Ο παγκόσμιος πλούτος συνεχίζει να παγκοσμιοποιείται

Του Αλέν Φοζάς*
Les richesses aussi se mondialisent
© Le Monde/ Le Mensuel
Μετάφραση από την Ομάδα του PPOL

2007

2000
Οι φτωχές χώρες λιγοστεύουν από δεκαετία σε δεκαετία (πάνω: 2007. Κάτω: 2000)

-Με μπλε: «φτωχές» χώρες, με ετήσιους ρυθμούς ανάπτυξης μικρότερους από το διπλάσιο εκείνων των «πλουσίων» κρατών κι ετήσιο κατά κεφαλήν εισόδημα μικρότερο από 775 δολάρια για το 2000 και 935 για το 2007.

-Με γαλάζιο: «αργοπορούσες» χώρες, με ετήσιους ρυθμούς ανάπτυξης μικρότερους από το διπλάσιο εκείνων των «πλουσίων» κρατών κι ετήσιο κατά κεφαλήν εισόδημα μεταξύ 755 και 9,265 δολάρια για το 2000 και μεταξύ 935 και 11,455 για το 2007

-Με κίτρινο: «αναδυόμενες» χώρες, με ετήσιους ρυθμούς ανάπτυξης άνω του 3.75% τη δεκαετία του 1990 και άνω του 3% τη δεκαετία του 2000.

-Με κόκκινο: «πλούσιες» χώρες, με ετήσιο κατά κεφαλήν εισόδημα άνω των 9,265 δολαρίων το 2000 και άνω των 11,455 δολαρίων από το 2007


Ο οικονομικός άξονας του κόσμου συνεχίζει να απομακρύνεται από τις πλούσιες χώρες. Τα κράτη-μέλη του «οργανισμού οικονομικής συνεργασίας και ανάπτυξης» (ΟΟΣΑ) παρήγαγαν το 60% του παγκοσμίου ακαθαρίστου προϊόντος το 2000, το 51% το 2010 και το 2030 δε θα συνεισφέρουν παρά μόνο το 43% του παγκοσμίου πλούτου.

Οι χάρτες που δημοσίευσε ο ΟΟΣΑ την Τετάρτη 16 Ιουνίου, στο πλαίσιο της έκθεσής του «η μετακίνηση του πλούτου» αποδεικνύουν πως τα μη κράτη-μέλη του οργανισμού -οι λεγόμενες «υπό ανάπτυξη» χώρες- καλύπτουν ταχύτατα το χάσμα που τις καλύπτει από τους δυτικούς θύλακες της ευημερίας.

Αν και η κατηγορία των «πλουσίων» χωρών ελάχιστα διευρύνθηκε, εκείνη των «αναδυόμενων» κρατών γνωρίζει εντυπωσιακή άνθηση, με το σύνολο σχεδόν των χωρών της Ασίας να έχουν πια ακολουθήσει τα βήματα της Κίνας και να έχουν ενταχθεί στην κατηγορία αυτή. Τη δεκαετία 2000-2010, ο αριθμός των κρατών που γνώρισαν ρυθμούς ετήσιας ανάπτυξης υπερδιπλάσιους των πλουσίων κρατών πέρασε από τα 12 στα 65. Τα κράτη που ανήκουν στην κατηγορία των «φτωχών» είναι πια μόλις 25, έναντι 55 τη δεκαετία του 1990.

Η έκθεση αναδεικνύει ένα νέο φαινόμενο: η Κίνα απλά προηγήθηκε μιας πορείας σύγκλισης με τις πλούσιες χώρες, που σήμερα πια την ακολουθούν ολοένα και περισσότερα κράτη. Στην πορεία αυτή βρίσκουμε απροσδόκητα ακόμα και ένα μεγάλο τμήμα της υποσαχάριας Αφρικής και το σύνολο της νοτιοανατολικής Ασίας, δύο περιοχές δηλαδή που είχαν αφεθεί εν πολλοίς στην τύχη τους την περασμένη δεκαετία.

Το δεύτερο σημαντικό συμπέρασμα είναι πως η κρίση επιταχύνει τη διαδικασία της σύγκλισης των «υπό ανάπτυξη» με τις πλούσιες χώρες. Παρά την κρίση, οι ρυθμοί ανάπτυξης σε πολλά αναδυόμενα κράτη, μειώθηκαν ελάχιστα, ανεπαίσθητα. Η διαδικασία της σύγκλισης άρα «δεν είναι παροδική», όπως προειδοποιούν οι συντάκτες της έκθεσης και αποδεικνύουν οι ρυθμοί ανάπτυξης του συνόλου σχεδόν των αναπτυσσομένων κρατών.

Την πρώτη αιτία αυτής της ανατροπής τη βρίσκουμε τη δεκαετία του 1990, όταν οι Κινέζοι και οι Ινδοί εργαζόμενοι εμφανίστηκαν με αξιώσεις στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας, επιτρέποντας στις χώρες τους να αυξήσουν τις εξαγωγές τους και να μετατρέψουν τους ελλειμματικούς έως τότε προϋπολογισμούς τους σε πλεονασματικούς. Τη δεκαετία του 2000, η ίδια διαδικασία επεκτάθηκε στις υπόλοιπες υπό ανάπτυξη χώρες.

Πρώτη επίπτωση της ευτυχούς αυτής κίνησης του κεφαλαίου ήταν η δραστική μείωση της φτώχειας. Από το 1990 ως σήμερα, ο αριθμός των ανθρώπων που διαβιούν με λιγότερο από ένα δολάριο την ημέρα μειώθηκε κατά 25% ή -σε απόλυτους αριθμούς- κατά 500 εκατομμύρια άτομα.


Η δεύτερη επίπτωση όμως είναι πολύ λιγότερο χαροποιός: οι κοινωνικές ανισότητες αυξάνουν στο σύνολο των αναδυόμενων οικονομιών, ενώ πολλαπλασιάζονται οι έρευνες που αποδεικνύουν πως το φαινόμενο αυτό επιβραδύνει με τη σειρά του την αναπτυξιακή τους δυναμική.

Πάντως η προοπτική να φθάσουν τις δυτικές χώρες μια σειρά από κράτη που έως πρόσφατα αντιμετωπίζονταν από τον αναπτυγμένο κόσμο με υπεροψία ή συμπάθεια, δεν μπορεί παρά να ενδυναμώσει τις ανησυχίες περί «παρακμής της δύσης». Οι συντάκτες της έκθεσης όμως, κ.κ. Γιούτινγκ (Jütting) και Μολντ (Mold) εκτιμούν πως «αυτή η σύγκλιση δεν είναι επικίνδυνη, καθώς η παγκόσμια "πίτα" μεγαλώνει ενώ η προοπτική να μεταβληθούν η Ινδία και η Κίνα σε καταναλωτικές κοινωνίες, θα αποδειχθεί ευεργετική για ολόκληρο τον κόσμο».

*Alain Faujas είναι δημοσιογράφος της «Le Monde»