«Στιγμές μαγείας!» Εξαφανίστηκε η σύγκλιση. Άδειασαν τα ταμεία

“Στιγμές μαγείας”! Όσο απίστευτο κι αν ακούγεται, έτσι τιτλοφορείται, εν μέσω της βαθύτερης οικονομικής κρίσης που έχει αντιμετωπίσει η χώρα από τις αρχές του ‘90, η πρόσκληση που στέλνει η διοίκηση της ΔΕΘ για την ομιλία του Κ. Καραμανλή στα εγκαίνια της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης, το Σάββατο 5 Σεπτεμβρίου. Δύο τινά μπορούν να συμβαίνουν εδώ. Είτε ο εμπνευστής του ανεκδιήγητου αυτού σλόγκαν διαθέτει σαρδόνιο χιούμορ και φαντάζεται την κυβέρνηση σαν άλλο Ντέβιντ Κόπερφιλντ που αδειάζει ταμεία και εξαφανίζει τη σύγκλιση ως «δια μαγείας». Είτε πολύ απλά είναι εντελώς άσχετος με τη σημερινή συγκυρία και βλέπει τη ΔΕΘ σαν αυτό που πραγματικά έχει καταντήσει. Ένα τριτοκοσμικό βλαχομπαρόκ πανηγύρι με μαγικές εξορμήσεις στα «πολιτιστικά κέντρα» της συμπρωτεύουσας. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά για να δούμε πως φτάσαμε να ζούμε τέτοιες μαγικές στιγμές.

Στις αρχές του 2000, και αφού είχε κλειδώσει η ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ, διατυπώθηκε για πρώτη φορά με σαφήνεια και υιοθετήθηκε απ’ όλους ως σαφής εθνική προτεραιότητα η πραγματική σύγκλιση της ελληνικής οικονομίας με την Ευρώπη. Η βελτίωση δηλαδή του κατά κεφαλή ΑΕΠ σε όρους πραγματικής αγοραστικής δύναμης, έτσι ώστε να πλησιάσουμε τον αντίστοιχο μέσο όρο των 15 «παλαιών» ευρωπαϊκών κρατών.

Από το 2000 μέχρι το 2008, η Ελλάδα πράγματι ακολούθησε μια σταθερή πορεία πραγματικής σύγκλισης με την ΕΕ, συνεχίζοντας ουσιαστικά μια τάση που ξεκίνησε το 1995 και η οποία με οδηγό τον υψηλότερο από τις άλλες χώρες ρυθμό ανάπτυξης συνεχίστηκε αδιάλειπτα για 13 ολόκληρα συναπτά έτη.

Το 2009 επήλθε η ανακοπή. Η μεγέθυνση της ελληνικής οικονομίας σταμάτησε βίαια με το ρυθμό ανάπτυξης να υποδιπλασιάζεται, σήμερα να βρίσκεται στο -0,3% με προοπτική να κλείσει το έτος στο -1,3%. Κανείς δεν αμφιβάλει ότι η συρρίκνωση αυτή του ΑΕΠ τόσο έντονα και τόσο γρήγορα, η οποία δυνητικά οδηγεί σε απόκλιση την εθνική οικονομία, οφείλεται στην ένταση της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και το πάγωμα στο οποίο αυτή οδήγησε την ευρωπαϊκή και κατ’ επέκταση εγχώρια οικονομική δραστηριότητα.

Η πορεία ωστόσο ανακοπής της πραγματικής σύγκλισης της ελληνικής οικονομίας ξεκίνησε πριν ακόμα εμφανιστεί στον ορίζοντα η οικονομική κρίση που έφερε την ύφεση. Συγκεκριμένα, ξεκίνησε το 2008, όταν οι καθαρές συνολικές επενδύσεις παγίου κεφαλαίου έπεσαν κατακόρυφα στο 8% του ΑΕΠ, από 12,5% το 2007 και 14% το Ολυμπιακό 2004. Αρκεί να σκεφτούμε ότι οι ιδιωτικές επενδύσεις παγίου κεφαλαίου μειώθηκαν σε τρέχουσες τιμές κατά 10% από το 1990. Γιατί είναι αυτό σημαντικό; Διότι, πολύ απλά οι επενδύσεις των επιχειρήσεων σε εξοπλισμό υπήρξαν επί μία δεκαετία η βασική πηγή της ραγδαίας αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας (4% και 3% ετησίως), οδηγώντας έτσι την κατά κεφαλή αγοραστική δύναμη των εργαζόμενων σε σταθερή τροχιά πραγματικής σύγκλισης με την ΕΕ. Αυτό μάλιστα συνέβη, παρά το γεγονός ότι οι εργαζόμενοι στις περισσότερες περιπτώσεις δεν καρπώθηκαν το σύνολο της αύξησης της παραγωγικότητάς τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο τέλος της περιόδου 1997-2004 η μεν μέση πραγματική αμοιβή στον ιδιωτικό τομέα είχε αυξηθεί κατά 27%, ενώ η παραγωγικότητα κατά 36,5%.

Οι παραπάνω εξέλιξη λειτούργησε σαν το καναρίνι στο ορυχείο. Προειδοποίησε για το τέλος ενός επενδυτικού κύκλου, κατά τον οποίο εισήχθησαν στην παραγωγή νέες τεχνολογίες και μηχανολογικός εξοπλισμός, και κατ’ επέκταση τη σταδιακή εξάντληση του ρυθμού ανόδου της παραγωγικότητας της εργασίας. Η επενδυτική προσπάθεια η οποία ξεκίνησε το 1995 εισήλθε σε πτωτική τροχιά το 2008 για λόγους οι οποίοι προηγούνται της παγκόσμιας ύφεσης και σχετίζονται με δομικές ιδιαιτερότητες του ελληνικού κύκλου ανάπτυξης.

Ως εκ τούτου μία σοβαρή κυβέρνηση, υπεύθυνη και όχι λαϊκιστική όπως αρέσκεται να διαφημίζει στα φυλλάδιά της η ΝΔ, δεν μπορεί να αγνοεί αυτά τα δεδομένα, να στρουθοκαμηλίζει ή κατά περίπτωση να κρύβεται πίσω από την οικονομική κρίση κάνοντας πως δε βλέπει. Σήμερα με τη συρρίκνωση της διεθνούς οικονομικής δραστηριότητας να μας έχει επηρεάσει σημαντικά, την ιδιωτική κατανάλωση να έχει πέσει στα τάρταρα και την αγορά να στενάζει για πιστώσεις, είναι σίγουρο ότι βραχυπρόθεσμα θα αναβληθεί η υλοποίηση των όποιων επιχειρηματικών επενδύσεων με δυσμενείς συνέπειες για την ανάπτυξη και ακολούθως την πορεία σύγκλισης της ελληνικής οικονομίας με το μέσο όρο της ΕΕ.

Παράλληλα όμως, με την πορεία επιβράδυνσης και τελικά ανακοπής της πραγματικής σύγκλισης της ελληνικής οικονομίας με την ΕΕ, η χώρα μας βρίσκεται εδώ και χρόνια σε μια τροχιά δημόσιας υπερχρέωσης. Μόνο για φέτος υπολογίζεται ότι θα πληρώσουμε 14 δις ευρώ σε τόκους εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους (μόνο το χρέος της κεντρικής κυβέρνησης στην πενταετία αυξήθηκε 60 δις ευρώ). Δηλαδή 4 δις ευρώ και βάλε περισσότερα από το σύνολο του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων που με το ζόρι προσεγγίζει τα 9 δις. Αν λάβουμε δε υπόψη τη διπλή επίδραση της διαδικασίας πληθυσμιακής γήρανσης και της κρίσης στα ασφαλιστικά ταμεία τότε δεν είναι να απορεί κανείς που υπ’ αυτές τις συνθήκες το κράτος δεν έχει να πληρώσει για συντάξεις, πχ το Επικουρικό Ταμείο των Δημοσίων Υπαλλήλων, ούτε προκαλεί εντύπωση το ότι το δημόσιο αντί να πληρώσει τους προμηθευτές του με μετρητά ως οφείλει να πράξει, τους πληρώνει μεταχρονολογημένα με ομόλογα και έντοκα γραμμάτια οδηγώντας την αγορά σε ασφυξία.

Μπροστά σ’ αυτές τις δυσμενείς εξελίξεις, αποδεικνύεται τελικά ότι μόνο μια κυβέρνηση που έχει χάσει την επαφή με την πραγματικότητα θα μπορούσε έχει υιοθετήσει το σύνθημα «στιγμές μαγείας» για τη ΔΕΘ. Εκτός φυσικά και αν θεωρείται μαγεία το γεγονός ότι επιτέλους εξαφανίστηκε από τον ορίζοντα η προοπτική της πραγματικής σύγκλισης μαζί και τα λεφτά. Ε, τότε, να πούμε μπράβο στους μάγους. Καλά τα κατάφεραν.