Ευρωπαϊκή Ημέρα Διαγενεακής Αλληλεγγύης.

Στις 29 Απριλίου 2009 η ΕΕ θα γιορτάσει για πρώτη φορά στην ιστορία της μια Ημέρα αφιερωμένη στην Αλληλεγγύη και τη Συνεργασία ανάμεσα στις Γενιές (First European Day on Solidarity between Generations). Η συγκεκριμένη Ημέρα θεσμοθετήθηκε ύστερα από πρωτοβουλία της Σλοβενικής Προεδρίας στο πλαίσιο των εργασιών του Συνεδρίου για τη Διαγενεακή Αλληλεγγύη που διεξήχθη στην πόλη Brdo τον Απρίλιο του 2008 (Conference on Intergenerational Solidarity). Παρότι πράξη συμβολική, αποτελεί θετική εξέλιξη για την υπόθεση της διαγενεακής δικαιοσύνης στην Ευρώπη, και γενικότερα για τη γενεακή προσέγγιση στις προκλήσεις που απασχολούν τις σύγχρονες ευρωπαϊκές κοινωνίες. Η ΕΕ, με τον πλέον πανηγυρικό τρόπο, δείχνει το ενδιαφέρον της για το Διαγενεακό Ζήτημα. Το ζήτημα δηλαδή της δίκαιης κατανομής των ωφελειών και των βαρών ανάμεσα στις γενιές που βρίσκονται εν ζωή, αλλά και ανάμεσα στους σημερινούς ανθρώπους και τους μελλοντικούς πολίτες.

Γιατί όμως πρέπει να ενδιαφερθούμε;

Καταρχάς, ας αναλογιστούμε για μια στιγμή τα αυτονότητα και άμεσα ορατά. Εν μέσω οικονομικής κρίσης, χώρες όπως η Ελλάδα πληρώνουν πολύ ακριβά τις γενεακά κοντόφθαλμες οικονομικές πολιτικές που ακολούθησαν στο παρελθόν. Η λογική του τρώμε από το μέλλον για να υπερκαταναλώσουμε στο παρόν, υπερχρεωνόμαστε και διατηρούμε μη βιώσιμες δημοσιονομικές θέσεις σε βάθος χρόνου, όχι μόνο έχουν στερήσει τη χώρα από το δημοσιονομικό όπλο ενάντια στην ύφεση, έχουν οδηγήσει επίσης σε κατακόρυφη αύξηση του κόστους δανεισμού του δημοσίου, επιβαρύνοντας έτσι ακόμα περισσότερο το εξωτερικό χρέος, οδηγώντας ακόμα και σε αδυναμία πληρωμής προμηθειών, μισθών και επικουρικών συντάξεων σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα.

Το διαγενεακό ζήτημα, όμως, υπερβαίνει την παρούσα οικονομική συγκυρία. Υπήρχε και θα υπάρχει ακόμα και όταν ξεπεράσουμε την κρίση.

Καθώς οι Ευρωπαϊκές χώρες με πρωταθλήτριες όλων την Ελλάδα, την Ισπανία, την Ιταλία και τη Γερμανία γερνούν με ανησυχητικούς ρυθμούς, τα κοινωνικά και ασφαλιστικά συστήματα τίθενται υπό αφόρητη πίεση. Η προστασία των ηλικιωμένων από τη μία και η επένδυση στους νέους από την άλλη, μετατρέπονται σε μεταβλητές μιας εξαιρετικά δυσεπίλητης δημοσιονομικής και κοινωνικής εξίσωσης. Ήδη, πολλά ασφαλιστικά ταμεία στη χώρα μας δεν έχουν να πληρώσουν, οι φτωχοί συνταξιούχοι κυμαίνονται σταθερά στο εξαιρετικά υψηλό ποσοστό του 25%, ενώ το έλλειμμα από τις μελλοντικές υποχρεώσεις των ταμείων απέναντι στους ασφαλισμένους ανέρχεται σε δύο ολόκληρα ΑΕΠ. Όλα αυτά συμβαίνουν, παρά το γεγονός ότι οι καταβαλόμενες εισφορές προσεγγίζουν το 44% του εργατικού κόστους.

Στο μεταξύ, η παρουσία ενός αριθμητικά ισχυρού και γεωγραφικά εκτεταμένου σε όλη την ευρωπαϊκή επικράτεια «πρεκαριάτου», μιας ομάδας επισφαλών εργαζόμενων νέων η οποία αισθανόμενη ότι θα ζήσει χειρότερα από τους γονείς της σταδιακά ριζοσπαστικοποιείται, δυναμιτίζει την κοινωνική συνοχή, θέτοντας σε ευθεία αμφισβήτηση έννοιες όπως ο αλτρουισμός και η αλληλεγγύη των γενεών, οι οποίες στο παρελθόν υπήρξαν ριζωμένες στην κοινωνική συνείδηση των πολιτών και πολιτικά αδιαμφισβήτητες.

Τέλος, δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι το διαγενεακό ζήτημα δεν περιορίζεται αποκλειστικά στις προκλήσεις που θέτει στο “γενεακό συμβόλαιο” το δημογραφικό. Καθώς το περιβαλλοντικό έλλειμμα διευρύνεται, το δικαίωμα των παιδιών και των μελλοντικών γενεών να μεγαλώσουν και να ζήσουν σε ένα ισόρροπο φυσικό και δομημένο περιβάλλον τίθεται υπό αμφισβήτηση.

Υπ’ αυτές τις συνθήκες, εύλογα μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η αρχή της διαγενεακής δικαιοσύνης, της υποχρέωσης δηλαδή των ευρωπαϊκών κοινωνιών για μία ακριβοδίκαιη διευθέτηση των σχέσεων ανάμεσα στις γενιές στο θέμα του ασφαλιστικού, του οικολογικού, του δημοσιονομικού και τους εργασιακού, και όχι απλά της επίδειξης αλτρουισμού στο πλαίσιο της παραδοσιακής αλληλεγγύης, ενδέχεται να αποτελέσει σημαντικό διακύβευμα στην ΕΕ του 21ου αιώνα. Ήδη, το Δεκέμβριο του 2008 ομάδα ευρωβουλευτών έλαβε την πρωτοβουλία να θέσει σε ψηφοφορία Γραπτή Δήλωση σχετικά με την ανάγκη καθιέρωσης Εκπροσώπησης για τις μελλοντικές γενεές στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Δήλωση 0070/2008). Η πρόταση αυτή τελικά δεν πέρασε, δείχνοντας ότι έχουμε ακόμη πολύ δρόμο να διανύσουμε σε ό,τι αφορά την ουσία της υπόθεσης. Εν όψει όμως της Ευρωπαϊκής Ημέρας Διαγενεακής Αλληλεγγύης και Συνεργασίας, έχουμε μια καλή ευκαιρία να συζητήσουμε εκ νέου για το διαγενεακό ζήτημα. Να το θέσουμε στο προσκήνιο.