Του Πασχάλη Αγανίδη*
G700 feat. e-homosapiens
Για την οικονομία της συζήτησης ας υποθέσουμε ότι, με τον όρο "μιντιακός λαϊκισμός" νοείται η κολακεία του λαού από τα Μέσα μέσα από τη δημόσια τεκμηρίωση διαδεδομένων πλανών και την κατασκευή λογικοφανών ψευδαισθήσεων από όσους διαμεσολαβούν στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης (media, δημοσιολόγοι, πολιτικοί). Υπ' αυτή την έννοια, ο μιντιακός λαϊκισμός αφενός επιβεβαιώνει και αναπαράγει κοινωνικές συγχύσεις, παρανοήσεις και ιδεοληψίες και αφετέρου δημιουργεί νέους βολικούς μύθους, εύκολα αντιληπτούς και κατανοητούς από τους πολίτες.
Ο φαύλος κύκλος των παρερμηνειών, των παρανοήσεων και του ανορθολογισμού συνιστά το τυπικότερο γνώρισμα του δημόσιου διαλόγου που διεξάγεται στο χώρο των media∙ δημόσιος διάλογος που συνήθως εντυπώνει στο συλλογικό νου στρεβλές "κοινωνικές πραγματικότητες". Διόλου τυχαία βέβαια, ο ορθός λόγος και η επιστημονική εξειδίκευση έχουν -τις περισσότερες φορές- εκτοπιστεί από το δημόσιο διάλογο προς όφελος επαγγελματιών-ημιμαθών, δήθεν ευρυμαθών τηλεδημοσιολόγων και πολιτικών με πρωτόγονη ή καθόλου πολιτική σκέψη. Άλλωστε, σημασία δεν έχει το είδος και η ποιότητα του λόγου αλλά η εκφορά -ποιος λέει κάτι και με τι τρόπο- και η "εμπορευσιμότητά" του -αρκεί να πουλάει-.
Υπάρχουν πολλά παραδείγματα προς συζήτηση. Π.χ ένα από μία προσωπική μου εμπειρία. Σε μία πρόσφατη και εξαιρετικά σύντομη τηλεοπτική μου εμφάνιση για τη γενιά των 700 ευρώ, μου έγινε μία ερώτηση για την ανεργία και τις χαμηλές αμοιβές των νέων, διατυπωμένη με τέτοιο τρόπο, ώστε να λειτουργεί ως παρότρυνση για την έκφραση απογοήτευσης, κακομοιριάς και αντίδρασης για την άδικη "κενωνία"... Η προσπάθεια εξήγησης μερικών κρίσιμων θεμάτων, όπως η θεσμική διάρθρωση της αγοράς εργασίας, το αντιπαραγωγικό πρότυπο του ελληνικού μικροκαπιταλισμού (επιχειρηματικότητα ανάγκης), τα διαρθρωτικά προβλήματα της οικονομίας, η ελλιπής επένδυση στην γνώση/καινοτομία και η αναποτελεσματικότητα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης "συγκίνησαν" πολύ λιγότερο το πάνελ από τις αιτιάσεις γνωστού πανελίστα βουλευτή για τα "κακά" της παγκοσμιοποίησης, του διεθνούς εμπορίου, των επιχειρηματιών, της αγοράς, της Ε.Ε και του ευρώ!
Να ήταν όμως αυτή μια εξαίρεση στον κανόνα θα το καταλάβαινα. Με αφορμή διάφορα θέματα που φέρνει στην επιφάνεια η επικαιρότητα, διάσημοι επαγγελματίες τηλεμαϊντανοί φωνασκούν καθημερινά για τις σύγχρονες "κατάρες" που μαστίζουν τη χώρα. Για παράδειγμα των μεταναστών όπου διατυπώνουν -βλακωδώς και σκοπίμως- την απόλυτη συσχέτιση εσωτερικών κοινωνικών προβλημάτων (βλ. ανεργία, εγκληματικότητα) με τη μετανάστευση. Ή, αντίστοιχα βλακωδώς, διατυπώνουν διαρκώς την ανάγκη ενίσχυσης της καταστολής ως τη μόνη αποτελεσματική θεραπεία για την εγκληματικότητα. Οι ίδιοι πάλι, ως αυτόκλητοι εργολάβοι υπερασπίσεως των λαϊκών κεκτημένων, από τη μία μιλάνε για την ανάγκη δημοσιονομικής προσαρμογής που επιβάλει η ΕΕ, χαϊδεύοντας έτσι τ' αυτιά των νοικοκυραίων και από την άλλη μοιράζουν σε μέσα σε δύο λεπτά της ώρας τον εθνικό πλούτο κολακεύοντας τις μάζες και αναπληρώνοντας την απουσία κοινωνικής δικαιοσύνης.
Υπάρχει δυστυχώς μία κυρίαρχη τάξη ημιμαθών τηλεδημοσιολόγων που βρίσκεται στην πρωτοπορία της δημόσιας αναπαράστασης της πραγματικότητας. Η συχνότητα επανάληψης και η ένταση των τηλεοπτικών μηνυμάτων τεκμηριώνουν τις διανοτητικές συχγύσεις και αστοχίες και εκπαιδεύουν την κοινή γνώμη στη "λογική" του συρμού. Κατά μία μαρξιανή ανάλυση, το μιντιακό σύστημα, ενταγμένο στο πλαίσιο ενός κακού ανταγωνισμού ποιότητας και ιδεολογικά προσανατολισμένο στον εύκολο και άκριτο λόγο, λειτουργεί ως μηχανισμός παραγωγής ανεστραμμένων ειδώλων της πραγματικότητας. Συχνά, η κατασκευασμένη απόκλιση της πραγματικότητας από την μιντιακή αναπαράστασή της είναι πολιτικώς βολική, εφόσον ευνοεί τη γενική δαιμονοποίηση (αποδιοπομπαίοι τράγοι), ώστε να αιτιολογούνται επαρκώς οι διαχρονικές εγχώριες αδυναμίες.
Η αντιμετώπιση του λαϊκισμού είναι δύσκολη. Απαιτεί μία ευρεία κοινωνική διεργασία ώστε να διαμορφωθούν νέα κεντρικά υποκείμενα δημόσιας κριτικής. Ο ρόλος των πνευματικών ανθρώπων (υπάρχουν πια?) είναι εξαιρετικά σημαντικός. Όπως ακόμα πιο σημαντικός είναι ο ρόλος των νέων μορφών επικοινωνίας και δημόσιου διαλόγου (π.χ blog) των νέων κοινωνικών κινημάτων και των εργατών γνώσης που δραστηριοποιούνται σ' αυτά.
*Ο Πασχάλης Αγανίδης είναι πολιτικός επιστήμονας, blogger και μέλος της G700. Η αυθεντική εκδοχή του άρθρου "Μιντιακός Λαϊκισμός" δημοσιεύτηκε στο blog e-homosapiens.
AΛΛΑ να ΜΗ ξεχνάς Pascal, καθότι εμείς παλαιαί ποτάναι εκ Πειραματικού και Manhattan, ότι
ReplyDeleteΟΥΔΕΝ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΕΡΟΝ
από τους Αντιγόνη/μάνος avec bow-tie-style λαϊκιστές που παρουσιάζονται με quasi (οιονεί) ΑΝΤΙ-λαϊκιστικόν μανδύα.
Eάν θα μιλήσουμε με Αμερικανικές προδιαγραφές,
στην Ελλάδα, αυτή τη στιγμή, υπαρχουν ΤΡΙΑ σημαντικά άτομα στο Δημόσιο Βίο
1) ο κύριος κ. Σημίτης
2) ο κ. Νίκος Δήμου
3) ο κ. Αλέκος Παπαδόπουλος
και τέσσαρες δημοσιογράφοι
1) ο κ. Κύρτσος
2) ο κ. Π. Μανδραβέλης
3) ο κ. Α. Παπαχελάς
4) ο κ. Τ. Μίχας
όλοι οι άλλοι είναι ΤΕΝΕΚΕΔΕΣ, ή ΚΑΘΑΡΜΑΤΑ ή ΚΑΙ ΤΑ ΔΥΟ.
Πασχάλη μπράβο, πολύ δυνατό το κείμενο σου. Μπράβο και στους G700 για την πρωτοβουλία τους να εντάξουν στην ομάδα αξιόλογα μυαλά όπως είναι ο Πασχάλης, εύχομαι η ομάδα να συνεχίσει να διευρύνεται με προδιαγραφές Πασχάλη.
ReplyDeleteΤο μιντιακό σύστημα μπορεί να ειδωθεί και ως ο τρίτος πυλώνας εξουσίας (όπως έχει διατυπωθεί από πολλούς κατά καιρούς). Σε περιόδους υλικής ευημερείας η ισχύς και επιρροή του πυλώνα αυτού στα υπόλοιπα κέντρα άσκησης εξουσίας / πολιτικής είναι πολύ μεγαλύτερη, κι ο λαϊκισμός αγγίζει - τραβά την προσοχή - περισσότερο τους αποδέκτες της πολιτικής του απ' ό,τι μια πιο σοβαρή προσέγγιση / θεώρηση των πραγμάτων. Η πολλαπλασιαστική επίπτωση δε αυτού του άκρατου λαϊκισμού είναι και η υιοθέτηση αυτής της προσέγγισης από τουλάχιστον τον πρώτο πυλώνα εξουσίας, το ίδιο το πολιτικό σύστημα.
ReplyDeleteΈνα μεγάλο πλήγμα για τη δημοκρατία που έχει κατά την άποψη μου άμεση σχέση με το μιντιακό λαϊκισμό, είναι ότι ο πυλώνας αυτός πρωτοστάτησε - ιδιαίτερα τα τελευταία 20 χρόνια με την διείσδυση φθηνής τεχνολογίας σε κάθε νοικοκυριό και μαζικής πρόσβασης, κυρίως μέσω της τηλεόρασης, στα μιντιακά κέντρα, από πολίτες όλων των οικονομικών, κοινωνικών και γεωγραφικών τάξεων - στην καλλιέργεια, διεθνώς και ιδιαίτερα στις δυτικές κοινωνίες, ενός νέου είδους κοινωνικού πουριτανισμού, που στοχεύει τα αποδυναμωμένα κέντρα πολιτικής εξουσίας (όπως τα εκάστοτε πολιτικά συστήματα) και τα λοιδωρεί απαξιώνοντας θεσμούς που είναι κομβικής σημασίας για την προστασία της δημοκρατίας.
λοιδΟρεί
ReplyDeleteλοιδΟρεί
Eίπαμε και ξανάπαμε, στην Ελλάδα ΔΕΝ υπάρχει ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑ.
ReplyDeleteΕφημερίδα εκδίδεται ΜΟΝΟ μιά στην Ελλάδα,
η Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ.
Και γιατί δεν πήγες ρακένδυτος στην εκπομπή Πασχάλη,όπως αρμόζει σε έναν G700;
ReplyDeleteΚαι γιατί δεν έκλαιγες με αναφιλητά Πασχάλη, παρά έμεινες σοβαρός και περίμενες την τηλεοπτική σου σφαγή;
Θα πεθάνετε,όλοι σας, από τη πείνα, κακομοίρη μου, το μυαλό που έχετε.
Nα το πούμε απλά γιά να καταλάβει ο κόσμος........
ReplyDeleteΤελικά μάλλον η λύση είναι η πλήρης αποχή από το τηλε-τσίρκο. Ετσι η συνεχής προβολή των ίδιων προσώπων και των ίδιων απόψεων θα τους "κάψει"
Ετσι για να το πούμε απλά να το καταλάβει ο κόσμος...
Πάντως το ΜΟΝΟ σοβαρό πρόγραμμα στην Ελληνική TV είναι ένα όπου εμφανίζεται ο Catman ο οποίος έχει πλούσιο λεξιλόγιο και η Μαλάμω.
ReplyDeleteΠολύ εύστοχο το άρθρο και εξαιρετικά επίκαιρο. Σήμερα αν δεν σε έχουν κλέψει, δείρει, βιάσει, ή αν δεν έχεις άλλα "προσόντα" να δείξεις, δεν έχεις καμία τύχη στην τηλεόραση.
ReplyDeleteΤα ΜΜΕ από τη φύση τους "κανακεύουν" τους θεατές, γιατί αυτό τα συμφέρει, ως προς την τηλεθέαση και ως προς το αντίστοιχο πολιτικό έρεισμα στο οποίο αυτή μεταφράζεται.
Οι άνθρωποι της τηλεόρασης δεν είναι πια δημοσιογράφοι αλλά παρουσιαστές, κάνουν από δελτία ειδήσεων μέχρι διαφημίσεις για το αδυνάτισμα και τηλεπαιχνίδια. Δεν χρειάζεται να έχουν μυαλό ή παιδεία, το αντίθετο μάλιστα. Όποιος κάνει π.χ. ντοκιμαντέρ θεωρείται "αλλόκοτος" και ξένο σώμα για το συνάφι, κάτι σαν τον τρελό του χωριού.
Για παράδειγμα, αυτή τη στιγμή ο Χαρδαβέλλας έχει στην εκπομπή του (ναι, αυτή με τα πράσινα ανθρωπάκια) έναν "ειδικό". Λέει πως τα γεγονότα της 9/11 θα μπορούσαν να προβλεφθούν, εκτός από αστρολόγους (φυσικά), και από όσους χρησιμοποιούν Microsoft Office 2007, αφού αν γράψεις τον κωδικό πτήσης του αεροπλάνου που στούκαρε και του βάλεις font Windings, σου βγάζει ένα κτίριο ένα αεροπλάνο και ένα φάσκελο...
Συγχαρητήρια στο G700 και για το προηγούμενο άρθρο, το petition για την Κ. Κούνεβα, συνεχίστε έτσι.
Tο ποστ του Πασχάλη είναι εξαιρετικό!!!!
ReplyDeleteαφού αν γράψεις τον κωδικό πτήσης του αεροπλάνου που στούκαρε και του βάλεις font Windings, σου βγάζει ένα κτίριο ένα αεροπλάνο και ένα φάσκελο...
ReplyDeleteχαχαχαχαχαχα
Έριξα πολύ γέλιο... Χειρότερα και από την Αννίτα Πάνια!
@ σερ
ReplyDeleteΑν περιμένεις ο κόσμος να καταλάβει το οτιδήποτε μετά από τόσα χρόνια άριστης εκπαίδευσης στην παπαγαλία, μάλλον θα περιμένεις για πολύ ακόμα.
Οι τηλεπερσόνες από το μόνο που κινδυνεύουν να καούν είναι από τις πολλές καταχρήσεις!
--------------------------
ReplyDeleteΔιάλογος Ομπάμα-Καραμανλή:
Ομπάμα: Συγχαρητήρια για την απόφασή σας να βοηθήσετε για τη σωτηρία της Αυτοκινητοβιομηχανίας μας.
Καραμανλής: Θα κάνουμε ό,τι μπορούμε και για τη σωτηρία της πολεμικής σας βιομηχανίας.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ.Σκίτσο Ηλία Μακρή.
----------------------------
Αναμένονται το ίδιο Εθνικά υπερήφανες απαντήσεις και στη Μέρκελ, αν υποκύψει ο πρωθυπουργός μας στις πιέσεις της να τη συναντήσει, για να εξασφαλίσει η κυρία καγγελάριος ένα φωτογραφικό εσταντέ για τις προεκλογικές της ανάγκες.
---------------------------
Με 20 Ευροφάιτερ,500 Λέοπαρντ και μόλλις 3 υποβρύχια έτοιμη η φωτογραφία Μαρκέλα.
Homo – sapiens this is a good article, your verbal skills and use of terms matches well the spirit of G700. I hope I get to read more articles of yours hosted in the blog.
ReplyDelete@ notorious
I think you are spot on when you speak about new age social pouritanism. If public trust was always low, not only in Greece but across the Western democratic societies, it has now fallen down a crevasse in this financial crisis. Historians may be able to see why more clearly than today’s opinion makers. People across the globe feel a grand conspiracy by a well paid elite has failed them. They were told this was a golden age, that astronomic pay at the top was yielding rich returns for the nations. The Media populists, those who comment on everyone and particularly the political system, tend to forget how plush their perch is in comparison. There are good elements in all political systems, but they are sucked into the mud due to the public thirst for blood that media populism methodically cultivates in order to promote its own vested interests. I sincerely believe that a great deal of politicians in all parties go into politics to change things for the better. An MP salary set today is fine, but most (not all) could do better outside. Years of weekly graft in constituencies yield little personal benefit: most rise and fall with their party’s fortunes. MPs under collective omerta are usually better people in private than they are allowed to be in public. It seems however that media populism finds that growing freedom of information offers easy meat for cheap stories. Where is the serious press that can make important revelations on company tax avoidance – on company insurance contributions avoidance – on company breaching of labour laws where strong worker unionists have no vested interests to support?
Maybe we need to think of changing the Media system now and fast. Maybe we need to set up a Committee on Standards in Public Life (like the UK has for example?) and search for ways to transform public anger into constructive citizen participation within the public sphere.
Περί λαϊκισμού
ReplyDeleteΌλοι οι μεγάλοι επιστήμονες του κόσμου λένε ότι η μάστιγα της θανατηφόρου Νέας Γρίπης θα αντιμετωπιστεί με το πλύσιμο των χεριών.
Και οι αδαείς περί τα ιατρικά λένε: «Λαϊκίζουν οι αλήτες! Μια τόσο μεγάλη απειλή να αντιμετωπιστεί με κάτι τόσο απλό και ευτελές; Λαϊκίζουν οι αλήτες οι φακελλάκηδες! Αγνοήστε τους.»
Και σε όσους λένε ότι η δυστυχία και φτώχεια του ελληνικού Λαού οφείλεται στα ποσά που τα καθάρματα οι πολιτικοί συνέχεια κλέβουν από τον Δημόσιο κορβανά, οι αδαείς περί τα οικονομικά θα απαντούσαν: «Λαϊκίζουν οι αλήτες! Μια τόσο μεγάλη απειλή να αντιμετωπιστεί με κάτι τόσο απλό και ευτελές; Λαϊκίζουν οι αλήτες ! Αγνοήστε τους.
Γιώργης Χολιαστός