Άδοξο τέλος για απογραφή και ήπια προσαρμογή

Πριν από τεσσεράμισι χρόνια, τον Μάρτιο του 2004, η νεοεκλεγείσα κυβέρνηση της ΝΔ, μέσα σε μια ατμόσφαιρα έκδηλου ενθουσιασμού λόγω της φρέσκιας και μεγάλης σε έκταση εκλογικής νίκης, ανέλαβε την πρωτοβουλία να προβεί σε αντικειμενική απογραφή των δημόσιων οικονομικών της Ελλάδας.

Η υποψία τότε ήταν ότι τα δημοσιονομικά μεγέθη της χώρας και συγκεκριμένα το έλλειμμα των τελευταίων ετών της διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ ήταν προϊόντα «δημιουργικής λογιστικής» που δεν ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα. Δαπάνες που γίνονταν, όπως οι στρατιωτικές, μετακυλύονταν στο μέλλον, ενώ η λεγόμενη άσπρη τρύπα, το πλεόνασμα δηλαδή των Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλισης, των ΟΤΑ και των ΝΠΔΔ, ήταν υπερεκτιμημένη.

Η κυβέρνηση αρχικά, ωστόσο διόλου αντικειμενικά δεδομένου ότι στη διαδικασία της αναθεώρησης δεν έλαβε μέρος κανένας ανεξάρτητος ευρωπαϊκός ή εθνικός φορέας, μετέβαλλε το στόχο για το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης για το έτος 2004, αυξάνοντάς τον αυθαίρετα πάνω από το εκτιμώμενο 1,6%, αλλά κάτω από το κρίσιμο όριο του 3%, έτσι ώστε να μην μπει η οικονομία σε επιτήρηση.

Η κουτοπονηριά δεν έπιασε. Ο ασκός του Αιόλου άνοιξε και η εκτεθειμένη Eurostat μαζί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησαν απογραφή όλων των ετών από το 1997 μέχρι το 2003, θέτοντας υπό συμβολική αμφισβήτηση την ένταξη της χώρας στην ΟΝΕ. Ως αποτέλεσμα μόνο για το 2004 το έλλειμμα εκτινάχθηκε στο αστρονομικό 7,4% του ΑΕΠ.

Υπό το πρίσμα αυτής της σκληρής πραγματικότητας, η κυβέρνηση είχε στη διάθεσή της μία και μόνη επιλογή. Μέτρα μόνιμου διαρθρωτικού χαρακτήρα που θα καθιστούσαν τη δημοσιονομική θέση της Ελλάδας μεσοπρόθεσμα βιώσιμη. Το επιχείρημα ήταν απλό και ακλόνητο: προετοιμάσου στις καλές μέρες (ανάπτυξη 4,5%), ώστε να μπορείς όταν χρειαστεί να αντιμετωπίσεις τα χειρότερα. Καλή ώρα σήμερα.

Ο δρόμος αυτός όμως αγνοήθηκε. Αντ’ αυτού προτιμήθηκε η πολιτική της ήπιας προσαρμογής. Έτσι, από τη δημιουργική λογιστική, η οποία όμως δεν αναιρεί την πραγματικότητα ότι το έλλειμμα έπεσε από 13% σε 3% μεταξύ 1993 και 1997, περάσαμε στην καταστροφική πρακτική της ήπιας προσαρμογής. Στη λογική του «εκθέτω τη χώρα για ένα χρόνο και στη συνέχεια για τα επόμενα τρία έτη μαγειρεύω τα νούμερα χωρίς να μεταρρυθμίζω ουσιαστικά την οικονομία».

Η συνταγή αρχικά πέτυχε. Το Μάρτιο του 2007 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να βγάλει την Ελλάδα από την επιτήρηση, δεδομένου ότι όλες οι ενδείξεις έδειχναν ότι το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης θα έπεφτε κάτω από το όριο του 3% (απόφαση Μαρτίου 2007). Μακάρι να ήταν έτσι τα πράγματα και σήμερα να βρισκόμασταν σε ισορροπημένη δημοσιονομική θέση.

Η αλήθεια, δυστυχώς, είναι άλλη. Με σημερινή της ανακοίνωση η Eurostat εκτιμά ότι το έλλειμμα του προϋπολογισμού ξεπέρασε το 3% του ΑΕΠ το 2007. Για την ακρίβεια το δημοσιονομικό έλλειμμα της χώρας διαμορφώθηκε στο 3,5% του ΑΕΠ, έναντι 2,8% που είχε προϋπολογίσει η κυβέρνηση.

Αναλυτικά, η Εurostat σημειώνει ότι η αύξηση του ελλείμματος από 2,8% το 2006 σε 3,5% το 2007 οφείλεται στα επικαιροποιημένα στοιχεία που αφορούν στα μικρότερα έσοδα από φόρους, τα έξοδα για νοσοκομεία, την κοινωνική ασφάλιση, τις αλλαγές στο ισοζύγιο των λογαριασμών του θησαυροφυλακίου της ΤτΕ, τις αλλαγές στην καταγραφή των συναλλαγών με τον κοινοτικό προϋπολογισμό και τη βελτίωση στην κάλυψη των εκτός προϋπολογισμού δαπανών.

Ουσιαστικά, αν συγκρίνει κανείς τον περσινό προϋπολογισμό με το φετινό προσχέδιο, θα δει ότι το μεγαλύτερο μέρος της απόκλισης οφείλεται σε δύο λόγους: α) στην υπερεκτίμηση της άσπρης τρύπας των ΟΚΑ, ΟΤΑ και ΝΠΔΔ κατά 1,1 δις ευρώ και β) στην υπερεκτίμηση του μεγέθους των εθνικολογιστικών προσαρμογών κατά 700 εκ. ευρώ.

Ως αποτέλεσμα το 2007 από ένδοξο έτος εξόδου της εθνικής οικονομίας από την επιτήρηση, μετατρέπεται, σύμφωνα και με τις απειλές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σε έτος επανένταξης της Ελλάδας υπό ευρωπαϊκή δημοσιονομική κηδεμονία σηματοδοτώντας το άδοξο τέλος της πολιτικής της απογραφής και της ήπιας προσαρμογής. Η Ελλάδα είναι πλέον η μόνη χώρα της ευρωζώνης με υπερβολικό έλλειμμα το οποίο δεν οφείλεται στην οικονομική κρίση, αλλά στην υιοθέτηση μιας προ-κυκλικής πολιτικής σε περίοδο ισχυρής ανάπτυξης.

Δεν χωρά αμφιβολία ότι η Ελλάδα πρέπει επιτέλους να λάβει μέτρα μόνιμου διαρθρωτικού χαρακτήρα στην οικονομία. Αυτό δε σημαίνει μπακαλίστικες μειώσεις δαπανών ως είθισται να πιστεύουν οι περισσότεροι. Σημαίνει υιοθέτηση μιας ριζικά διαφορετικής φιλοσοφίας στο μέτωπο της κατανομής και καταγραφής των δημόσιων πόρων.

Είναι δυνατόν για παράδειγμα να μην εγγράφονται οι δαπάνες των νοσοκομείων στον προϋπολογισμό; Είναι δυνατόν ο προϋπολογισμός να μην καταρτίζεται σε βάθος τριετίας και με τρία διαφορετικά σενάρια; Είναι δυνατόν να μη γίνεται ποτέ απολογισμός και να μη λογοδοτεί κανείς για την εκτέλεση του προϋπολογισμού που πάντα πέφτει έξω; Είναι δυνατόν η χρηματοδότηση να μη συνδέεται με την επίτευξη αποτελεσμάτων; Είναι δυνατόν να δίνουμε χρήμα αθροιστικά κάθε χρονιά σε υπουργεία και όχι σε δημόσια προγράμματα απ’ τα οποία περιμένουμε να αυξήσουν τη δημόσια και κοινωνική αξία που παράγει η πολιτεία; Είναι δυνατόν να μην υπάρχει ούτε έστω για τα μάτια του κόσμου μια διαγενεακή διάσταση στον προϋπολογισμό έτσι ώστε να ξέρουμε που βαδίζουμε στο μέλλον;

Αυτή τη στιγμή ζούμε μια τεράστια δημοσιονομική ψευδαίσθηση. Ξοδεύουμε πολλά για κατανάλωση και μάλιστα δεν τα μετράμε κι επαρκώς. Συνήθως τα κρύβουμε. Έλα όμως που τ΄άτιμα όλο και βγαίνουν στη φόρα και διαμαρτύρονται. Απαιτούνται λοιπόν αλλαγές. Διαφορετικά εν μέσω κρίσης βαδίζουμε ολοταχώς προς το "δημοσιονομικόν 1993".

Και πριν τελειώσουμε κάτι ακόμα. Για όλο αυτό το πανηγύρι με τα δημοσιονομικά που στιγματίζει τόσο την ελληνική οικονομία όσο και την ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με τη Eurostat φέρουν τεράστιες ευθύνες. Το δις εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού. Shame on you.