Η εποχή της ματαιοδοξίας τελείωσε

Του Νικολά Ιλό*

Il faut retrouver le sens des limites

© Nouvel Observateur

Μετάφραση από την ομάδα του PPOL

Νουβέλ Ομπσερβατέρ (NO): Τελικά ο Νικολά Σαρκοζί (Nicolas Sarkozy) σας ακολούθησε σε ότι αφορά τη φορολόγηση των εκπομπών CO2. Προφανώς πρόκειται για επιτυχία του ιδρύματός σας, που προωθεί αυτή την υπόθεση από την ίδρυσή του. Πώς όμως βιώνει το δημόσιο πρόσωπο Ιλό (Hulot) ο συνηθισμένος στην εύνοια της κοινής γνώμης, την αποδοκιμασία της πολιτικής του από τους πολίτες;

Νικολά Ιλό (Nicolas Hulot. ΝΗ): Δεν είναι πάντα εύκολο. Επισκέπτομαι τα «μπλογκ» που με περιγράφουν σαν ένα «κουλτουριάρη» που φορολογεί τον πλησίον του αδιαφορώντας για την κοινωνική αδικία. Η αλήθεια είναι πως η βιαιότητα των αντιδράσεων δε με εκπλήσσει. Από τη στιγμή που η φορολογία των εκπομπών CO2 παρουσιάστηκε σαν ένας ακόμα επιπρόσθετος φόρος, ήταν μάλλον μαθηματικά βέβαιο τι θα συνέβαινε. Ακόμα κι εγώ θα είχα θεωρήσει απαράδεκτο το φόρο αν συνέβαινε κάτι τέτοιο! Μόνο που ο «φόρος κλίματος-ενέργειας» είναι ακριβώς το αντίθετο! Αλλά πώς να εξηγήσει κανείς τις παραμέτρους της φορολόγησης των εκπομπών CO2 και την μέριμνά του υπέρ της κοινωνικής δικαιοσύνης στα τρία λεπτά με το χρονόμετρο των δελτίων ειδήσεων; Είναι αδύνατο! Σε ότι με αφορά, τα έχω παρατήσει. Η παιδαγωγική χρειάζεται χρόνο.

NO: Ορίστε, έχετε όσο χρόνο θέλετε!

NH: Οι πάντες το γνωρίζουν: η εξάντληση των ορυκτών καυσίμων βρίσκεται επί θύραις. Από τη στιγμή που η προσφορά πετρελαίου θα υπολείπεται της ζήτησης, οι τιμές θα εκτοξευθούν. Και θα πληγούν οι πλέον ευάλωτοι οικονομικά συμπολίτες μας. Ο φόρος κλίματος-ενέργειας στοχεύει ακριβώς να προλάβει και να μειώσει τους κραδασμούς από το γεγονός αυτό. Ακριβαίνοντας σήμερα την τιμή της βενζίνης, των καυσίμων, του φυσικού αερίου, δίνουμε κίνητρα στις επιχειρήσεις να αναπτύξουν μαζικά υπηρεσίες και αγαθά που όχι μόνο θα μειώσουν την εξάρτησή μας από τα ορυκτά καύσιμα, αλλά θα εκδημοκρατίσουν την πρόσβαση στα «πράσινα» προϊόντα.

Τα νοικοκυριά επίσης θα μπορούν να συμμετάσχουν στην αλλαγή, δανειζόμενοι με μηδενικό επιτόκιο και επωφελούμενοι από φορολογικές ελαφρύνσεις για να βελτιώσουν τη θέρμανση ή τη μόνωση του σπιτιού τους. Η φορολόγηση των εκπομπών CO2, είναι ένα μέσο για να αποφευχθεί ένα προαναγγελθέν κοινωνικό κραχ. Γιατί νομίζετε πως ένα συνδικάτο σαν τη «δημοκρατική συνομοσπονδία εργατών» (CFDT) υποστηρίζει το μέτρο; Εξάλλου όλοι συμφωνούν πως η απεξάρτηση από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο θα βελτιώσει το ισοζύγιο εμπορικών συναλλαγών και πως θα επηρεάσει αυτομάτως θετικά την απασχόληση.

NO: Η Σεγκολέν Ρουαγιάλ (Ségolène Royal) απαρνήθηκε ολοκληρωτικά τη σύλληψη του νέου φόρου, θεωρώντας τον «κοινωνικά άδικο» και «αναποτελεσματικό»...

ΝΗ: Το πνεύμα του «οικολογικού συμφώνου» που είχε υπογράψει ήταν ακριβώς να πάψουν αυτού του είδους οι μικρότητες. Της απαντώ λοιπόν, όσο πιο ευγενικά μπορώ, πως οι υποτιθέμενες ιδέες της ενάντια στην υπερθέρμανση του πλανήτη μάλλον ανήκουν στη σφαίρα της μαγείας, παρά της οικονομικής πραγματικότητας.

NO: Δεν παύει πως η κυβέρνηση δήλωσε ρητά πως σκοπός της είναι να αναπληρώσει τα έσοδα που έχασε από τους φόρους επιτηδεύματος. Οπότε η δυσπιστία πως η κυβέρνηση χρησιμοποίησε το φόρο κλίματος-ενέργειας ως μέσο φορολογικής εξαπάτησης, είναι απολύτως δικαιολογημένη...

NH: Είχα πάντα πλήρη συνείδηση αυτού του κινδύνου... Και δεν αδράνησα.

NO: Για πείτε μας...

NH: Γνωστοποιήσαμε αμέσως στην κυβέρνηση πως θα ήταν αδιανόητο να αντιληφθεί αυτό το φόρο ως ένα ακόμα εισπρακτικό μέτρο. Στόχος του είναι η αλλαγή των συμπεριφορών. Αυτός ακριβώς ήταν ο λόγος που επαναλάβαμε σε όλους τους τόνους πως τα έσοδα που θα προκύψουν από αυτόν τον φόρο θα έπρεπε να αποδοθούν ισότιμα σε όλους, εκτός ίσως -κατά την άποψή μου- από τους ευπορότερους. Τα μέλη της επιτροπής Ροκάρ (Rocard) συμφώνησαν με αυτήν την άποψη. Αλλά κι αυτό δεν ήταν αρκετό. Η διελκυστίνδα συνεχίστηκε το καλοκαίρι. Θυμάμαι πολύ καλά τη 16η Ιουλίου. Σε πολύ υψηλό κρατικό επίπεδο υπερασπιστήκαμε για άλλη μια φορά με νύχια και με δόντια την ανάγκη της ανταποδοτικότητας και των «πράσινων τσεκ». Η ετυμηγορία μας ήρθε ξαφνικά και απότομα: «αυτά είναι χοντρομαλ...»! Σημειώστε μόνο πως το μέτρο των «πράσινων τσεκ» επανήρθε πριν μια εβδομάδα από τα προεδρικά χείλη, τουλάχιστο για όσους έχουν εισόδημα κατώτερο από το φορολογικό όριο.

NO: Συναντηθήκατε πολλές φορές με το Νικολά Σαρκοζί για να συζητήσετε για τη φορολογία των εκπομπών CO2. Πότε νιώσατε πως άρχισε να μετακινείται προς τις απόψεις σας;

NH: Δύσκολο να πω. Νομίζω πως ένας αποφασιστικός σταθμός ήταν όταν ασκούσε την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) οπότε επιστράτευσε όλη του την επιρροή προκειμένου να υιοθετηθούν επί της αρχής οι φόροι κλίματος-ενέργειας. 'Απαξ και αυτό έγινε, ήταν πολύ δύσκολο για τη Γαλλία να αφήσει στο απυρόβλητο τις δικές της εκπομπές θερμοκηπικών αερίων. Εξάλλου υπήρχε ήδη το σύστημα ποινών και κινήτρων του Ζαν-Λουι Μπορλού (Jean-Louis Borloo) για την απόκτηση αυτοκινήτων με χαμηλές εκπομπές CO2. Το μέτρο αυτό είχε σχεδιαστεί ως φορολογική παρέμβαση μικρού βεληνεκούς, κι όμως η επιτυχία του υπερέβη κάθε προσδοκία και άλλαξε το τοπίο της αγοράς των αυτοκινήτων...


NO: Πιστεύετε στην ειλικρίνεια όλων όσοι έξαφνα ορκίζονται στην οικολογία;

NH: Όταν πρόκειται για την οικολογία, η ειλικρίνεια των προθέσεων μικρή σημασία έχει. Το κίνητρο μπορεί να είναι ο πραγματισμός ή ο καιροσκοπισμός... Καμιά φορά μάλιστα, όταν επαναλαμβάνουμε πολύ κάτι, φτάνουμε στο σημείο να το πιστεύουμε πραγματικά. Δυσκολεύομαι π.χ. Να αναγνωρίσω στο σημερινό Φρανσουά Φιγιόν (François Fillon) τον ίδιο άνθρωπο που είχα γνωρίσει κάποτε στο πρωθυπουργικό μέγαρο. Τότε υπερασπιζόταν την κατασκευή μίας πίστας αγώνων «φόρμουλας 1» καταμεσής στην παρισινή ύπαιθρο, τώρα μοιάζει με ζηλωτή υπέρ της καθιέρωσης της φορολογίας των εκπομπών CO2. Έφτασε μάλιστα στο σημείο να χαρακτηρίσει «ιστορική» τη μετάβαση του φορολογικού μας συστήματος προς την προστασία του περιβάλλοντος. Δεν έχω λόγους να παραπονιέμαι γι' αυτό.

NO: Φαίνεται πως η οικονομική κρίση άφησε το ίχνος της σε αυτήν την εξέλιξη...

NH: Γνωρίζετε ασφαλώς την ανάλυση του Νίκολας Στερν (Nicholas Stern) σύμφωνα με την οποία κάθε δαπάνη της τάξης του 1% του ΑΕΠ για την προληπτική αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής θα γίνει 4%-6% όταν αναγκαστούμε να αντιμετωπίσουμε τις συνέπειές της. Ε λοιπόν, πιστεύω πως αυτή η εκτίμηση αρχίζει να συνειδητοποιείται από πολλούς. Όποιος δε θέλει να βουτήξει με το κεφάλι κάτω στον άκρατο νεοφιλελευθερισμό, θα εξαναγκασθεί να κινητοποιηθεί για νέες ρυθμίσεις της οικονομίας. Θα χρειαστεί να επιβάλλουμε αυστηρούς κανόνες. Δεν είναι πλέον δυνατό να προσβλέπουμε σε μια ξέφρενη ανάπτυξη σε έναν κόσμο που δε διαθέτει τους υλικούς όρους για κάτι τέτοιο. Θα χρειαστεί να θυμηθούμε το νόημα της ύπαρξης ορίων. Δε διστάζω λοιπόν να πω πως η ανάπτυξη δεν είναι πια η λύση, αλλά το πρόβλημα. Η ώρα είναι στη διάκριση μεταξύ επιλεκτικής ανάπτυξης και επιλεγμένης απο-ανάπτυξης.

NO: Σε ό,τι αφορά τις νέες ρυθμίσεις σας, όπως φαίνεται έχετε βρει ένα θερμό υποστηρικτή στο πρόσωπο του προεδρικού συμβούλου Ανρί Γκουενό (Henri Guaino), που στο παρελθόν δε σας είχε χαριστεί...

NH: Είναι αλήθεια πως στην προεκλογική περίοδο των προεδρικών του 2007 ώρες-ώρες οι σχέσεις μας ήταν τεταμένες. Αλλά με τον Ανρί, όπως και με άλλους, βλέπουμε πως σήμερα υπάρχει δυνατότητα για συνεργασίες μεταξύ όσων, δεξιών και αριστερών, πρεσβεύουν την ορμητική επιστροφή του δημόσιου χώρου. Θα πρόσθετα μάλιστα τόσο το καλύτερο, καθώς έχουμε μεγάλες προσδοκίες από το επικείμενο «μεγάλο εθνικό δάνειο». Ήδη π.χ. εργαζόμαστε για την επανίδρυση της γεωργίας μας, που βρίσκεται σε κατάσταση προϊούσας αποδιοργάνωσης. Θα πρέπει η αγροτική μας παραγωγή να αποκτήσει νέους προσανατολισμούς, να εξαρτήσουμε τις όποιες επιδοτήσεις με σοβαρά περιβαλλοντικά κριτήρια, να στραφούμε προς τις βιολογικές καλλιέργειες. Θα ήθελα δε να τονίσω κάτι επ' αυτού: συχνά οι αγρότες θεωρούνται οι κυρίως ένοχοι για τη σημερινή κατάσταση, ενώ είναι μάλλον τα πρώτα της θύματα. Δεν είναι δυνατό τη μια να τους λέμε να τα δώσουν όλα στην καλλιέργεια βιοκαυσίμων και την επόμενη να τους υποδεικνύουμε να σταματήσουν αμέσως.

NO: Συνηθίζετε να επαναλαμβάνετε πως ό,τι συμβαίνει σήμερα σχετίζεται με τη σοβαρότητα της κλιματικής αλλαγής. Να περιμένουμε μήπως κι άλλους φόρους τους επόμενους μήνες;

NH: Μα όχι! Ας επανεκτιμήσουμε μολοταύτα το δρόμο που ήδη διανύσαμε. Μιλώντας για τη Γαλλία, οφείλουμε να παραδεχτούμε πως από την άποψη της λήψης των οικολογικών μέτρων, τα δύο τελευταία χρόνια δεν είχαν προηγούμενο! Τις παραμονές της συνόδου της Κοπεγχάγης η αξιοπιστία της Γαλλίας στην Ευρώπη έχει ενισχυθεί. Και δε θα εκπλαγώ αν δω πολύ σύντομα τέσσερις-πέντε γειτονικές μας χώρες να υιοθετούν φορολογήσεις των εκπομπών CO2 ανάλογες με τη δική μας. Από εδώ και πέρα, οφείλουμε να παρέμβουμε στο κοινοτικό επίπεδο. Πόσο μάλλον που μέχρι σήμερα ο περιβαλλοντικός απολογισμός του Αμερικανού προέδρου Μπάρακ Ομπάμα (Barack Obama) προς το παρόν είναι πολύ λιγότερο εντυπωσιακός του αναμενομένου.

NO: Στην ταινία σας «το σύνδρομο του Τιτανικού» κρούετε τον κώδωνα του κινδύνου για το συνδυασμό δύο κρίσεων: της οικολογικής και της κοινωνικής...

NH: Πράγματι, μαζί με τον Ζαν-Αλμπέρ Λιεβρ (Jean-Albert Lièvre) θελήσαμε να δείξουμε πως σε πλανητικό επίπεδο η κατάσταση είναι ήδη εκρηκτική. Όχι μόνο διότι η ανισότητα μεταξύ του 30% των πλουσιότερων του κόσμου και του 30% των φτωχότερων έχει τριπλασιασθεί. Αλλά και διότι σε αυτόν τον ενοποιημένο κόσμο, το συνδεδεμένο με δορυφορικές κεραίες και το διαδίκτυο, τα πάντα γνωστοποιούνται, όλα είναι ορατά. Αυτομάτως, η θέαση της χλιδής προκαλεί συναισθήματα ταπείνωσης, υποδαυλίζει την πικρία και πυροδοτεί το ριζοσπαστισμό. Οπότε θα πρέπει να αναδιανείμουμε, και γρήγορα. Αν όμως λείψουν οι φυσικοί πόροι -τα κοιτάσματα πετρελαίου και πολλών μετάλλων θα έχουν εξαντληθεί έως το τέλος αυτού του αιώνα, ενώ οι γαίες στειρώνονται ταχύτατα- τι θα απομείνει προς αναδιανομή; Εκεί είναι που οι δύο κρίσεις, η κοινωνική και η οικολογική, που μέχρι τώρα εξελίσσονταν παράλληλα, σήμερα συγκλίνουν. Πράγμα που απειλεί με γενική ανάφλεξη.

NO: Πράγμα που ίσως να επηρεάζει και σας προσωπικά. Στα σχόλια και τις εικόνες του «συνδρόμου του Τιτανικού» βλέπουμε να υιοθετείτε πιο μεταφυσικούς τόνους, πιο αγωνιώδεις, μάλλον ερωτηματικούς παρά καταφατικούς...

NH: Ξέρετε, αρχικά το ίδρυμα που φέρει το όνομά μου είχε ως σκοπό την προστασία του περιβάλλοντος. Κι ύστερα, είδαμε πως ήμαστε αναγκασμένοι να ασχοληθούμε και με τους ανθρώπους. Είναι όλα αλληλένδετα. Πράγμα που σημαίνει δυστυχώς πως όλα καταρρέουν ταυτόχρονα. Αυτή η ταινία πιθανότατα εκδηλώνει μια πλευρά μου που το κοινό δεν τη γνωρίζει καλά. Θέλω κυρίως να υπενθυμίσω πως όταν όσοι ήδη ανήκουν στους μη έχοντες δεν θα μπορούν πλέον να καλύψουν ούτε καν τις βιοτικές τους ανάγκες, στις σπαρασσόμενες χώρες του νότου, τότε θα εγκαταλείψουν τις πατρίδες τους. Η «ύπατη αρμοστεία για τους πρόσφυγες» (UNHCR) προβλέπει ήδη ένα δισεκατομμύριο πρόσφυγες. Είναι σαν να αποφάσιζαν μια ωραία πρωία όλοι οι Κινέζοι να φτιάξουν τις βαλίτσες τους. Για να πάνε πού;

Ειλικρινά δε βλέπω πώς θα υπάρξει αίσιο τέλος σε κάτι παρόμοιο. Και δε σας κρύβω πως ώρες-ώρες με καταλαμβάνει έντονο άγχος. Μετεωρίζομαι μεταξύ του απόλυτου τρόμου και της απόλυτης ελπίδας. Έχω μια μόνο βεβαιότητα: πως ήρθε η ώρα να μεταβούμε από μια εποχή ματαιοδοξίας σε μια εποχή ταπεινοφροσύνης.

*Ο Nicolas Hulot είναι πρόεδρος του «ιδρύματος για τη φύση και τον άνθρωπο»