Τράπεζες και Ασφαλιστικό όλα τα λεφτά

Στις 5 Οκτωβρίου 2009 η κυβέρνηση που θα προκύψει από τις εκλογές θα βρεθεί εγκλωβισμένη στις μυλόπετρες ενός μεγάλου δημοσιονομικού προβλήματος και μιας ύφεσης, που όσο περνάει ο καιρός θα οξύνεται.

Καταρχάς χρωστάμε. Ήδη από τέλη του 2008, παρότι είχε προηγηθεί μια δωδεκαετής περίοδος ισχυρής ανάπτυξης, κράτος, νοικοκυριά και επιχειρήσεις χρωστούσαμε περί τα 512 δις ευρώ ή 211% του ΑΕΠ. Μια πραγματική δουλοπαροικία του χρέους. Η ύφεση επιδείνωσε περαιτέρω τα δημοσιονομικά μας μεγέθη. Το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού που σε συνθήκες ισχυρής ανάπτυξης είχε ξεπεράσει ήδη το 3% που ορίζει ως όριο η ΕΕ, σήμερα προσεγγίζει το 8%. Το δε δημόσιο χρέος έχει βάλει πλώρη για το 109% του ΑΕΠ, ενώ το συνολικό χρέος κράτους και ιδιωτών αναμένεται να υπερβεί τα 600 δις ευρώ. Σημειωτέον, στα μεγέθη αυτά δεν μετρώνται οι συνολικές ακάλυπτες μεσοπρόθεσμες υποχρεώσεις του κράτους στο ασφαλιστικό, λόγω της διαδικασίας πληθυσμιακής γήρανσης. Μόνο για τον κλάδο κύριας σύνταξης, εκτιμάται αναλογιστικό έλλειμμα του Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης της τάξης των 337 δις ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί περίπου στο 153% του ελληνικού ΑΕΠ.

Δεύτερον, η οικονομία συρρικνώνεται. Η ανάπτυξη, έπειτα από 15 χρόνια αυξητικής πορείας με μέσο όρο ανόδου το 3,5% έως 4%, έχει πλέον αρνητικό πρόσημο, με τους διεθνείς οργανισμούς να εκτιμούν ότι θα κλείσει στο -1%. Η δε ιδιωτική κατανάλωση, παραδοσιακή ατμομηχανή της ανάπτυξης έχει παγώσει, από ρυθμό αύξησης 4% ετησίως που ανέρχονταν το διάστημα 1997 με 2007. Ταυτόχρονα, οι ιδιωτικές επενδύσεις βρίσκονται σε ραγδαία υποχώρηση, ήδη από το 2007, ενώ η αγορά βρίσκεται στα πρόθυρα πιστωτικής ασφυξίας.

Υπ’ αυτές τις συνθήκες, εάν το μελλοντικό οικονομικό επιτελείο επιχειρήσει να αντιμετωπίσει μονόπαντα και με λογιστικό τρόπο το ένα πρόβλημα (πχ το δημοσιονομικό), αφήνοντας στην τύχη του το άλλο (πχ την ύφεση), όπως για παράδειγμα προτείνει η Κυβέρνηση Καραμανλή, η κατάληξη θα είναι αυτή της Αργεντινής τη δεκαετία του ‘90 και των αρχών του 2000. Οξεία ύφεση με ταυτόχρονη υπερχρέωση και πλήρη αναξιοπιστία στο εξωτερικό.

Από την άλλη, είναι σαφές ότι όποιος έχει στο μυαλό του πακέτα διάσωσης τύπου Ομπάμα, σύντομα θα βρεθεί αντιμέτωπος με ένα πιθανό αδιέξοδο. Λεφτά χρειάζονται και βεβαίως πρέπει να εισρεύσουν στην αγορά, όμως λεφτά δεν υπάρχουν. Όχι μόνο χρωστάμε, αλλά έχοντας απολέσει το όπλο της νομισματικής πολιτικής εντός της ΟΝΕ, δεν είμαστε καν σε θέση να κάνουμε σοβαρό παιχνίδι με τη ρευστότητα. Που θα βρεθούν λοιπόν τα λεφτά;

Σίγουρα πρέπει να αυξηθούν τα έσοδα. Ο στρατηγικός στόχος είναι η σταδιακή αύξηση των εσόδων του κράτους από φόρους στο 40% του ΑΕΠ (όσο είναι και στην ΟΝΕ), από 32% που είναι σήμερα. Ο στόχος αυτός προϋποθέτει μια εκστρατεία είσπραξης των ανείσπρακτων οφειλών που δεν ανήκουν σε εταιρείες μαϊμού ή πτωχευμένες εταιρείες και άρα είναι δυνατόν να εισπραχθούν, κατάργηση της αυτοτελούς φορολόγησης, φορολόγηση των κερδών του κεφαλαίου από συναλλαγές στο χρηματιστήριο, θεσμοθέτηση Capital Gains Tax, μείωση του αφορολόγητου ορίου –δεν μπορεί να έχουμε μεγαλύτερο αφορολόγητο από τη Γερμανία , αναδιάρθρωση του ΥΠΟΙΟ και των ελεγκτικών μηχανισμών του κράτους, έτσι ώστε οι συναλλαγές να γίνονται ηλεκτρονικά, οι Υπηρεσίες να οργανωθούν βάσει λειτουργίας και όχι βάσει φόρων όπως είναι σήμερα, και οι έλεγχοι να διεξάγονται βάσει μοντέλων ανάλυσης κινδύνου και όχι να έγκεινται στη διακριτική ευχέρεια των ελεγκτών.

Σίγουρα επίσης πρέπει να περιοριστούν οι δαπάνες. Ανάμεσα σε άλλα αυτό σημαίνει: πάγωμα του ρυθμού αύξησης των λειτουργικών και καταναλωτικών δαπανών κάτω από τον πληθωρισμό, περικοπές σε μισθούς και εισοδήματα στελεχών από Επιτροπές και ΔΣ, προσλήψεις μόνο στην υγεία, πάγωμα σε όλους τους υπόλοιπους τομείς ή εφαρμογή του συστήματος πέντε φεύγουν ένας μπαίνει, ενοποίηση λογιστικών και πληροφορικών συστημάτων - πρέπει να απαγορευτούν όλες οι χειρόγραφες συναλλαγές και να ενοποιηθούν τα λογιστικά συστήματα.

Σίγουρα, όμως, όσο καλά και να το κάνει κανείς, το ανακάτεμα της δημοσιονομικής σούπας με συμβατικούς όρους δεν είναι σε θέση πρώτον, να δημιουργήσει το απαραίτητο κεφάλαιο που απαιτείται για να αναθερμανθεί η οικονομία και δεύτερον, να καταστήσει τη δημοσιονομική θέση της χώρας βιώσιμη σε βάθος χρόνου.

Απαιτούνται πιο δραστικά μέτρα.

Την επόμενη κιόλας των εκλογών η κυβέρνηση που θα προκύψει θα αναγκαστεί να δανειστεί για να καλύψει το έλλειμμα του προϋπολογισμού που πλέον βρίσκεται στο 8% του ΑΕΠ, αλλά και για να χρηματοδοτήσει την εθνική συμμετοχή στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, το ΕΣΠΑ και τον Αναπτυξιακό Νόμο, εργαλεία μέσω των οποίων θα τονωθεί η πραγματική οικονομία. Είναι βέβαιο ότι οι διεθνείς πιστωτές (ξένες τράπεζες, χρηματοπιστωτικοί οίκοι κοκ) θα κοιτάξουν να εκτοξεύσουν πάνω τα spreads. Ήδη ξεκίνησε ο χορός της υποβάθμισης της πιστοληπτικής ικανότητας του ελληνικού δημοσίου με τη Standard & Poors να ρίχνει τις πρώτες προειδοποιητικές βολές.

Ο δανεισμός του κράτους, όμως, δεν πρέπει να συνεχιστεί με τους επαχθείς όρους που έγινε καθ’ όλη τη διάρκεια του περασμένου έτους. Με επιτόκια δηλαδή στα ύψη, κοντά στο 6%. Δεδομένου, όμως, ότι οι ξένες τράπεζες δεν πρόκειται να πειστούν να δανείσουν την Ελλάδα με χαμηλά επιτόκια, και δεδομένου επίσης ότι ούτε η Τράπεζα της Ελλάδος, ούτε η ΕΚΤ μπορούν να δανείσουν το ελληνικό κράτος άμεσα, ένα τέτοιο εγχείρημα θα είναι εξαιρετικά δύσκολο.

Θα μπορούσαν εδώ να αξιοποιηθούν δύο ή τρεις κρατικές ελληνικές τράπεζες. Αφού δανειστούν οι ίδιες με χαμηλά επιτόκια από την ΕΚΤ ή τη διατραπεζική αγορά, όπου δε φαίνεται σε σύντομο χρονικό διάστημα να κλείνει ο κρουνός ρευστότητας, να δανείσουν με ελάχιστο κέρδος το ελληνικό δημόσιο (+1% πάνω από το επιτόκιο που τους δανείζει η ΕΚΤ και όχι 6% και 4,5% που κάνουν τώρα), παρέχοντας έτσι άμεσα φτηνά κεφάλαια με στόχο την αναθέρμανση της εγχώριας οικονομικής δραστηριότητας. Ταυτόχρονα θα πρέπει να δεσμευτούν επίσης ότι δεν θα μεταπωλήσουν τους τίτλους σε ξένους επενδυτές γεγονός που θα οδηγήσει και πάλι σε αύξηση επιτοκίων. Οι τράπεζες που τίναξαν την μπάνκα στον αέρα τα τελευταία χρόνια, καλούνται ουσιαστικά να επιδείξουν γενναιοδωρία.

Αν όλα αυτά ακούγονται ολίγον τι σοσιαλιστικά η αλήθεια είναι ότι είναι. Πως αλλιώς, όμως, θα εξασφαλίσουμε κεφάλαια σε χαμηλό κόστος, χωρίς να επιβαρύνουμε δραματικά το χρέος; Εκτός και αν κάποιος πιστεύει ότι ξαφνικά το έλλειμμα θα γίνει πλεόνασμα και το πρόγραμμα δανεισμού του δημοσίου θα σταματήσει;

Από εκεί και πέρα το πολύ χρήμα είναι στο ασφαλιστικό. Τη βασική δηλαδή πηγή ραγδαίας αύξησης των δαπανών στο μέλλον. Λίγη σημασία έχει αν το χρέος είναι στο 100% και ξάφνου πάει στο 110% σήμερα τη στιγμή που έχουμε μεσοπρόθεσμες ακάλυπτες υποχρεώσεις ύψους 337 δις μόνο στα ταμεία κύριας σύνταξης στο μέλλον.

Στο πλαίσιο αυτό έχουμε προτείνει ένα μικτό κοινωνικό σύστημα ασφάλισης με:

1. Έναν πυλώνα βασικής σύνταξης, στη λογική της αναδιανομής και της αλληλεγγύης των γενεών, με προκαθορισμένες τελικές παροχές βάσει ενιαίων και σταθερών κανόνων για όλους τους ασφαλισμένους, ΕΝΑ ταμείο-«εθνικό κορβανά» για όλους τους Έλληνες με κρατική διοίκηση, απαγόρευση επενδύσεων σε σύνθετα προϊόντα καθώς και απαγόρευση χρησιμοποίησης των εισφορών των ασφαλισμένων για άλλους λόγους πλην της πληρωμής συντάξεων.

2. Έναν πυλώνα προσωπικής αποταμίευσης, με κεφαλαιοποιητική λογική, χωρίς προμήθειες, με προκαθορισμένες υποχρεωτικές εισφορές εργαζόμενου και εργοδότη, αλλά όχι προκαθορισμένες παροχές, εποπτευόμενο από την Τράπεζα της Ελλάδος και με εγγυημένο το αρχικό κεφάλαιο του ασφαλισμένου. Εδώ ο κάθε ασφαλισμένος είναι κυρίαρχος και διαχειριστής των χρημάτων του. Έχει ατομική μερίδα ασφάλισης στην οποία έχει πρόσβαση ανά πάσα στιγμή ακόμα και από το διαδίκτυο. Επιλέγει από μία γκάμα βασικών και απλών επενδυτικών προϊόντων ανάλογα με την αντοχή του στο ρίσκο, ενώ σημειωτέον τα σύνθετα και δομημένα απαγορεύονται και εδώ δια νόμου.

Το μικτό ασφαλιστικό σύστημα, είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για να υπερβούμε το βισμαρκικό συνταξιοδοτικό σύστημα μπάχαλο, που δεν έχει να πληρώσει, και ταυτόχρονα να μη ρίξουμε την κοινωνία στην αγκαλιά των αρπακτικών τύπου Παύλου Ψωμιάδη και λοιπών ασφαλιστικών εταιρειών ζόμπι, που από χτες τις παρατηρούμε να καταρρέουν οδηγώντας ασφαλισμένους και εργαζόμενους στην αβεβαιότητα. Εάν επιτέλους αποφασίσουμε να λύσουμε το θέμα του ασφαλιστικού, χωρίς να μας πιάνει υστερία κάθε φορά που ακουμπάμε την ιερή αυτή αγελάδα, θα καταφέρουμε και το δημοσιονομικό να επιλύσουμε και τα θεμελιώδη προβλήματα του συνταξιοδοτικού μας συστήματος να αντιμετωπίσουμε. Και φυσικά με λυμένο ασφαλιστικό κανείς κερατάς ξένος οίκος δεν μπορεί να υποβαθμίσει την πιστοληπτική σου ικανότητα.