Η προεκλογική κούρσα για την προεδρία άλλαξε για πάντα την αμερικανική πολιτική

Tου 'Ανταμ Ναγκούρνι*
Sea change in U.S. politics after race for president
© New York Times

Η φετινή προεκλογική κούρσα για το Λευκό Οίκο άλλαξε άπαξ δια παντός τον τρόπο που γίνονται οι προεκλογικές εκστρατείες στις Ηνωμένες Πολιτείες, κάτι που διέλαθε της προσοχής πολλών, εν μέσω του ορυμαγδού της διαμάχης μεταξύ Τζον Μακ Κέιν (John McCain) και Μπάρακ Ομπάμα (Barack Obama).

Στην πραγματικότητα όμως οι εκλογές του 2008 άλλαξαν το πώς επικοινωνείται το προεκλογικό μήνυμα στους ψηφοφόρους, πώς συγκεντρώνονται χρήματα, πώς οργανώνονται οι οπαδοί, πώς γίνεται ο χειρισμός των ειδησεογραφικών καναλιών, πως προετοιμάζεται και καθοδηγείται η κοινή γνώμη, πως εξαπολύονται (και πώς αποκρούονται) οι πολιτικές επιθέσεις, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που εξαπολύονται από τα μπλογκ, που ήταν άγνωστο είδος πριν τέσσερα χρόνια.

Ανατάραξε επίσης την παραδοσιακή αντίληψη του αμερικανικού πολιτικού τοπίου, αποδεικνύοντας πως οι Δημοκρατικοί μπορούσαν να είναι τουλάχιστο ανταγωνιστικοί ακόμα και σε περιοχές που θεωρούνταν ακλόνητα Ρεπουμπλικανικά προπύργια.

Το μέγεθος και η σύσταση του εκλογικού σώματος μπορεί επίσης να αλλάζει, χάρη και στις άοκνες προσπάθειες των Δημοκρατικών να εγγράψουν στους εκλογικούς καταλόγους και να οδηγήσουν έως τις κάλπες πολυάριθμους νέους εκλογείς, Αφροαμερικανούς, ισπανόφωνους και νέους σε ηλικία.

Αυτού του είδους οι αλλαγές ίσως να επηρεάσουν με μόνιμο τρόπο το τι θα χρειάζεται να κάνουν από εδώ και πέρα τα δύο κόμματα προκειμένου να διαμορφώσουν σταθερές κοινωνικές και πολιτικές συμμαχίες, ιδίως αν τα εντατικά και τεχνολογικά άρτια προγράμματα κινητοποίησης των ψηφοφόρων αποδειχτούν ικανά να αυξήσουν αισθητά τη συμμετοχή των εκλογέων στην εκλογική διαδικασία.

«Νομίζω πως για πολλά χρόνια θα αναλύουμε αυτήν την προεκλογική περίοδο σαν μία γόνιμη εκλογή, που άλλαξε πολλά» λέει ο Μαρκ Μακ Κίνον (Mark McKinnon), ένας στενός σύμβουλος του προέδρου Τζορτζ Μπους (George W. Bush) στις εκλογές του 2000 και του 2004. «Φέτος το διαδίκτυο έπαιξε ένα ρόλο που ποτέ δεν είχαμε φανταστεί. Φέτος οι ταχύτητες που αναπτύχθηκαν ήταν ιλιγγιώδεις. Φέτος, αναποδογύρισε ολόκληρο το πολιτικό μας υπόδειγμα, που μοιάζει να καθορίζεται πια "από τα κάτω" αντί για "από τα πάνω"».

Όπως παραδέχονται ομόφωνα Ρεπουμπλικάνοι και Δημοκρατικοί, καθοριστικός παράγων για τις ανατροπές αυτές ήταν ο τρόπος με τον οποίο το επιτελείο του Ομπάμα κατάφερε να κατανοήσει και να τιθασεύσει το διαδίκτυο (και τα υπόλοιπα λεγόμενα «νέα μίντια») ώστε να οργανώσει τους οπαδούς του και να επικοινωνήσει με ψηφοφόρους που δεν ενημερώνονται κατά κύριο λόγο από τις εφημερίδες και την τηλεόραση. Έτσι επιστρατεύτηκαν το «γιου-τιουμπ» (που δεν υπήρχε καν το 2004) και τα SMS, που στάλθηκαν κατά χιλιάδες τη Δευτέρα για να θυμίσουν στους ψηφοφόρους να πάνε να ψηφίσουν.

«Είχαμε κι εμείς κάνει μερικά ενδιαφέροντα καινούργια πράγματα, με τις τράπεζες δεδομένων ή το διαδίκτυο», λέει ο Σάρα Τέιλορ (Sara Taylor), που ήταν η πολιτική υπεύθυνος της εκστρατείας επανεκλογής του Μπους στο Λευκό Οίκο. «Τότε όμως μόνο το 40% διέθετε ευρυζωνικές συνδέσεις. Σήμερα υπάρχουν άνθρωποι που δε διαθέτουν καν τηλέφωνο. Ο Ομπάμα έκανε φοβερή δουλειά σε ότι αφορά την μεταφορά της προεκλογικής εκστρατείας στα νέα μίντια. Δεν ξέρω για σας, αλλά εγώ βλέπω μια τουλάχιστο διαδικτυακή διαφήμιση του επιτελείου του Ομπάμα τη μέρα. Και ζω αυτό το βάσανο επί έξι μήνες».

Ακόμα πιο σημαντικό από το πώς αξιοποίησε ο Ομπάμα το διαδίκτυο για να μεταδώσει το μήνυμά του ήταν το πώς, διαμέσου του διαδικτύου, διαμόρφωσε ένα πελώριο δίκτυο χρηματοδοτών, που του επέτρεψε να συλλέξει αρκετά χρήματα ώστε να απαρνηθεί το κρατικό σύστημα χρηματοδότησης και να ανταγωνιστεί οικονομικά τους Ρεπουμπλικάνους ακόμα και σε παραδοσιακές «κόκκινες» (Ρεπουμπλικανικές) πολιτείες.

Ανεξάρτητα του ποιος θα επικρατήσει, συμφωνούν Ρεπουμπλικάνοι και Δημοκρατικοί, η οργανωτική και επικοινωνιακή διείσδυση του Ομπάμα σε μέρη σαν την Ιντιάνα, τη Βόρειο Καρολίνα και την Βιρτζίνια, όπου οι ψηφοφόροι στο παρελθόν ελάχιστα γνώριζαν τα πρόσωπα και τις θέσεις των Δημοκρατικών υποψηφίων, ίσως να ταρακουνήσει τα στάσιμα ύδατα της τοπικής πολιτικής σκηνής.

«Η μεγάλη αλλαγή που έφερε αυτή η εκλογή σε ότι αφορά το ζήτημα της προεκλογικής χρηματοδότησης, είναι πως "τέλειωσε" δια παντός την κρατική χρηματοδότηση» λέγει ο Στιβ Σμιντ (Steve Schmidt), επικεφαλής της προεκλογικής εκστρατείας του Μακ Κέιν. «Αυτό πρακτικά σημαίνει πως στην επόμενη προεδρική εκλογή, που ας ελπίσουμε πως θα αφορά την επανεκλογή του Μακ Κέιν, ο Ρεπουμπλικάνος υποψήφιος θα χρειαστεί "από χέρι" 1 δις δολάρια για να ανταγωνιστεί τα κατορθώματα των Δημοκρατικών στη χρηματοδότηση ή την επικοινωνία μέσω διαδικτύου και των υπόλοιπων νέων μέσων... Από την άποψη της τεχνολογίας, ζήσαμε ένα πελώριο άλμα προς τα εμπρός», προσθέτει ο Σμιντ. «Οι Ρεπουμπλικάνοι θα πρέπει τώρα να δουν πώς θα ανταγωνιστούν τους Δημοκρατικούς σε αυτό το παιχνίδι, στις εκλογές αντιπροσώπων και γερουσιαστών»

Φυσικά η αλλαγή δεν ολοκληρώθηκε μέσα σε μια χρονιά.

Το 2000, το προεκλογικό επιτελείο του Μπους, υπό την ηγεσία των Καρλ Ρόουβ (Karl Rove) και Κεν Μέλμαν (Ken Mehlman), πρωτοπόρησε στη χρήση της νέας τεχνολογίας, προκειμένου να εντοπίζουν και να κινητοποιούν τους οπαδούς τους.

Το 2004, η προεκλογική εκστρατεία του Χάουαρντ Ντιν (Howard Dean) πιστώνεται από πολλούς ως μία από τις πρώτες που αντιλήφθηκαν την ισχύ του διαδικτύου στην συλλογή χρημάτων και τη στρατολόγηση εθελοντών, που όμως ο Ομπάμα αξιοποίησε σε απείρως μεγαλύτερο βαθμό. «Αυτοί είναι το "Απόλλων 11" κι εμείς ήμαστε οι αδερφοί Ράιτ (Wright Brothers)», λέει ο Τζο Τρίπι (Joe Trippi), επικεφαλής τότε της προεκλογικής εκστρατείας του Ντιν.

Ο Τέρι Νέλσον (Terry Nelson), πολιτικός διευθυντής του επιτελείου που επανεξέλεξε τον Μπους το 2004, λέει πως αυτό που συνέβη στις εκλογές του 2008 θα επηρεάσει εντεύθεν όλες τις προεδρικές εκλογές, πέραν εκείνων του 2012. «Αυτό που βιώνουμε είναι μία εκ βάθρων αλλαγή του πώς θα διεξάγεται κάθε προεκλογική εκστρατεία», συνεχίζει ο Νέλσον. «Και η αλλαγή συνεχίζεται».

Όλα αυτά όμως δεν οφείλονται αποκλειστικά στον Ομπάμα, αλλά αντανακλούν ευρύτερες πολιτιστικές αλλαγές, που διαμορφώνουν ένα εκλογικό σώμα που είναι ταυτόχρονα καλύτερα πληροφορημένο, αλλά και πιο σκεπτικιστικό ή ευεπίφορο στο να συμμετάσχει στην αναμετάδοση ύποπτων ή ανεξακρίβωτων πληροφοριών, κυρίως διαμέσου των μπλογκ. Αυτό το νέο εκλογικό σώμα τείνει να αμφισβητεί περισσότερο ότι ακούει από τους υποψηφίους και συχνά ανατρέχει στο διαδίκτυο προκειμένου να το επαληθεύσει.

«Πάς σε ένα φόκους γκρουπ και σου λένε "είδα αυτή τη διαφήμιση και μετά πήγα στη δείνα διεύθυνση του διαδικτύου για να την ελέγξω"», αναφέρει ο Ντέιβιντ Πλουφ (David Plouffe), ο επικεφαλής του προεκλογικού επιτελείου του Ομπάμα. «Λες κι έχουν βαλθεί να αστυνομεύουν τις προεκλογικές εκστρατείες».

Ο Σμιντ επίσης αναφέρεται στην επιτάχυνση και την πολυμέρεια του ειδησεογραφικού κύκλου, που έχει ανατρέψει τον παραδοσιακό τρόπο με τον οποίο οι ψηφοφόροι ενημερώνονταν και θέτει τα προεκλογικά επιτελεία ενώπιον νέων ευκαιριών και νέων προκλήσεων σε ότι αφορά το χειρισμό της ειδησεογραφίας.

«Ο ειδησεογραφικός κύκλος έχει επιταχυνθεί χάρη σε νεοεμφανιζόμενους παίκτες, σαν το "πολίτικο" ή τη "Χάφινγκτον ποστ", που αμφισβητούν ευθέως την πρωτοκαθεδρία ειδησεογραφικών οργανισμών σαν το "ασοσιέιτεντ πρες", σε μια αγορά όπου το έπαθλο το παίρνει όποιος αναμεταδώσει πρώτος την είδηση, και όπου οι κυρίαρχοι καλωδιακοί δίαυλοι προσελκύονται από το συγκρουσιακό και το ασήμαντο».

Μία από τις σημαντικότερες φετινές αλλαγές αφορά την αύξηση του ενδιαφέροντος για την πολιτική, που οδήγησε σε άλματα στις εγγραφές στους εκλογικούς καταλόγους, στη συμμετοχή στην πρώιμη ψηφοφορία και στις πελώριες προεκλογικές συγκεντρώσεις (κυρίως του Ομπάμα). Αυτό ασφαλώς σχετίζεται με το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που συγκέντρωσε η συγκεκριμένη υποψηφιότητα. Ως εκ τούτου δεν είναι εξασφαλισμένο πως όποιος υποψήφιος στο μέλλον υιοθετήσει τις τακτικές του Ομπάμα θα γνωρίσει ανάλογη επιτυχία. «Χωρίς τον υποψήφιο που συνεγείρει τα πλήθη, και η καλύτερη στρατηγική, και ο άριστος μηχανισμός, πάνε χαμένοι».

Ο Τρίπι, που φέτος δούλεψε για έναν από τους εσωκομματικούς αντιπάλους του Ομπάμα, τον Τζον Έντουαρντς (John Edwards), προσθέτει: «όλα αυτά τα έφερε εις πέρας ένα άτομο, ονόματι Μπάρακ Ομπάμα. Από τη στιγμή όμως που τα έκανε πράξη, οι αλλαγές που έφερε είναι αμετάκλητες».

*Ο Adam Nagourney είναι πολιτικός συντάκτης των «New York Times». Η μετάφραση έγινε από την ομάδα του PPOL.