The Greek fiscal child abuse*

Μικρές αλήθειες για ένα μεγάλο δημόσιο χρέος

The second vice is lying, the first is running in debt...
Lying rides upon debt’s back.

Benjamin Franklin, The Way to Wealth

Όταν ακούσαμε τον Υπουργό Οικονομίας να εκτιμά ότι το δημόσιο χρέος της Ελλάδας θα αποκλιμακωθεί στο 88,4% του ΑΕΠ το 2009, μείναμε με το στόμα ανοιχτό. Μα τι ψέμα! Δεν είναι μόνο ότι κανείς από τους σοβαρούς διεθνείς αναλυτές δεν προσδοκά κάτι τέτοιο. Έτσι κι αλλιώς ποιος τους πιστεύει αυτούς τώρα; Μήπως προέβλεψαν το παγκόσμιο οικονομικό χάος που ζούμε αυτές τις μέρες; Το ψέμα έγκειται στο γεγονός ότι τα διαχρονικά δημοσιονομικά δεδομένα της χώρας φωνάζουν από μόνα τους. Υπάρχει πρόβλημα!

Η μεταπολιτευτική Ελλάδα, με εξαίρεση την περίοδο 1993-2001, ουδέποτε σταμάτησε να κακοποιεί δημοσιονομικώς τα παιδιά της, φορτώνοντάς τα με όλο και μεγαλύτερα χρέη.

Την παράδοση αυτή τη συνέχισε και η ΝΔ μετά το 2004, παρά το γεγονός ότι υποσχέθηκε απογραφή και αποκατάσταση της δημοσιονομικής ισορροπίας μέσα από τον περιορισμό της σπατάλης και την επανίδρυση του κράτους. Τι έγινε τελικά, όλοι ξέρουμε.

Το δημόσιο χρέος μειώθηκε ως ποσοστό του ΑΕΠ, από το 97,9% που ήταν το 2003 σε 94,5% το 2007, κυρίως γιατί αυξήθηκε το μέγεθος του εγχώριου προϊόντος μετά την αναθεώρησή του ΑΕΠ κατά 9,6%. Σε απόλυτα νούμερα, όμως, το δημόσιο χρέος αυξήθηκε κατά 40 περίπου ποσοστιαίες μονάδες μέσα σε πέντε χρόνια. Από τα 167,7 δισ. ευρώ το 2003 έφτασε στα 251,9 δισ. ευρώ τον Αύγουστο του 2008. Ουσιαστικά, για φέτος το δημόσιο χρέος έχει υπερκαλύψει από το πρώτο κιόλας εξάμηνο τον ετήσιο στόχο του προϋπολογισμού. Ταυτόχρονα, τρεις μήνες πριν ολοκληρωθεί το 2008, το υπουργείο οικονομικών έχει ήδη υπερβεί τον στόχο του ετήσιου προγράμματος δανεισμού κατά 1,5 δις ευρώ, ξεπερνώντας κατά πολύ την πρόβλεψη για 37 δις ευρώ, ενώ και οι προβλεπόμενες ετήσιες δαπάνες για τόκους, ύψους 10,5 δις ευρώ, έχουν ξεπεραστεί κατά 800 εκ ευρώ.

Αναμφισβήτητα, πολλές από αυτές τις υπερβάσεις στις εκτιμήσεις του Υπουργείου Οικονομίας για το δημόσιο χρέος οφείλονται στο κόστος δανεισμού το οποίο παραμένει υψηλό και το οποίο σε μεγάλο βαθμό επιδεινώνεται από τη διεθνή κρίση και τα υψηλά επιτόκια.

Όμως, όσο κι αν προσπαθήσουμε να κάνουμε αντικειμενική και καλοπροαίρετη κριτική λαμβάνοντας υπόψη τις δυσκολίες που υπάρχουν στην παγκόσμια οικονομία, η παγκόσμια κρίση δεν αποτελεί το λόγο για τον οποίο συνεχίζεται η δημοσιονομική κακοποίηση των σημερινών νέων και των μελλοντικών γενεών της Ελλάδας.

Το χρέος συσσωρεύεται, γιατί οι δαπάνες του κράτους αυξάνονται συνεχώς. Μέσα σε έξι μόνο χρόνια οι ετήσιες καταναλωτικές δαπάνες του κράτους αυξήθηκαν κατά € 21,2 δις (ή κατά 75,1%). Από 18% του ΑΕΠ το 2002, στο 20,2% του ΑΕΠ το 2008 (μέση ετήσια αύξηση στην 6ετία: 10,9%). Συνολικά, μόνο το 2008, οι πρωτογενείς δαπάνες του κράτους ξεπέρασαν κατά 3 ποσοστιαίες μονάδες τις εκτιμήσεις του προϋπολογισμού. Για την επόμενη χρονιά υπολογίζεται ότι συνολικά οι δαπάνες εκτός των χρεολυσίων θα φτάσουν τα 65,5 δις ευρώ, αυξημένες κατά 8,6%.

Υπ’ αυτές τις συνθήκες δεν είναι να απορεί κανείς που τα ταμειακά διαθέσιμα του κράτους στις 30-6-2008 είχαν πέσει στα 961,2 εκ ευρώ από 4.963,0 εκ ευρώ στις 31-3-2008 (Δελτίο Δημόσιου Χρέους). Ούτε ότι το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης υπολογίζεται ότι θα κλείσει φέτος στο 3,4%. με αποτέλεσμα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προαναγγέλλει ότι θα κινήσει ξανά τη διαδικασία επιτήρησης της ελληνικής οικονομίας.

Γιατί όμως προκαλούνται αυτές οι πιέσεις στις δαπάνες; Οι δαπάνες δεν συγκρατιούνται διότι:

α) το μέγεθος του δημόσιου τομέα στην Ελλάδα, με ορισμένες εξαιρέσεις πραγματικές νησίδες αριστείας, είναι μεγάλο και αντιπαραγωγικό, ενώ η κατανομή του προσωπικού και η διάρθρωση των μισθών ανορθολογική.

β) οι φορολογικοί μηχανισμοί είτε είναι αναποτελεσματικοί είτε με την ευλογία του κομματικού κράτους δεν μαζεύουν έσοδα για να μην πιέζονται οι ημέτεροι.

γ) ένα μεγάλο κομμάτι της αγοράς είναι κρατικοδίαιτο κι αεριτζίδικο, ζει δηλαδή με κρατικές προμήθειες, προγράμματα κι επιδοτήσεις χωρίς να παράγει πραγματική αξία στην αγορά, ενώ ένα άλλο έχει εθιστεί σε μια λογική εξυπηρετήσεων από το κομματικό κράτος μέσα από αναδρομικές χαριστικές ρυθμίσεις χρεών, φόρων και εισφορών.

δ) η παραοικονομία παραμένει ευμεγέθης (το 2003 ο F.Schneider την υπολόγιζε στο 28,3% του ΑΕΠ στην εργασία του “Shadow Economies around the world: what do we really know?”, όμως πλέον ένα κομμάτι της έχει ενσωματωθεί στο ΑΕΠ μετά την αναθεώρηση) με αποτέλεσμα ένα μεγάλο τμήμα εργαζομένων και επιχειρήσεων λειτουργούν ως free riders του συστήματος με μηδενική συνεισφορά σε φόρους και εισφορές, αλλά καθολική πρόσβαση σε όλα τα διαθέσιμα δημόσια αγαθά για τα οποία πληρώνουν όλοι οι άλλοι.

ε) οι δαπάνες του προϋπολογισμού είναι αθροιστική και υπουργειοκεντρική, δηλαδή κάθε χρόνο αυξάνονται οι πόροι του κάθε υπουργείου ανεξάρτητα από τα αν αυτό έχει φέρει εις πέρας την αποστολή του με αποτελεσματικό τρόπο, έχοντας δημιουργήσει την απαραίτητη κοινωνική και δημόσια αξία.

στ) η γήρανση του πληθυσμού σε συνδυασμό με ένα ασφαλιστικό σύστημα που έχει φάει πλέον τα ψωμιά του οδηγεί σε ραγδαία αύξηση των δαπανών για συντάξεις και υγεία, διερύνοντας το δημοσιονομικό χάσμα ανάμεσα στις γενιές.

Φυσικά όλα αυτά δεν πρόκειται να τα ακούσετε από τους εκλεγμένους ηγέτες και εκπροσώπους μας στη Βουλή, από όποιο κόμμα κι αν αυτοί προέρχονται. Συνεχίζουν κι αυτοί όπως και οι προηγούμενοι τη δημοσιονομική κακοποίηση των παιδιών τους, και ξοδεύουν μεγάλο μέρος της ημέρας τους προσπαθώντας να μας πείσουν ότι συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Όμως, το ίδιο δεν κάνουμε όλοι; Στρουθοκαμηλίζουμε μπροστά σε μια εξαιρετικά δυσάρεστη πραγματικότητα. Ας αναλογιστούμε όμως ότι οι δαπάνες μόνο για την εξυπηρέτηση τόκων και χρεολυσίων του δημόσιου χρέους φέτος θα αγγίξουν τα 41 δις ευρώ. Είναι διπλάσιες δηλαδή από τις δαπάνες για μισθούς και συντάξεις και τριπλάσιες από τα χρήματα που δαπανώνται για την ασφάλιση και την κοινωνική προστασία. Το δημόσιο χρέος είναι εδώ και μας τρώει καθημερινά.

*Η έννοια του Fiscal Child Abuse πρωτοχρησιμοποιήθηκε από τον Αμερικανό Οικονομολόγο L.J.Kotlikoff