Η γενιά των 700 ευρώ οφείλει να αντικαταστήσει τη γενιά του Πολυτεχνείου

Μιλάει σήμερα στην εφημερίδα «Έρευνα» Τρικάλων για την επέτειο του Πολυτεχνείου ο συγγραφέας Χρήστος Λάζος* ο οποίος για τη δράση του είχε συλληφθεί και βασανιστεί στο ΕΑΤ/ΕΣΑ.

Συνέντευξη στον Αποστόλη Ζώη

Συμπληρώνονται αύριο 35 χρόνια από την επέτειο του Πολυτεχνείου, το οποίο παραμένει ζωντανό για τις διαχρονικές αξίες που πρεσβεύει παρά το γεγονός ότι η κατάχρηση, και η εκμετάλλευσή του φαίνεται να προξενεί τη φθορά του. Το Πολυτεχνείο, συμβολίζει μια πραγματικότητα μέσα στην οποία μπορούμε να βιώσουμε την ομορφιά ως πολιτική πράξη.

Ειδικά σήμερα αποτελεί τον φάρο για τους νέους στο να δημιουργήσουν τα δικά τους "Πολυτεχνεία" ενάντια στη λαίλαπα του νεοφιλελευθερισμού και των πολιτικών του επιλογών. Για αυτήν επέτειο μιλά σήμερα ο συγγραφέας κ. Χρήστος Λάζος ο οποίος έζησε από κοντά όλες εκείνες τις μέρες του 1973…

Ο Χρήστος Λάζος, σπούδασε νομικά στην Αθήνα, πολιτικές επιστήμες και φιλοσοφία στο Παρίσι. Συμμετείχε στο αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα. Ήταν μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής Κατάληψης της Νομικής Σχολής (Φεβρουάριος 1973) και της Συντονιστικής Επιτροπής Κατάληψης του Πολυτεχνείου. Για τη δράση του έχει συλληφθεί και βασανιστεί στο ΕΑΤ/ΕΣΑ.

Εργάστηκε ως δημοσιογράφος και σύμβουλος σε θέματα παιδείας και πολιτισμού. Από το 1991 ως το 1999 εργάστηκε στην Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης στους τομείς της παιδείας, του πολιτισμού και της νεότητας. Από το 1998 ως το 2000 δίδαξε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών φιλοσοφία της τέχνης και αισθητική. Από τον Ιανουάριο του 2000 ως τον Μάρτιο του 2004 ήταν Διευθυντής του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου. Το 2004 εξελέγη Προϊστάμενος Γραμματείας στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Έχει δημοσιεύσει βιβλία, μεταφράσεις και άρθρα.

Η συνέντευξη

Τι αποτελεί για σας η 17η Νοέμβρη; Πιστεύετε πώς καθώς περνούν τα χρόνια οι αλλοιώσεις και οι παραχαράξεις έχουν γίνει κανόνας από την εξουσία και την κυρίαρχη ιδεολογία για το Πολυτεχνείο;

Η εξέγερση του Πολυτεχνείου είναι μια από τις κορυφαίες εμπειρίες της ζωής μου. Οι λόγοι είναι απλοί αλλά ουσιώδεις. Από τη μέθεξη του ενός με τους πολλούς, από τη σύντηξη καθενός με τους άλλους και με το πλήθος δημιουργήθηκε ένα συλλογικό σώμα, αυτό που ονομάστηκε αργότερα «γενιά του Πολυτεχνείου». Αυτό το συλλογικό σώμα εκτέθηκε στην πιο ακραία απειλή, την απειλή του θανάτου, και την αντιμετώπισε με ηρωισμό και αυταπάρνηση. Με αυτή του τη στάση και τον αγώνα του δημιούργησε ένα σύμβολο και μια νέα νομιμότητα: το σύμβολο του Πολυτεχνείου και τη νομιμότητα «των ελεύθερων αγωνιζόμενων φοιτητών, των ελεύθερων αγωνιζόμενων Ελλήνων».

Όσοι συμμετείχαμε στην εξέγερση είχαμε την πεποίθηση ότι η αναμέτρηση και η δοκιμασία είχαν λήξει ευνοϊκά και νικηφόρα, ότι είχαμε αναπλάσει τη συμβολική και ιστορική μορφή του κόσμου μας. Είχαμε τη βεβαιότητα ότι συντελέστηκε μια πράξη πολιτικά, πνευματικά, ηθικά και προσωπικά σημαδιακή. Το άρμα μάχης που εισέβαλε στο Πολυτεχνείο δεν γκρέμισε τίποτα, γιατί δεν μπορούσε ούτε να αγγίξει, ούτε να απειλήσει το Πολυτεχνείο. Γκρεμίζοντας την πύλη, έστησε το μνημείο του Πολυτεχνείου και επιβεβαίωσε τη δύναμη του νεογέννητου συμβόλου.

Μέσα μας το σύμβολο «Πολυτεχνείο» είναι γραμμένο ανεξίτηλα, είναι στοιχείο της ψυχικής μας συγκρότησης. Έργο δικό μας που μας σημάδεψε και μας μεταμόρφωσε, που μας δημιούργησε και όρισε τη δική μας ταυτότητα.

Το τι έγινε αργότερα, οι προσπάθειες ιδιοποίησης, εκμετάλλευσης ή ακύρωσης αυτού του συμβόλου, οι απόπειρες πολιτικής ή λογοτεχνικής αναδιατύπωσης αυτής της ακραίας και συστατικής για το νόημα της ύπαρξης εμπειρίας, είναι μια εντελώς διαφορετική ιστορία. Τα σύμβολα ζουν ή πεθαίνουν ανάλογα με την ικανότητα των ανθρώπων να τους δίνουν ζωή, να τα ερμηνεύουν, να εμπνέονται από το νόημά τους και να αντλούν δύναμη από αυτά.

Δικαιώθηκαν οι αγώνες σας για δημοκρατία, εθνική ανεξαρτησία και κοινωνική δικαιοσύνη; Τι αποτελεί για τη σημερινή νεολαία η εξέγερση του Πολυτεχνείου; Αποτελεί το Πολυτεχνείο ιδιοκτησία κάποιου;

Οι αγώνες, οι θυσίες και το αίμα των ανθρώπων δημιούργησαν μια νέα νομιμότητα που αποτέλεσε το θεμέλιο της μεταπολίτευσης. Κατ’ αρχάς, η εξέγερση του Πολυτεχνείου έκλεισε οριστικά τον δρόμο στα σχέδια της χούντας του Παπαδόπουλου που προσπαθούσε να επιβάλλει ένα πολίτευμα στο οποίο ο ρυθμιστικός ρόλος του στρατού θα ήταν κατοχυρωμένος συνταγματικά, σύμφωνα με το τουρκικό πρότυπο. Το σύνθημα «ποτέ πια δικτατορία» έγινε θεμέλιο της πολιτικής ζωής και η Ελλάδα γνώρισε τη πιο μακρά περίοδο ομαλού δημοκρατικού βίου στη σύγχρονη ιστορία της.

Η Ελλάδα είναι σήμερα ένα ανεξάρτητο κράτος που συμμετέχει στον πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχει επιτύχει σημαντικούς ρυθμούς ανάπτυξης, ενώ παράλληλα έχει δημιουργήσει θεσμούς κοινωνικής πρόνοιας που μετριάζουν τις συνέπειες των κοινωνικών ανισοτήτων. Αυτό βεβαίως δεν σημαίνει ότι όλα τα προβλήματα έχουν λυθεί. Ο αγώνας για τη δημοκρατία και την κοινωνική δικαιοσύνη είναι μια σταθερά της πολιτικής ζωής που σε κάθε περίοδο βάζει νέους στόχους και απαιτεί την αγωνιστική συμμετοχή των πολιτών. Από αυτή την άποψη το Πολυτεχνείο δεν ανήκει σε καμιά πολιτική παράταξη, αλλά αποτελεί πηγή έμπνευσης και αισιοδοξίας για όλο τον λαό. Δείχνει ότι οι άνθρωποι με τον αγώνα και τη συμμετοχή τους μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο τους.

Πού βρίσκεται σήμερα η γενιά του Πολυτεχνείου; Μήπως απολαμβάνει τις θέσεις εξουσίας και τα υλικά αγαθά που προέκυψαν από αυτές όπως ορισμένοι ισχυρίζονται;

Μια πρόσφατη έρευνα που έγινε από το Πάντειο Πανεπιστήμιο, σε μεγάλο δείγμα της γενιάς του Πολυτεχνείου, έδειξε ότι το 70% περίπου δεν ασχολείται επαγγελματικά με την πολιτική και δεν απολαμβάνει υλικά αγαθά που συνδέονται με θέσεις εξουσίας. Το γεγονός ότι κάποιοι επώνυμοι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς αναδείχθηκαν σε πολιτικά αξιώματα δεν είναι παράδοξο, αν λάβουμε υπόψη ότι ένα μέρος των φοιτητών που συμμετείχαν στο αντιδικτατορικό κίνημα ανανέωσαν φυσιολογικά το πολιτικό προσωπικό.

Ακόμα και εκείνες οι περιπτώσεις που κρίνονται αρνητικά, εκείνοι που όπως ισχυρίζονται κάποιοι «πρόδωσαν τα ιδανικά του Πολυτεχνείου», κρίνονται με γνώμονα τα ιδανικά του Πολυτεχνείου. Αυτό δεν αποδεικνύει ότι το νόημα του Πολυτεχνείου παραμένει ζωντανό; Ότι ακόμα και σήμερα μας δίνει τα κριτήρια σχετικά με το τι είναι πολιτικά και ηθικά ορθό;.

Πάμε σε μια άλλη ερώτηση… Διαφθορά, σήψη, έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς και λογική του καναπέ ακόμα και όταν μας κλέβουν μπροστά στα μάτια μας. Πού οδηγείται αυτή η κοινωνία; Εκτιμάτε πώς η γενιά των 700 ευρώ θα αντικαταστήσει τη γενιά του Πολυτεχνείου;

Η γενιά των 700 ευρώ οφείλει να αντικαταστήσει τη γενιά του Πολυτεχνείου. Με αφετηρία τη σημερινή κατάσταση, με βάση τις αντιθέσεις του σημερινού κόσμου και τα δικά της ιδιαίτερα προβλήματα, πρέπει να διατυπώσει τα δικά της αιτήματα και να αναπτύξει τους δικούς της αγώνες. Η πολιτική αδράνεια, η παθητικότητα, η «λογική του καναπέ», η έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς, δεν είναι πρωτότυπα φαινόμενα. Ας θυμηθούμε ότι τα πρώτα χρόνια της δικτατορίας ο λαός δεν αντιδρούσε και μάλλον αποδεχόταν παθητικά την κατάσταση που είχε δημιουργηθεί. Επίσης, να μην ξεχνούμε ότι το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα δημιούργησε τις δικές του οργανωτικές δομές και τις αρμόζουσες μορφές πάλης.

Σήμερα, ο κόσμος είναι διαφορετικός και τα σχήματα της δεκαετίας του ’70 δεν έχουν πλέον τη δυνατότητα να ερμηνεύσουν και να αλλάξουν την πραγματικότητα που έχει διαμορφωθεί. Η γενιά των 700 ευρώ, λοιπόν, πρέπει να επινοήσει νέες μορφές συμμετοχής στα δημόσια πράγματα, νέους τρόπους επικοινωνίας και δημιουργίας συλλογικών φορέων, νέα συνθήματα. Αυτό είναι σήμερα το διακύβευμα. Με τους αγώνες και τις ιδέες της, με τα αιτήματα και τα οράματά της, με τις επιτυχίες και το έργο της, η «γενιά των 700 ευρώ» καλείται να αναπλάσει τον κόσμο και συγχρόνως να δημιουργήσει τη δική της ιδιαίτερη ταυτότητα.

Και μια τελευταία…Με την άνοδο του νεοφιλελευθερισμού η πολιτική άλλαξε ριζικά και οι ανισότητες αντί να περιορίζονται εκτινάσσονται στα ύψη. Εκτιμάται σήμερα ότι οι ανισότητες έχουν επανέλθει στα πιο άγρια επίπεδα της δεκαετίας του 1920-1930, που, ως γνωστό, οδήγησε όχι μόνον στην διεθνή οικονομική κρίση του 1929-1939, αλλά και στην άνοδο του Ναζισμού στη Γερμανία και στην υπόλοιπη Ευρώπη και ουσιαστικά στη συνέχεια αυτού που ήταν ο 2ος παγκόσμιος πόλεμος… Ποια η δική σας άποψη; Μήπως τίθεται επίσης και με οξύ τρόπο ένα ζήτημα απλής λειτουργίας του καπιταλιστικού συστήματος;

Πράγματι, οι ανισότητες έχουν σήμερα διευρυνθεί και μεγάλο μέρος των ανθρώπων υφίσταται τις τραγικές συνέπειες της περιθωριοποίησης και του κοινωνικού αποκλεισμού. Είναι επίσης γεγονός ότι η χρηματοπιστωτική κρίση είναι μόνον η κορυφή του παγόβουνου και ότι η κατάσταση της οικονομίας σε παγκόσμιο επίπεδο δημιουργεί συνθήκες αστάθειας και πανικού. Όμως έχω τη γνώμη ότι αυτή η διεθνής συγκυρία δεν είναι όμοια ή ανάλογη με εκείνη της δεκαετίας του ’30.

Ο νεοφιλελευθερισμός και το μοντέλο ανάπτυξης που επικράτησαν τα τελευταία 25 χρόνια έχουν πλέον περιέλθει σε κρίση που αναγνωρίζεται από όλους. Επιπλέον, τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο σημερινός κόσμος ούτε περιορίζονται, ούτε μπορούν να λυθούν στο πλαίσιο του έθνους-κράτους: είναι προβλήματα παγκόσμια, που αφορούν όλο τον πλανήτη. Προφανώς, αυτά τα ζητήματα είναι πολύπλοκα και για την αντιμετώπισή τους δεν υπάρχουν έτοιμες λύσεις.

Όμως φαίνεται να διαμορφώνεται μια ευρύτερη συναίνεση γύρω από την ιδέα ότι πρέπει να επινοήσουμε μια νέα παγκόσμια αρχιτεκτονική που θα αναδιατάσσει τους συσχετισμούς, θα προστατεύει το περιβάλλον, θα εποπτεύει τη λειτουργία των αγορών, θα ενισχύει τον ρυθμιστικό ρόλο εθνικών και διεθνών οργανισμών και θα μειώνει δραστικά τις κοινωνικές ανισότητες. Οι διαβουλεύσεις που έχουν αρχίσει σε διεθνές επίπεδο δείχνουν ότι προς αυτή την κατεύθυνση θα κινηθούν τα πράγματα.

Τα αποτελέσματα δεν μπορούν σήμερα να προβλεφθούν με ακρίβεια, αλλά θα κριθούν σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητα των δημοκρατικών και προοδευτικών δυνάμεων να αναλάβουν πρωτοβουλίες και να προτείνουν δίκαιες και αποτελεσματικές λύσεις.


*Ο Χρήστος Λάζος γεννήθηκε στο Βέλο Κορινθίας το 1949. Σπούδασε νομικά στην Αθήνα, πολιτικές επιστήμες και φιλοσοφία στο Παρίσι. Συμμετείχε στο αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα. Ήταν μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής Κατάληψης της Νομικής Σχολής (Φεβρουάριος 1973) και της Συντονιστικής Επιτροπής Κατάληψης του Πολυτεχνείου. Για τη δράση του έχει συλληφθεί και βασανιστεί στο ΕΑΤ/ΕΣΑ. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος και σύμβουλος σε θέματα παιδείας και πολιτισμού. Από το 1991 ως το 1999 εργάστηκε στην Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης στους τομείς της παιδείας, του πολιτισμού και της νεότητας. Από το 1998 ως το 2000 δίδαξε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών φιλοσοφία της τέχνης και αισθητική. Από τον Ιανουάριο του 2000 ως τον Μάρτιο του 2004 ήταν Διευθυντής του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου. Το 2004 εξελέγη Προϊστάμενος Γραμματείας στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Έχει δημοσιεύσει βιβλία, μεταφράσεις και άρθρα.