Απέχοντας(;)

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Κάποια στιγμή στο γυμνάσιο – αν δεν κάνουμε λάθος – ακούσαμε για πρώτη φορά το δόγμα «η δημοκρατία είναι το καλύτερο πολίτευμα». Κάποιος καθηγητής των Στοιχείων Δημοκρατικού Πολιτεύματος, εν είδη καθηγητή Θρησκευτικών, πριν περάσει στη διδασκαλία ενός βαρετού μαθήματος μας διατύπωσε το βασικό δόγμα για να μην μπερδευόμαστε. Για τους περισσότερους από τους συμμαθητές είναι και το μόνο πράγμα που έμαθαν από αυτό το μάθημα.

Είναι προφανές ότι η προσδοκία ενός ανθρώπου από το «καλύτερο πολίτευμα» είναι η «καλύτερη ζωή». Πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι στην Ελλάδα δηλώνουν «μη ικανοποιημένη από τη λειτουργία της δημοκρατίας». Το πολίτευμα που έχει παρουσιαστεί ως το καλύτερο, έχει απογοητεύσει. Διεφθαρμένοι πολιτικοί, ανεξέλεγκτοι υπουργοί, αναδεικνυόμενοι μικροκομματάρχες ως τοπικοί άρχοντες, κομματισμός… Αυτό σαν αποτέλεσμα έχει δύο συμπτώματα: πρώτον την ενίσχυση αμφότερων των πολιτικών άκρων και δεύτερον, την μεγάλη αποχή.

ΤΑ ΝΙΑΤΑ ΣΤΗ ΜΠΑΝΤΑ

Οι άνθρωποι της γενιάς μας είναι πρωταθλητές της αποχής. Το μύθευμα της τελευταίας δεκαετίας της «ευμάρειας» (μπήκαμε στο ευρώ άρα, αλλού αποφασίζονται όλα) έδωσε το ηθικό άλλοθι της απομάκρυνσης από τις κοινές δημοκρατικές διαδικασίες, σημαντικότερη από τις οποίες είναι οι εκλογές. Κι επειδή οι περισσότεροι άνθρωποι που ανήκουν στη «γενιά των εφτακοσίων ευρώ» απέκτησαν πολιτικά δικαιώματα στην αυγή του μιλλένιουμ, όλες σχεδόν οι εκλογές που συμμετείχαμε είχαν διαδικαστικό και απολιτικό χαρακτήρα.

Βέβαια, η δραματικότητα του λαού μας και το «επαναστατικό» καθήκον που η ιστορία μας έχει κληροδοτήσει (τόσο αίμα χύθηκε, τόσοι άνθρωποι εξορίστηκαν και βασανίστηκαν για να μπορούμε να ψηφίζουμε εμείς σήμερα) δεν επιτρέπει τη χαλαρή αποχώρηση από τα κοινά αλλά την μετατρέπει σε ιδεολογία διότι, ως γνωστόν, αν έχεις ιδεολογία επιτρέπονται όλα.

Έτσι μετά το σοκ των προπέρσινων «ευρωεκλογών του φραπουτσίνο» επινοήθηκε ο όρος «συνειδητή αποχή». Και, φυσικά, αντί της συμμετοχής στις εκλογές προτιμείται η «διαμαρτυρία» - μέσω του ίντερνετ συνήθως που δεν απαιτεί και ποδαρόδρομο ή η γκρίνια μπροστά στην τηλεόραση που δεν απαιτεί και γνώσεις υπολογιστών. Άρα, για να αλλάξουμε τον κόσμο δεν κάνουμε τίποτε σχετικό με την αλλαγή του.

ΕΙΜΑΣΤΕ ΤΟΣΟ ΔΗΜΟΚΡΑΤΕΣ;

Η δημοκρατία δεν ικανοποιεί τους Έλληνες: είναι δύσκολη.

Στη δημοκρατία ο λαός εκχωρεί εμπιστοσύνη σε πολιτικούς που επιλέγει μέσω των εκλογών και τους δίνει την εξουσία να ασκήσουν διοίκηση. Στην ελληνική κοινωνία η εμπιστοσύνη έχει αποκλειστικά χαρακτηριστικά φατρίας. Δίνεται προνομιακά σε όσους συνδέονται με προϋπάρχοντες δεσμούς και μόνο αυτούς.

Η σχέση πολιτών και πολιτικών στη νεαρή μας δημοκρατία (ούτε 40 χρονών…) έχει μάλλον οπαδικά χαρακτηριστικά. Η σχέση επιβεβαιωνόταν μέσα από τη συναλλαγή ψήφου – εξυπηρέτησης. Πολλές φορές η ψήφος (της οικογένειας η του σογιού) μετατρεπόταν σε χρηματισμό και η εξυπηρέτηση σήμαινε περισσότερα από την επιτάχυνση μιας γραφειοκρατικής διαδικασίας ή έναν διορισμό. Η νίκη του «δικού μας» σήμαινε μια αυτόματη και κατανοητή ανταμοιβή, η ήττα του εκλεκτού υποψηφίου σήμαινε άρση της εύνοιας των ηττημένων από το κράτος ή ακόμα και διώξεις σε όσους μπορούσαν να διωχθούν λόγω θέσης.

Έτσι λειτουργούσε η παλιά καλή ελληνική δημοκρατία.

Αυτό το σκληρό, αντικοινωνικό και οπισθοδρομικό σύστημα είχε όντως ένα καλό: ήταν κατανοητό στο μέσο επίπεδο πολιτικής συνείδησης των περισσότερων Ελλήνων.

Το 1993 ο Αναστάσης Πεπονής έφερε το νόμο του ΑΣΕΠ. Φυσικά, η κοινωνία τον τιμώρησε και δεν επανεξελέγη. Η κοινωνία έκτοτε και σταδιακά χάνει το βασικό κριτήριο πολιτικής κρίσης που της επέτρεπε να λειτουργεί στη διάρκεια της μεταπολίτευσης χωρίς να έχει καταφέρει να ανεβάσει το πολιτικό της επίπεδο ώστε να κατανοήσει την νέο – πιο πολύπλοκο – σύστημα ανταμοιβής τιμωρίας.

ΘΑ ΚΑΝΟΥΜΕ – ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ – ΤΟ ΒΗΜΑ ΜΠΡΟΣΤΑ;

Στο δρόμο την ανακάλυψης αυτού που στη Δύση είναι πλέον κατανοητό (ότι δηλαδή η ψήφος και η πολιτική επιλογή συνεπάγεται συμμετοχή στις κοινές αποφάσεις) αναγκαζόμαστε να περνάμε από χίλια μύρια κύματα: οι εκλογές αντί να γίνουν εργαλείο παρέμβασης χρησιμοποιούνται σαν μέσο ψυχολογικής εκτόνωσης το οποίο, τελικά, δε βρίσκει ποτέ το στόχο.

Χαρακτηριστικό παράδειγμά είναι το «πολιτικό μήνυμα» της αποχής των Ευρωεκλογών του 2009: μια κοινωνία τόσο «συγκλονισμένη» από τα Δεκεμβριανά, πολιτικοποιημένη όσο ποτέ άλλοτε, οδήγησε σε ένα μόνο αποτέλεσμα: την επιτάχυνση της οικονομικής αποτυχίας. Τα δημοσιονομικά της χώρας κατέρρεαν και οι Έλληνες (κυρίως οι νέοι) αποφάσισαν στις Ευρωεκλογές να δηλώσουν ότι τα πολιτικά τους αφορούν λιγότερο από τους παραθαλάσσιους φραπουτσίνο τους.

Αυτή η μεγάλη μάζα των πολιτικά αδιάφορων που δηλώνουν «κατά συνείδηση απέχοντες» συμμετέχει κατά κύριο λόγο σε παράδοξες πολιτικές πράξεις διαμαρτυρίας και σε μια γενικότερη γκρίνια.

Εμείς τους προτείνουμε να σηκωθούν τις δύο επόμενες Κυριακές και να πάνε να ψηφίσουν. Να επιτρέψουν σε νέες δυνάμεις να αναδειχτούν, να δώσουν στη γενιά μας μια εκλογική πολιτική αποτύπωση, να ξεκινήσουν προκαλώντας αλλαγές στη μικροκλίμακα των πόλεων και να δηλώσουν τη θέση τους για τις κεντρικές πολιτικές τους επιλογές μέσα από τις περιφερειακές εκλογές. Να πάψουν να ψάχνουν τον πολιτικό Μεσσία που αναζητούσαν οι μπαμπάδες μας στο πρόσωπο του Αντρέα ή του Καραμανλή. Αρκεί να ψηφίσουν ανάμεσα στις υπάρχουσες επιλογές τη λιγότερο ζημιογόνα.

Πιστέψτε μας το «όλοι οι πολιτικοί είναι ίδιοι» είναι μια μεγάλη μπούρδα αντίστοιχη με το «όλες οι γυναίκες είναι πουτάνες» και το «όλοι οι άντρες είναι γουρούνια». Δείχνει ότι απλώς βαριόμαστε να ψάχνουμε τους καλύτερους για μας.

Η αποχή στις εκλογές μοιάζει με την αποχή από το σεξ. Αντιμετωπίζεται ιδεολογικά ως ένας αξιέπαινος άθλος αλλά, τελικά, απλώς οδηγεί στη μαλακία.