Είναι απαραίτητος ο διάλογος για το ασφαλιστικό;

Η διεθνής εμπειρία καταδεικνύει ότι το ασφαλιστικό μπορεί να επιλυθεί μόνο με διακομματική συναίνεση και ευρεία συμφωνία στο κοινωνικό επίπεδο. Η Σουηδία, η Βρετανία και η Αυστραλία είναι τρεις χώρες, οι οποίες κατά το παρελθόν αντιμετώπισαν κρίση του παραδοσιακού συστήματος ασφάλισης και οι οποίες κατάφεραν να πετύχουν μια οικονομικά και κοινωνικά ικανοποιητική διευθέτηση του προβλήματος. Και στις τρεις περιπτώσεις η λύση στο ασφαλιστικό υπήρξε προϊόν ευρείας κοινωνικής συναίνεσης η οποία επιτεύχθηκε μέσα από έναν μακροχρόνιο δομημένο και σαφώς οριοθετημένο ως προς τις προτεραιότητές του διάλογο.

Στη Σουηδία, η συζήτηση για το ασφαλιστικό ξεκίνησε το 1984, με τη συμμετοχή της κυβέρνησης, των εργατικών συνομοσπονδιών, των εργοδοτών, των δημόσιων ασφαλιστικών φορέων, αλλά και ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων. Απαιτήθηκαν δέκα ολόκληρα χρόνια διαπραγματεύσεων μέχρι η εργασιακή μεταρρύθμιση να φτάσει στο σουηδικό κοινοβούλιο, το 1994, και να εγκριθεί επί της αρχής, όχι μόνον από τα τέσσερα κόμματα της κεντροδεξιάς τότε κυβέρνησης, αλλά και τους Σοσιαλδημοκράτες.

Μάλιστα, την ίδια χρονιά, στη διάρκεια της οποίας το Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα επανήλθε στην εξουσία, η μεταρρύθμιση συνεχίστηκε με τη νέα κυβέρνηση να ανοίγει ορισμένα από τα πιο δύσκολα κεφάλαια της διαπραγμάτευσης. Χρειάστηκαν άλλα τρία χρόνια μέχρι το 1997, για να δοθεί το τελικό πράσινο φως στη νέα νομοθεσία και να τεθεί, το 1998, προς ψήφιση στη Βουλή. Ως αποτέλεσμα η ασφαλιστική μεταρρύθμιση στη Σουηδία έγινε αποδεκτή από τη συντριπτική πλειοψηφία των βουλευτών της χώρας, και υποστηρίχθηκε απόλυτα από τους κοινωνικούς εταίρους.

Στη Βρετανία, η μεταρρύθμιση που ξεκίνησε από τους Τόρις σε συνθήκες έντασης, ολοκληρώθηκε από το Εργατικό κόμμα σε κλίμα ήπιας αντιπαράθεσης. Στην Αυστραλία οι αλλαγές οι οποίες ξεκίνησαν από τους Εργατικούς συνεχίστηκαν από τους Συντηρητικούς. Μάλιστα, αρκετοί είναι αυτοί που θεωρούν ότι οι Αυστραλοί είχαν την πιο πετυχημένη πολιτική ενημέρωσης για το ασφαλιστικό, καταφέρνοντας μέσα από μια τεράστια επικοινωνιακή καμπάνια διετούς διάρκειας (1994-1995) να πληροφορήσουν σε βάθος τους πολίτες για το νέο σύστημα και τη σκοπιμότητα της υιοθέτησής του. Ως αποτέλεσμα η κοινωνική συμφωνία που επιτεύχθηκε ήταν αρκετά ισχυρή ώστε τα -παραδοσιακά- καχύποπτα συνδικάτα να ενθάρρυνουν την εφαρμογή του νέου συστήματος.

Αντίθετα με τις περιπτώσεις κρατών όπως η Σουηδία, η Βρετανία και η Αυστραλία, σε χώρες όπως η Γαλλία, όπου η μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος επιχειρήθηκε με σχετικά πρόχειρο και άτσαλο τρόπο, προκλήθηκε θύελλα αντιδράσεων με χιλιάδες πολίτες να ξεχύνονται στους δρόμους.

Η Ελλάδα έχει πολλά κοινά στοιχεία με τη Γαλλία. Το ασφαλιστικό ζήτημα ανοίγει και κλείνει κατά το δοκούν, χωρίς να υπάρχει συγκεκριμένο πλαίσιο διαλόγου ή οριοθετημένη ατζέντα προτεραιοτήτων, με λογικές του τύπου «εδώ και τώρα» και με στοιχεία που αμφισβητούνται από την πλειοψηφία των πολιτών ως ανακριβή.

Η ευθύνη βαραίνει όλες τις πλευρές.

Την Κυβέρνηση που λειτουργεί με αδιαφάνεια προτιμώντας τις διαρροές προς τον Τύπο και την τηλεόραση, από τη διατύπωση και την επίσημη κατάθεση συγκεκριμένης πρότασης. Ποια είναι η επίσημη πρόταση της ΝΔ σήμερα;

Τα συνδικάτα που θεωρούν σωστό το ισχύον σύστημα -κατά την άποψή τους μόνον η καλύτερη οικονομική διαχείριση σε συνδυασμό με μια αύξηση της χρηματοδότησης του συστήματος αρκεί- και ως εκ τούτου ψάχνουν ευκαιρία για να «την κάνουν» με ελαφρά πηδηματάκια απ’ τον όποιο διάλογο. Γιατί η ΓΣΕΕ αποχωρεί δύο εβδομάδες μετά την επίσημη εκκίνηση του διαλόγου, τον οποίο αρχικά είχε αποδεχτεί;

Τα κόμματα της αντιπολίτευσης, που θέλοντας να αποφύγουν το πολιτικό κόστος, επιδεικνύουν στείρα άρνηση, κρυπτόμενα πίσω από τις θέσεις των συνδικαλιστικών τους παρατάξεων. Που είναι σήμερα η Κεντροαριστερά και η Αριστερά, αν όχι στο τραπέζι του διαλόγου;

Την κοινωνία των πολιτών, δηλαδή όλους εμάς που απαιτούμε υψηλές ασφαλιστικές παροχές, συμμετέχουμε όμως συνειδητά στο παιχνίδι της εισφοροδιαφυγής και της αδήλωτης εργασίας και «δεν συμμετέχουμε σε κανένα διάλογο περί μείωσης των κεκτημένων».

Με άλλα λόγια η Ελλάδα δείχνει να ακολουθεί μια αδιέξοδη και καταστροφική πολιτική. Έχει ένα οξύ ασφαλιστικό πρόβλημα: δαπανά το τρίτο υψηλότερο ποσοστό επί του ΑΕΠ για συντάξεις στις χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου (12,6%), ενώ παράλληλα διαθέτει το πιο άνισο ασφαλιστικό καθεστώς έχοντας συν τις άλλοις το μεγαλύτερο ποσοστό φτωχών συνταξιούχων στις χώρες του ΟΟΣΑ (25%). Αποφεύγει όμως να εφαρμόσει τις ασφαλιστικές ρυθμίσεις του 2002, πόσο μάλλον να προχωρήσει σε νέες αλλαγές. Ακόμη χειρότερα δυσκολεύεται να οργανώσει έναν αξιόπιστο κοινωνικό διάλογο με στόχο μια ευρέως αποδεκτή λύση του ασφαλιστικού προβλήματος σε βάθος χρόνου.

Αυτό είναι όμως που χρειάζεται να συμβεί «εδώ και τώρα»: κοινωνικός διάλογος με στόχο, σε συγκεκριμένα χρονικά όρια κάθε φορά, να επιλύεται συναινετικά μια κρίσιμη παράμετρος του ασφαλιστικού. Μπορούμε για παράδειγμα κατά τη διάρκεια της τετραετίας που διανύουμε να θέσουμε ως προτεραιότητα την ενοποίηση των διάσπαρτων ασφαλιστικών ταμείων με οδηγό το ΙΚΑ;

Ας σοβαρευτούμε λοιπόν κι ας αναλάβουμε όλοι τις ευθύνες μας ξεκινώντας έναν κοινωνικό διάλογο για το νέο σύστημα ασφάλισης που έχουμε ανάγκη.