    Αν άλλαζε στην παραπάνω φράση το "δημόσιος τομέας" και γινότανε "σιδηρά τριάδα" κρατικής γραφειοκρατίας, κόμματος εξουσίας και συνδικαλιστικής μαφίας τότε έπεσες διάνα.

    ReplyDelete
  9. Σιγά τα ωά μιλάει και ο ιδιωτικός τομέας η κουνέλα που γεννάει αρχιλαμόγια.

    ReplyDelete
  10. 'Ηρθε, λέει, το κράτος και έσωσε τον κόσμο.

    Χαχαχαχαχ, μπα σε καλό σου, κρατιστή Parmenidi. Το κράτος θα σε σώσει, θα σε φορολογήσει και θα αποφασίσει ΑΥΤΟ για το πως θα ξοδέψεις τα λεφτά σου, ποιές αγορές θα επιδοτήσει, ποιές επιχειρήσεις θα επιβιώσουν κλπ.

    Τι κρίμα όμως που το κράτος δημιούργησε την κρίση, κρατώντας τα επιτόκια χαμηλά για πολύ καιρό κάθε φορά που το σύστημα δεν τράβαγε, και κατευθύνοντας την επιπλέον ρευστότητα σε φούσκες. Κάθε φορά οι φούσκες γινόντουσαν χειρότερες, και κάθε φορά τα επιτόκια πέφταν χαμηλότερα.

    ReplyDelete
  11. Ρε συ Τζιμ, ακόμα την προπαγάνδα των Libertarians παπαγαλίζεις; Πάρτε το χαμπάρι την κρίση την προκάλεσε η διακυβέρνηση του
    οργανωμένου χρήματος όπως είπε και ο Ρούσβελτ. Και ποιος την έφτιαξε αυτή τη διακυβέρνηση; Η πολιτική της απελευθέρωσης των πάντων με ιδεολογική αναφορά το νεοφιλελευθερισμό. Τι να λέμε τώρα. Οι υπερβολές του κεϋνσιανισμού έφτιαξαν την κρίση του 70. Οι υπερβολές του νεοφιλελευθερισμού έφτιαξαν τη σημερινή.

    ReplyDelete
  12. Στου κουφού την πόρτα, όσο θέλεις βρόντα..

    ReplyDelete