It’s all about μίζ-ness stupid!

Σύμφωνα με την Έκθεση της Διεθνούς Διαφάνειας για τη διαφθορά στην Ελλάδα το 2007, το 27% των Ελλήνων δήλωσε ότι “λάδωσε” για να κάνει τη δουλειά του μέσα στο 2007 .

Το γεγονός αυτό κατατάσσει τη χώρα μας στην κορυφή της πυραμίδας των “μιζ-ness” στην Ευρώπη, με μόνο τη Ρουμανία (33%) και τη Λιθουανία (29%) να βρίσκονται σε χειρότερη θέση από την Ελλάδα.

Τα άσχημα νέα όμως δεν σταματούν εκεί. Πριν από τρία χρόνια, μόλις το 11% των Ελλήνων δήλωνε ότι “λάδωνε” για να εξυπηρετηθεί. Το ποσοστό αυτό αυξήθηκε στο 17% το 2006, ενώ το 2007 φτάσαμε ο ένας στους τρεις πολίτες να δηλώνει ότι δίνει “φακελάκι” για να κάνει τη δουλειά του στο δημόσιο (20%) ή τον ιδιωτικό τομέα (6%).

Παρά τα περί αντιθέτου θρυλούμενα , έχουμε εδώ να κάνουμε με μία παταγώδη αποτυχία της Κυβέρνησης να αντιμετωπίσει ένα διαχρονικό διαρθρωτικό πρόβλημα της Ελλάδας τη διαφθορά , το κόστος της οποίας υπερβαίνει το μισό δις ευρώ μόνο για το 2007. Για την ακρίβεια , σύμφωνα με την Έκθεση της Διεθνούς Διαφάνειας, το συνολικό ύψος των χρημάτων που διακινήθηκαν κάτω από το τραπέζι κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους ανέρχεται σε 613 εκ ευρώ .

Διαφθορά βέβαια δεν είναι μόνο το λάδωμα. Το γνωστό “φακελάκι” ανήκει στην κατηγορία της λεγόμενης χαμηλής διαφθοράς και δεν αποτελεί ούτε την αποκλειστική ούτε τη χειρότερη μορφή του προβλήματος.

Εγκλήματα όπως απειλές, εκβιασμοί, διευκολύνσεις προς ημετέρους και «εξυπηρετήσεις» των δικών μας παιδιών, νομιμοποίηση παραβάσεων (πχ αυθαίρετα, καταπάτηση δημοσίων εκτάσεων, κοκ), αμνήστευση εγκλημάτων, ευκολίες προς συστηματικούς κακοπληρωτές εισφορών και φόρων, και γενικότερα η οποιαδήποτε κατάχρηση μιας θέσης εξουσίας για την απόκτηση προσωπικού οφέλους συνιστούν κραυγαλέες περιπτώσεις υψηλής διαφθοράς.

Δυστυχώς, τέτοια οργανωμένα οικονομικά και θεσμικά εγκλήματα συντελούνται σχεδόν καθημερινά, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους , και το χειρότερο απ' όλα νομότυπα, υπό την καθοδήγηση ορισμένων πολιτικών, την ευγενή χορηγία κάποιων επιχειρήσεων και την ενεργή συμμετοχή αρκετών διοικητικών υπαλλήλων και πολιτών.

Το κόστος τους δε , υπερβαίνει κατά πολύ τη λυπητερή των 613 εκατομμυρίων ευρώ από το γνωστό “φακελάκι”, μετατρέποντας θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών σε προνόμια προς πώληση , και βασικές δημόσιες υπηρεσίες σε υπηρεσίες προς εξαγορά.

Με τέτοια υψηλά επίπεδα διαφθοράς , αλλά και συμμετοχής των Ελλήνων στη διαφθορά, εύλογα γίνεται λόγος για κοινωνία συνενοχής και φαύλο κύκλο της παραβατικότητας ο οποίος δεν λέει να σπάσει. Μάλιστα, η απογοήτευση είναι τόσο έντονη που πολλοί το έχουν ρίξει στη μεταφυσική και τα eugenics ισχυριζόμενοι ότι το πρόβλημα της διαφθοράς στην Ελλάδα είναι γονιδιακό.

Είναι όμως έτσι; Φταίει μήπως το αρχέτυπο της λαμογιάς που έχει κωδικοποιηθεί στην ελληνική ψυχή για δεκαετίες και δεν λέει να μεταλλαχθεί με τίποτα σε κάτι περισσότερο ηθικό;

Όχι βέβαια. Το πρόβλημα της διαφθοράς στην Ελλάδα είναι δομικό. Πηγάζει πρωτίστως από τους μηχανισμούς κινήτρων, κυρώσεων και ευκαιριών που υπάρχουν στην ελληνική πολιτεία και οικονομία.

Σύμφωνα με την αμερικανίδα νομικό και πολιτική επιστήμονα του Yale , Rose Ackerman , η διαφθορά προϋποθέτει τη συνύπαρξη τριών παραγόντων :

1. τη διακριτική εξουσία που πηγάζει από ένα συγκεντρωτικό σύστημα πολιτικής και διοίκησης και μια ολιγοπωλιακή αγορά
2. τις προσόδους και τα κέρδη που αντλούνται από την άσκηση αυτής της εξουσίας
3. ένα θεσμικό – δικαστικό σύστημα που παρέχει χαμηλές πιθανότητες εντοπισμού ή καταδίκης του φαινομένου.

Εάν μάλιστα οι εύνοιες είναι διαθέσιμες για επιμερισμό και εστιάσιμες, και αν παράλληλα υπάρχει η δυνατότητα των διάφορων ομάδων να τις εξασφαλίζουν με νόμιμα μέσα , τότε μιλάμε για το πλέον άριστο περιβάλλον στο οποίο μπορεί να ανθίσει η διαφθορά.

Στην Ελλάδα , το ιστορικά διαμορφωμένο θεσμικό πλαίσιο καλλιεργεί τις ανωτέρω προϋποθέσεις στο μέγιστο βαθμό: υπαγωγή της δικαστικής στην κυβερνητική εξουσία με ευφάνταστους τρόπους, ευρύτατη διακριτική ευχέρεια των υπουργών, νομαρχών, δημάρχων, αλλά και του ίδιου του Πρωθυπουργού να λαμβάνουν αποφάσεις χωρίς να ελέγχονται ουσιαστικά, καχεκτική νομοθετική εξουσία, παράδοση μη εξάντλησης της αυστηρότητας των Ελλήνων δικαστών, ατιμωρησία για τη μη εφαρμογή από μέρους του κράτους δικαστικών αποφάσεων, παράδοση αναδρομικών ρυθμίσεων και νομιμοποιήσεων παραβατικών συμπεριφορών, αποσυγκέντρωση αρμοδιοτήτων προς την περιφέρεια χωρίς λογοδοσία και έλεγχο, απίστευτη γραφειοκρατία, κρατικοδίαιτη ανάπτυξη και επιχειρηματικότητα, ολιγοπωλιακή διάρθρωση της αγοράς, υποκριτικές ρυθμίσεις για το πολιτικό χρήμα και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης .

Τι μπορεί να γίνει;

Δυστυχώς , σε ένα μεγάλο κομμάτι του πολιτικού κόσμου και της κοινωνίας παραμένει ισχυρή η εμπιστοσύνη στις δυνάμεις αυτοκάθαρσης του συστήματος , χωρίς σημαντικές θεσμικές αλλαγές. Αρκεί οι πολιτικοί και τα κόμματα να επιδείξουν ισχυρή βούληση. Αρκεί να γίνουν οι κατάλληλοι χειρισμοί. Αρκεί να έρθει ο πεφωτισμένος ηγέτης που θα τα βάλει με το “τέρας”.

Δυστυχώς όμως , η συγκριτική ευρωπαϊκή εμπειρία δείχνει ότι η διαφθορά δεν αντιμετωπίζεται με ευχολόγια και απλές εναλλαγές στα πολιτικά πρόσωπα και το πολιτικό προσωπικό.

Όσο απαραίτητα κι αν είναι τα πρόσωπα, όσο αναγκαίος κι αν είναι ο πολιτικός βολονταρισμός , τόσο , κι ακόμα πιο χρήσιμος είναι ο εκσυγχρονισμός του κράτους και των θεσμών στη βάση της αρχής της αποκέντρωσης των πάσης φύσεως εξουσιών.

Επιπρόσθετα , όπως έδειξε η επιχείρηση “Καθαρά Χέρια” στην Ιταλία, η μάχη ενάντια στη διαφθορά κερδίζεται ανά τομείς, σταδιακά και όχι συνολικά, με συνεργασία των κομμάτων ή τουλάχιστον χωρίς να βάζει τρικλοποδιές ο ένας στον άλλο, με στεγανοποίηση των εμπλεκόμενων φορέων και υπηρεσιών, και την καταστολή να έρχεται στο τέλος σκουπίζοντας ότι έχει απομείνει.

Κλείνοντας , θέλουμε να υπογραμμίσουμε ότι δεν είμαστε , ούτε το παίζουμε ειδικοί σε θέματα αντιμετώπισης της διαφθοράς. Με το σημερινό post επιχειρούμε απλώς να φωτίσουμε το πρόβλημα και να το θέσουμε στη σωστή, κατά την άποψή μας δομική-συστημική του διάσταση, αποσυνδέοντάς το από τις συνήθεις απλοϊκές ηθικίστικες ή κομματικές προσεγγίσεις.