Η λύση είναι πράσινη

Της G700
Δημοσιεύτηκε στο Newstime

Το Δεκέμβριο του 2009 οι ηγέτες όλου του κόσμου θα συναντηθούν στην Κοπεγχάγη, σε ειδική σύνοδο του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή. Φυσική κατάληξη των προπαρασκευαστικών συνόδων του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη και της G20 στο Πίτσμπουργκ, η Σύνοδος της Κοπεγχάγης φιλοδοξεί να θέσει τη βάση για μια κοινή μετάβαση σε μια παγκόσμια οικονομία με χαμηλές εκπομπές άνθρακα. Οι πάντες ευελπιστούν ότι στην Κοπεγχάγη θα υπάρξει τελικά συμφωνία που θα δεσμεύει τους υπογράφοντες σε συγκεκριμένους στόχους μείωσης των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου, τόσο ισχυρή ώστε να εκπέμψει παράλληλα και την εμπιστοσύνη της παγκόσμιας κοινότητας στο όραμα της πράσινης οικονομίας, αλλά και να παράσχει την ασφάλεια που χρειάζονται οι νέες πράσινες επενδύσεις.

Διαμορφώνεται σταδιακά μπροστά μας ένα νέο αναπτυξιακό τοπίο. Δίπλα στην ατζέντα της συνετής δημοσιονομικής διαχείρισης, της παραγωγικότητας, της διαφάνειας, της εμβάθυνσης της δημοκρατίας, της αντιμετώπισης της πληθυσμιακής γήρανσης και της ρύθμισης του χρηματοπιστωτικού συστήματος, προστίθεται πλέον και η ατζέντα της πράσινης οικονομίας. Όχι επειδή ξαφνικά, πολίτες και ηγέτες απόκτησαν οξυμένη οικολογική ευαισθησία, παρά ως απάντηση στη μεγαλύτερη παγκόσμια οικονομική κρίση από το κραχ του 1929.

Σε αντίθεση με όσους σνομπάρουν την κουβέντα, ισχυριζόμενοι ότι εν μέσω επιδείνωσης της οικονομικής κρίσης αποτελεί πολυτέλεια να μιλάμε για το περιβάλλον μια και το κόστος αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής είναι υπερβολικό, η αλήθεια είναι ότι ισχύει το ακριβώς αντίθετο. Δεν είναι μόνο ότι κάθε δαπάνη της τάξης του 1% του ΑΕΠ για την προληπτική αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής θα γίνει 4%-6%, όταν αναγκαστούμε να αντιμετωπίσουμε τις συνέπειές της (Έκθεση Stern).

Η αναθέρμανση της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας περνάει μέσα από την πράσινη ανάπτυξη. Πράσινη ανάπτυξη σημαίνει νέες δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις, νέες θέσεις εργασίας, νέο κύμα καινοτομίας, νέες βιομηχανίες αιχμής, δημιουργία νέας προστιθέμενης αξίας και ώθηση της οικονομίας. Σύμφωνα με τη Διεθνή Υπηρεσία Ενέργειας η ανάγκη για μείωση των αερίων του θερμοκηπίου θα απαιτήσουν επενδύσεις ύψους 22 τρις ευρώ έως το 2030. Έως το 2015 ο πράσινος τομέας θα έχει τζίρο 4,7 τρις ευρώ και θα απασχολεί εκατομμύρια ανθρώπους.

Ταυτόχρονα, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η πράσινη ανάπτυξη είναι ένα βασικό εργαλείο αποκατάστασης της διαγενεακής δικαιοσύνης που σήμερα έχει διαταραχτεί από το συνδυασμό οικολογικού ελλείμματος και πληθυσμιακής γήρανσης.

Η μείωση της εξάρτησης από το πετρέλαιο, η ανάπτυξη της περιβαλλοντικής βιομηχανίας και των ΑΠΕ, η ανάπτυξη καθαρών τεχνολογιών για τη βιομηχανία καθώς και δικτύων επεξεργασίας και παροχέτευσης αποβλήτων, η ανακύκλωση και η επίλυση του ζητήματος των σκουπιδιών στις πόλεις, η μείωση των αιωρούμενων σωματιδίων στα αστικά κέντρα, η αύξηση της αποδοτικότητας των ενεργειακών δικτύων, η εξοικονόμηση ενέργειας και η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, η εξασφάλιση της ενεργειακής επάρκειας, η αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας, ο περιορισμός της ηχορύπανσης σε κάθε πόλη, η επένδυση στις μαζικές μεταφορές, η ανάπτυξη της επιστημονικής έρευνας και καινοτομίας για να αναπτυχθούν οι απαραίτητες τεχνολογίες, όλα αποτελούν υποδομές και σημαντικά projects που συνθέτουν το λεγόμενο και πράσινο New Deal.

Υπό το πρίσμα αυτής της πραγματικότητας καλούμαστε να αξιολογήσουμε και τις εγχώριες πολιτικές εξελίξεις. Στις 4 Οκτωβρίου έχουμε εκλογές. Ποια η θέση των κομμάτων σχετικά με την πράσινη ανάπτυξη;

Από τη μία μεριά έχουμε την πολυκατοικία της Δεξιάς. Με κάτοικους την υποκριτικά δημοσιονομικόπληκτη ΝΔ, που έχει ως πρώτη προτεραιότητα τη «χωματουργική» ανάπτυξη τύπου δεκαετίας ‘50, και το ΛΑΟΣ που εμμέσως πλην σαφώς θεωρεί την πράσινη οικονομία πράσινα άλογα. Είναι χαρακτηριστική η αποστροφή του κ. Καρατζαφέρη ότι όταν δεν έχεις να φας δεν ασχολείσαι με τα δέντρα. Δυστυχώς, εντός της πολυκατοικίας της Δεξιάς, οι απόψεις της φιλελεύθερης κεντροδεξιάς διαμένουν αμπαροκλειδωμένες στο υπόγειο, ενώ τα περισσότερα ιστορικά στελέχη της, πολλά εξ’ αυτών με καινοτόμες ιδέες για το περιβάλλον, όπως ο κ. Σ. Μάνος, έχουν φάει προ πολλού έξωση. Κάποιοι νέοι που προσπαθούν να τσαλαβουτίξουν στα εχθρικά νερά της ελληνικής πολιτικής σκηνής με τη σημαία του Φιλελευθερισμού, βλέπουν το κύμα να τους πετάει στις ξέρες.

Στους αρνητές της πράσινης οικονομίας συγκαταλέγεται και το ΚΚΕ, δεδομένου ότι εντάσσει το Πράσινο New Deal στα εργαλεία εξομάλυνσης των εσωτερικών αντιφάσεων και συγκρούσεων του καπιταλισμού.

Από την άλλη μεριά υπάρχουν οι υποστηρικτές της πράσινης λύσης. Καταρχάς, υπάρχει ο ΓΑΠ ο οποίος αποτελεί έναν αυθεντικό εκπρόσωπο της άποψης να μπολιαστεί η παραδοσιακή σοσιαλδημοκρατία με τις ιδέες της πράσινης οικονομίας. Η άποψη αυτή σε συνδυασμό με την αξιοποίηση της θέσης του ως Προέδρου της Σοσιαλιστικής Διεθνούς για την προώθηση της ατζέντας της πράσινης οικονομίας σε παγκόσμιο επίπεδο έχει οδηγήσει σε θετικά σχόλια ακόμα και από κατά παράδοση σκεπτικιστικά απέναντι στο πρόσωπό του έγκυρα διεθνή περιοδικά όπως ο Economist. Δεύτερον, υπάρχουν οι δυνάμεις της Οικολογίας εντός της Αριστεράς και συγκεκριμένα του ΣΥΡΙΖΑ, με αγώνες που ξεκινάνε από τον Παπαγιαννάκη και φτάνουν μέχρι την Ανοιχτή Πόλη του Αλέξη Τσίπρα. Τέλος, υπάρχουν οι Οικολόγοι Πράσινοι, ένα κόμμα franchise των Ευρωπαίων Πράσινων, ικανό να παίξει το ρόλο μιας πράσινης συνείδησης τόσο εντός των θεσμών όσο και έξω σε επίπεδο κοινωνίας.

Προφανώς, στο βαθμό που η λύση στην οικονομική κρίση είναι πράσινη, πριμοδοτούμε τις πράσινες δυνάμεις στις επικείμενες εκλογές. Ιδανικά, με στόχο μια ισχυρή κυβέρνηση και μία Βουλή με ανεπτυγμένη Πράσινη συνείδηση και ισχυρή φωνή στα θέματα της οικολογίας.

Ωστόσο, δεν ξεγελιόμαστε. Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι το πέρασμα στην πράσινη οικονομία προϋποθέτει επίπονες οικονομικές και πολιτικές αλλαγές. H ανακατανομή των εθνικών πόρων, η διαμόρφωση νέων κινήτρων, η στροφή της «εθνικής προσπάθειας» στην πράσινη ανάπτυξη και η αλλαγή του παραγωγικού status quo προϋποθέτουν σημαντικό βραχυπρόθεσμο κόστος και κοινωνική θυσία, εφόσον προβλέπεται μεταφορά πόρων και κινήτρων από μη παραγωγικούς - μη ανταγωνιστικούς τομείς σε νέες οικονομικές δραστηριότητες.

Η επιτυχία της μετάβασης σε ένα νέο αναπτυξιακό μοντέλο προϋποθέτει ριζοσπαστικές αλλαγές στο τρίγωνο «κράτος - πανεπιστήμια - επιχειρηματικότητα»: α) ευέλικτη και αποτελεσματική δημόσια διοίκηση που κατανέμει τους εθνικούς πόρους στη βάση της αξιολόγησης δαπάνης - αποτελέσματος β) υψηλής ποιότητας πανεπιστήμια που αξιοποιούν αποτελεσματικά τους εθνικούς πόρους και «επικοινωνούν» δημιουργικά με την αγορά εργασίας και τις νέες παραγωγικές ανάγκες, γ) επιχειρηματικότητα ευκαιρίας που επιδιώκει την κερδοφορία όχι στη σκιά του πελατειακού κράτους (στημένες δουλειές με το δημόσιο) και στη διαρκή συμπίεση του εργατικού κόστους, αλλά στην επένδυση στους νέους «εργάτες γνώσης» και στην καινοτομία.

Τα παραπάνω προϋποθέτουν στην κυριολεξία τη γενοκτονία των ραντιέρηδων του συστήματος: διάλυση του πελατειακού κράτους και της προσοδοθηρίας, αλλαγή του τρόπου διαχείρισης του δημοσίου χρήματος, σύγκρουση με τη μετριοκρατία και τις δυνάμεις του status quo στα πανεπιστήμια, κατάρρευση του παρεοκρατικού καπιταλισμού και σύγκρουση με την επιχειρηματική κουλτούρα «της αρπαχτής».

Η αλλαγή παραγωγικού μοντέλου σε μία σύγχρονη δημοκρατία είναι μία εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση. Απαιτεί θυσίες, συγκρούσεις και δημιουργικές καταστροφές, καθώς θίγει ολόκληρο το πολιτικό, θεσμικό και οικονομικό σύστημα, κοινωνικό κράτος, δημόσια διοίκηση, πανεπιστήμια, επιχειρήσεις. Αναμφίβολα το project της πράσινης ανάπτυξης πλαισιώνεται από ένα ευρύτερο μεταρρυθμιστικό πλαίσιο. Οι πράσινες δυνάμεις το έχουν καταλάβει; Πράσινη λύση. Δύσκολη λύση.