Λάθη τότε, εγκλήματα τώρα

Επιμέλεια: ΧΡ. ΜΕΓΑΣ

Τον κίνδυνο παραπλάνησης των ασφαλισμένων και της «σαλαμοποίησης» του Ασφαλιστικού από τη Ν.Δ. επισημαίνει ο καθηγητής και πρώην υπουργός Εργασίας του ΠΑΣΟΚ Τάσος Γιαννίτσης.

**Στο νέο του βιβλίο: «Το ασφαλιστικό (ως ορφανό πολιτικής) και μία διέξοδος» (εκδόσεις «Πόλις»), ο άνθρωπος που χειρίστηκε την κρίση του 2001 αναγνωρίζει τώρα ότι (τότε) έκανε λάθος.

**Αλλά «έκανε λάθος» γιατί πήρε στα σοβαρά τους συντρόφους του (στο ΠΑΣΟΚ), από τους οποίους, «εκτός του πρωθυπουργού, σχεδόν κανείς άλλος δεν ήταν διατεθειμένος να πάρει το θέμα στα σοβαρά», όπως γράφει χωρίς περιστροφές.

**Γράφει για το εσωκομματικό πρόβλημα ότι από το 2000 «οι επιθέσεις στον Κ. Σημίτη ήταν αγαπημένο σπορ μιας σειράς στελεχών του ΠΑΣΟΚ».

**Τα βέλη του πρώην υπουργού στρέφονται και κατά της ΠΑΣΚΕ, λέγοντας ότι «στηρίχθηκαν από τα συνδικαλιστικά στελέχη της Ν.Δ.», κάνοντας λόγο για «άτυπο διαπαραταξιακό μέτωπο».

**Ως προς το έργο του Δ. Ρέππα και τον ν. 3029/2002, αναφέρει ότι «η ρύθμιση (σημ. χρηματοδότηση με το 1% του ΑΕΠ) μετέθεσε το έλλειμμα από το ΙΚΑ στον κρατικό προϋπολογισμό».

**Ακολουθούν αποσπάσματα από το νέο βιβλίο του καθηγητή Τ. Γιαννίτση:

«Ενας λογικός χρόνος που μπορεί να αφορά η όποια αλλαγή (σ.σ. στο Ασφαλιστικό) είναι το διάστημα έως το 2030, δηλαδή περίπου 25 χρόνια. Δεν σημαίνει ότι είναι εφικτό σήμερα να προδικάσουμε όλες τις εξελίξεις σε ορίζοντα 20-25 ετών.

Σε μια περίοδο ισχυρών αβεβαιοτήτων, μια ευελιξία στην αντιμετώπιση και ορισμένες προσαρμογές είναι σκόπιμες. Η ύπαρξη, όμως, ενός σχετικά σταθερού ρυθμιστικού πλαισίου δημιουργεί όρους διαφάνειας, βεβαιότητας, πρόβλεψης και σχεδιασμού από την πλευρά των ασφαλισμένων.

Ενα μεγάλο ζήτημα είναι το σύστημα ασφάλισης που θα ισχύσει. Θα μείνουμε στο διανεμητικό σύστημα; Θα υπάρξει συνδυασμός διανεμητικού και κεφαλαιοποιητικού συστήματος; Με ποιες ρυθμίσεις και πώς θα απαντηθούν τα προβλήματα μετάβασης από το ένα στο άλλο; Τι συνεπάγονται τα παραπάνω;

1 Οι παλαιότερες γενεές θα συνεισφέρουν, με προσαρμογές του σημερινού συστήματος, ώστε να περιοριστούν οι ανισορροπίες. Οι νεότερες γενεές θα πληρώσουν παραπάνω, αλλά αυτό το παραπάνω θα αρχίσει να συγκεντρώνεται στη δική τους ασφαλιστική κάλυψη. Και το Κράτος θα καλύψει ένα τμήμα του χρηματοδοτικού κενού από το διανεμητικό σε ένα μικτό σύστημα με κοινωνική κάλυψη των ασθενέστερων.

2 Τι διασφαλίζει ότι η προβλεπόμενη πρόσθετη κρατική χρηματοδότηση των ασφαλιστικών ελλειμμάτων δεν θα εξοικονομηθεί από περικοπές κρατικών δαπανών σε άλλα πεδία κοινωνικής ή αναπτυξιακής πολιτικής και δεν θα καταλήξουμε έτσι με στρεβλές και αντιστρόφως προοδευτικές επιβαρύνσεις;

Τίποτα! Αυτό, έτσι κι αλλιώς, δεν διασφαλίζεται ούτε σήμερα. Μόνο οι πολιτικές ισορροπίες και πιέσεις που θα ασκούνται συνεχώς προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση.

3 Τι πλεονεκτήματα προκύπτουν; Μια ασφαλιστική μεταρρύθμιση με τα σημερινά δεδομένα σημαίνει έναν πιο οργανωμένο τρόπο μετάβασης σε ένα νεότερο ρυθμιστικό σύστημα και μια οργανωμένη κατανομή των βαρών που συνεπάγεται η νέα πραγματικότητα.

Σημαίνει επίσης διαμόρφωση όρων μιας πιο ισχυρής ανάπτυξης. Αν αυτό επιτευχθεί, τότε τα βάρη αυτά δεν είναι αναγκαστικά «βάρη», ούτε συνεπάγονται αναγκαστικά περιοριστικές επιδράσεις στα εισοδήματα. Οπως αναφέρθηκε, ο συνδυασμός ασφαλιστικής μεταρρύθμισης και αποτελεσματικών αναπτυξιακών πολιτικών είναι το εργαλείο μιας μετάβασης σε μια καλύτερη πραγματικότητα και ο μόνος τρόπος για να αποφευχθούν συγκρούσεις γενεών και μια de facto απορρύθμιση.

4 Τελικά, το συνολικό αποτέλεσμα θα εξαρτηθεί από τη δυνατότητα να υποκινηθεί πρόσθετη ανάπτυξη μέσα από αναπτυξιακές και διαρθρωτικές πολιτικές.

Μια ασφαλιστική μεταρρύθμιση, από μόνη της, δεν οδηγεί αυτόματα σε ισχυρότερη ανάπτυξη. Μια μεταρρύθμιση που δεν συνδυάζεται με κατάλληλες αναπτυξιακές πολιτικές και άλλες διαρθρωτικές αλλαγές θα δώσει διαφορετικά αποτελέσματα από ένα πιο αποτελεσματικό μίγμα πολιτικών. Χωρίς μια μεταρρύθμιση, όμως, οι δυνατότητες ανάπτυξης περιορίζονται.

Το μεικτό σύστημα

5 Η υιοθέτηση ενός μικτού συστήματος με την παραπάνω μορφή έχει το πλεονέκτημα ότι διατηρεί το κοινωνικό στοιχείο, μόνο που ως προς ένα μεγάλο τμήμα του το κάνει διακριτό. Παρόλο που όλη η λογική του ασφαλιστικού συστήματος στηρίζεται στη βασική (πολιτική) απόφαση για την κατανομή του εισοδήματος μεταξύ εργαζομένων και συνταξιούχων, μια διάκριση μεταξύ τού το δικαιούται ο ασφαλισμένος λόγω εισφορών άλλων ασφαλισμένων ή δικών του και του τι αποτελεί κοινωνική στήριξη δημιουργεί στο σημερινό θόλο τοπίο μια αίσθηση μεγαλύτερης αξιοπιστίας και δικαιοσύνης.

6 Ετσι, η μερική εισαγωγή του κεφαλαιοποιητικού συστήματος μετατρέπει εν μέρει τον φορολογικό χαρακτήρα των εισφορών, όπου ο ασφαλισμένος καταβάλλει έναν ειδικό φόρο για τις συντάξεις τρίτων, σε προσωπική αποταμίευση και επένδυση.

Ο ασφαλισμένος γνωρίζει τι επένδυσε και τι θα λάβει. Το κίνητρο για εισφοροδιαφυγή περιορίζεται, γιατί τώρα ο ασφαλισμένος γνωρίζει πως ό,τι αποταμιεύει θα είναι δικό του. Επιπλέον, θα ευνοηθεί από τα κίνητρα για αποταμίευση, ενώ εισφοροδιαφεύγοντας θα χάσει τα ποσά αυτά.

7 Το μικτό σύστημα προσφέρει επίσης τη δυνατότητα για ένα ευρύτερο φάσμα επενδυτικών ευκαιριών στα κεφάλαια των ασφαλισμένων.

Οι αγορές κεφαλαίων και οι μορφές τοποθετήσεων των διαθέσιμων του διανεμητικού και του κεφαλαιοποιητικού συστήματος δεν είναι ίδιες, ούτε οι κίνδυνοι και οι αποδόσεις τους. Η διαφοροποίηση από την επενδυτική παρουσία σε περισσότερες αγορές προσφέρει αυξημένες ευκαιρίες, με τον όρο που αναφέρθηκε για αυστηρή ρύθμιση μιας σειράς ζητημάτων.

8 Η ενσωμάτωση ορισμένων μηχανισμών αυτόματης προσαρμογής των παροχών του ασφαλιστικού συστήματος έχει το πλεονέκτημα ότι δεν προϋποθέτει τις βίαιες αναπροσαρμογές που συνεπάγεται ένα σύστημα με άκαμπτους κανόνες. Προϋποθέτει όμως μια συνεχή παρακολούθηση των εξελίξεων και τη δυνατότητα παρέμβασης μέσω του κρατικού μηχανισμού κοινωνικής στήριξης σε περίπτωση εμφάνισης ανισορροπιών.

9 Η τελευταία επισήμανση που είναι χρήσιμο να γίνει αφορά τη σκοπιμότητα, την ένταση και τα χαρακτηριστικά μιας ασφαλιστικής μεταρρύθμισης. Η ασφαλιστική μεταρρύθμιση σήμερα στην Ελλάδα δεν είναι απλώς το αναγκαστικό αποτέλεσμα εξελίξεων που χαρακτηρίζουν τις περισσότερες ανεπτυγμένες κοινωνίες. Είναι και το αναγκαστικό αποτέλεσμα ενός άδικου συστήματος που έχει διαμορφωθεί με πολιτικές και κοινωνικές αποφάσεις.

Αν η πραγματικότητα λειτουργούσε σύμφωνα με τη λογική του συστήματος (περιορισμός εισφοροδιαφυγής, ισότητα μεταχείρισης μεταξύ Ταμείων και φύλων, κατάργηση προνομιακών καταστάσεων κ.λπ.), η μορφή μιας μεταρρύθμισης για το μέλλον θα ήταν διαφορετική.

10 Ομως, όλα τα στρώματα που απολαμβάνουν σήμερα τα προνόμια του συστήματος αυτού αντιδρούν. Και όχι μόνο αυτό, αλλά επιβάλλουν και αλλαγές που αναπαράγουν στο μέλλον, κάτω από δυσμενέστερες συνθήκες, τις σημερινές ανισορροπίες. Τέτοια προβλήματα δεν λύνονται με ασφαλιστική μεταρρύθμιση. Είναι ζητήματα πολιτικών ισορροπιών δύναμης και εξουσίας σε πόρους και αποφάσεις που ξεπερνούν το ασφαλιστικό».

Ο Χρήστος Μέγας είναι δημοσιογράφος. Το άρθρο του δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία στις 25 - 11 - 2007 .