Νέος Ρέιγκαν ή νέος Κλίντον;

Του Paul Krugman*

Another Reagan or another Clinton?
© International Herald Tribune

Μοιάζουν πολύ με το 1992 τούτες οι μέρες. Μοιάζουν επίσης πολύ με το 1980. Με ποια από τις δύο εκλογές όμως θα είναι πιο εύστοχο να παρομοιάσουμε εκείνες του 2008; Τελικά, ο Μπάρακ Ομπάμα (Barack Obama) θα αναδειχθεί σε ένα Ρόναλντ Ρέιγκαν (Ronald Reagan) της αριστεράς, σε ένα πρόεδρο δηλαδή που θα αλλάξει άρδην την πορεία της χώρας; Η θα είναι απλά ένας ακόμα Μπιλ Κλίντον (Bill Clinton);

Οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις (όχι αυτές που μετράνε την «πρόθεση ψήφου», που δεν μας λένε τίποτα σε αυτή τη φάση της προεκλογικής περιόδου, αλλά εκείνες που εξετάζουν τις διαθέσεις της κοινωνίας) μοιάζουν εντυπωσιακά με εκείνες του 1980 και του 1992, οπότε η συντριπτική πλειοψηφία των Αμερικανών εξέφραζε τη δυσαρέσκειά της για την πορεία της χώρας.

Όλα έτσι δηλούν πως θα έχουμε μία εκλογή «αλλαγής» -πράγμα που σημαίνει πως κατά πάσα πιθανότητα θα την κερδίσει ο Ομπάμα. Το ερώτημα όμως είναι: αν κερδίσει, πόση αλλαγή θα φέρει στην πραγματικότητα;

Είτε προς τη θετική είτε προς την αρνητική κατεύθυνση (εγώ θα έλεγα μάλλον προς την αρνητική, αλλά αυτό είναι θέμα άλλης συζήτησης) ο Ρέιγκαν έφερε πολλή αλλαγή. Κυβέρνησε σαν καθαρός συντηρητικός, εφαρμόζοντας ένα ξεκάθαρο, ιδεολογικό πρόγραμμα, που το εφάρμοσε με καταπληκτική επιτυχία. Ασφαλώς είχε και τις αποτυχίες του, ιδίως στην κοινωνική ασφάλιση, που προσπάθησε να την απογυμνώσει, αλλά εντέλει την ενίσχυσε.

Αλλά όταν ο Ρέιγκαν παρέδιδε την προεδρία, η Αμερική δεν ήταν η ίδια χώρα με εκείνη που είχε παραλάβει.

Ο Μπιλ Κλίντον εμφανίστηκε επίσης ως υποψήφιος της «αλλαγής», αλλά ήταν πολύ πιο δυσδιάκριτο για ποια αλλαγή μιλούσε. Αυτοπαρουσιαζόταν σαν ένας πολιτικός που υπερβαίνει τον παραδοσιακό διαχωρισμό προοδευτικών-συντηρητικών και πρότεινε ένα κράτος που θα πρόσφερε «περισσότερη ενδυνάμωση, λιγότερα εμπόδια».

Το προεκλογικό του πρόγραμμα ήταν ανομοιόμορφο: υποσχόταν αύξηση των φόρων για τους πλούσιους, φοροαπαλλαγές για τη μεσαία τάξη, δημόσιες επενδύσεις για δρόμους και μία ασαφή «μεταρρύθμιση της υγείας».

Η συνέχεια είναι γνωστή: η διακυβέρνηση Κλίντον πέτυχε πολλά, από την αναζωογόνηση της υγειονομικής φροντίδας των βετεράνων και της πολιτικής προστασίας, έως την επέκταση των φοροαπαλλαγών για εισοδήματα από μισθωτές υπηρεσίες και τη βελτίωση της υγειονομικής φροντίδας των παιδιών.

Αλλά τελικά εντάχθηκε στην εποχή που τόσο εύστοχα προσδιορίζει ο τίτλος του νέου βιβλίου του ιστορικού Σον Ουίλεντς (Sean Wilentz): «η ιστορία της εποχής Ρέιγκαν: 1974-2008».

Λοιπόν, με ποιον μοιάζει περισσότερο ο Ομπάμα; Μέχρι σήμερα αναμφίβολα είναι κλιντονοειδής.

Σαν τον Κλίντον, ο Ομπάμα αυτοπαρουσιάζεται επίσης ως κάποιος που υπερβαίνει τις παραδοσιακές διαχωριστικές γραμμές. Καθώς τέλειωνε η «ενωτική» εκδήλωση στο... Γιούνιτι με τη Χίλαρι Κλίντον (Hillary Clinton) την περασμένη εβδομάδα, δήλωσε απερίφραστα πως «σε αυτήν την εκλογή η επιλογή δεν είναι ανάμεσα στη δεξιά και στην αριστερά, ανάμεσα στους προοδευτικούς ή τους συντηρητικούς, αλλά μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος»... Καλά...

Ακόμα και το οικονομικό πρόγραμμα του Ομπάμα είναι παρόμοιο με εκείνο του Κλίντον το 1992: έχουμε το ίδιο μείγμα αύξησης της φορολογίας για τους πλούσιους, φορολογικών ελαφρύνσεων για τη μεσαία τάξη και δημοσίων επενδύσεων (τούτη τη φορά η έμφαση δίδεται στις εναλλακτικές μορφές ενέργειας).

Υπάρχουν φορές που η ομοιότητα μεταξύ Κλίντον και Ομπάμα «βγάζει μάτι». Κατά τη διάρκεια της ομιλίας του με την οποία αποδέχτηκε το χρίσμα του κόμματός του το 1992, ο Κλίντον συνεπήρε το ακροατήριό του με ένα σύνθημα: «το μπορούμε!». Σας θυμίζει τίποτα;

Για να μην παρεξηγηθώ, η επιστροφή στα χρόνια του Κλίντον δεν είναι δα και ό,τι χειρότερο θα μπορούσε να μας συμβεί. Αλλά οι οπαδοί του Ομπάμα προσδοκούν πολύ περισσότερα.

Ιδιαίτερα οι προοδευτικοί ακτιβιστές υποστήριξαν συντριπτικά τον Ομπάμα κατά τη διάρκεια της εσωκομματικής εκλογής του Δημοκρατικού κόμματος, έστω κι αν το πρόγραμμά του, ιδίως στη μεταρρύθμιση του συστήματος υγείας, ήταν σε πολλά σημεία πιο δεξιό από εκείνο των αντιπάλων του.

Αυτό που συνέβη στην πραγματικότητα είναι πως οι ακτιβιστές έπεισαν εαυτούς πως ο Ομπάμα είναι ένας μεταρρυθμιστής, που εμφανίζεται σαν κεντρώος.

Μπορεί όμως τελικά να είναι το ανάποδο.

Μετά την νίκη του στην εσωκομματική διαδικασία, ο Ομπάμα κλίνει όλο και περισσότερο προς το κέντρο. Πρόσφατα εξόργισε τους προοδευτικούς οπαδούς του υποστηρίζοντας ένα νόμο περί παρακολουθήσεων των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων, που μεταξύ άλλων αμνηστεύει τις τηλεφωνικές εταιρείες για όλες τις παρανομίες που πιθανό να πραγματοποίησαν κατόπιν παροτρύνσεως της κυβέρνησης Μπους (Bush).

Οι υποστηρικτές του υποψηφίου αντιλέγουν πως ο Ομπάμα είναι απλά πραγματιστής, πως είναι αποφασισμένος να κάνει όσες αβαρίες χρειάζεται για να νικήσει, και μάλιστα με διαφορά, ώστε μετά να κάνει τις μεγάλες αλλαγές που ονειρεύεται.

Οι επικριτές του απαντούν πως ακολουθώντας την «γνωστή πολιτική της "τριγωνοποίησης" και της υπακοής στις δημοσκοπήσεις», που είχε απορρίψει με τόση δριμύτητα κατά τη διάρκεια της εσωκομματικής διαμάχης, το μόνο που πετυχαίνει είναι να υπονομεύει την υποψηφιότητά του, διότι οι ψηφοφόροι προτιμούν τους υποψηφίους που διατυπώνουν σαφείς θέσεις.

Τι να περιμένουμε λοιπόν για μετά τις εκλογές;

H σύγκριση Ρέιγκαν-Κλίντον μας διδάσκει πως ένας υποψήφιος με ξεκάθαρες προεκλογικά θέσεις είναι πιθανότερο να φέρει μεγάλες αλλαγές από κάποιον που διακηρύσσει προεκλογικά την «αλλαγή» αλλά είναι ασαφής ως προς το περιεχόμενό της.

Φυσικά υπάρχει πάντα η περίπτωση ο Ομπάμα να ασπάζεται τελικά κεντρώες πεποιθήσεις.

Το μόνο σίγουρο είναι πως για τους Δημοκρατικούς η επικράτηση σε αυτές τις εκλογές μοιάζει εύκολη. Όλα τους ευνοούν: οι τιμές του πετρελαίου έχουν εκτιναχτεί στα ύψη, η οικονομία τρεκλίζει, ο πρόεδρος είναι φοβερά αντιδημοφιλής.

Το μεγάλο όμως ερώτημα είναι αν θα αδράξουν αυτή τη μοναδική ευκαιρία για να αλλάξουν εκ βάθρων τη χώρα. Και την απάντηση στο ερώτημα αυτό, αρμόδιος να τη δώσει είναι κυρίως ο Ομπάμα.

*Ο Paul Krugman είναι καθηγητής στο πανεπιστήμιο του «Πρίνστον» και επιφυλλιδογράφος στους «Νιου Γιορκ τάιμς». Η μετάφραση έγινε από την ομάδα του PPOL.