Μεταπολιτευτική ανυπακοή ή, απλούστερα, τζάμπα κακομαθημενιές…

Του GoAS*

Ανυπακοή?

Ξεκινώντας να γράφω αυτό το κείμενο καθόμουν σε ένα καφέ κάτω από τον κλειστό (λόγω στάσης) σταθμό του ΗΣΑΠ στο Μαρούσι. Η οδός Περικλέους στο σημείο αυτό ακολουθεί μια τεθλασμένη πορεία η οποία έχει διαγραμμιστεί με κίτρινο χρώμα ώστε να είναι δυνατή η στροφή των πολλών λεωφορείων που την διατρέχουν. Τα λεωφορεία περνάνε συχνά αλλά οι περιπτεράδες της γωνίας και οι παρακείμενες καφετέριες πρέπει να δουλέψουν κι αυτοί. Τα αυτοκίνητα των πελατών σταματούν για κάθε λόγο κι έτσι κάθε τρία με τέσσερα λεπτά ακούγεται μια σειρά από κορναρίσματα λεωφορείων που «αιτούνται» από τον ευγενή οδηγό να μετακινήσει το αυτοκίνητό του για να μπορέσουν να μεταφερθούν και οι "σκατόγεροι" ή οι Φιλιππινέζες που δεν έχουν ΙΧ… Εδώ, λοιπόν, σε αυτή τη μικρή κούρμπα του δρόμου, εντοπίζεται και η ηθικοπνευματική βάση του υπέροχου κινήματος της «νεοελληνικής ανυπακοής».

Μη γελιόμαστε. Το σήκωμα της μπάρας στα διόδια, η άρνηση πληρωμής εισιτηρίων ή ακόμα και η επιβολή αυτών των πράξεων σε τρίτους που επιθυμούν να πληρώνουν δεν είναι πράξεις «ανυπακοής». Οι παραβάτες στην συγκεκριμένη περίπτωση δεν διακινδυνεύουν απολύτως τίποτε. Είναι σαν τους οδηγούς που πίνουν τον καφέ τους ή πετάχτηκαν «μια στιγμή, μωρέ!» για να πάρουν τα τσιγάρα τους.
Παλιές καλές ιστοριούλες

Ένας Αμερικανός αντιφρονούντας, μια μαύρη αμερικάνα του Νότου και ένας Ινδός «εθνάρχης» χρησιμοποίησαν την «πολιτική ανυπακοή» για να πετύχουν να αναδείξουν κάποια ευρύτερα ζητήματα που είχαν να κάνουν με ανθρώπινα δικαιώματα και πολιτικές ελευθερίες. Και οι τρεις προσήχθησαν σε δίκες από τα κράτη στο δίκαιο των οποίων υπόκειντο και με το οποίο μερικώς αντιτίθεντο.

Αυτό συνιστά και μια μεγάλη διαφορά των πολιτικών αντιρρησιών με τους επαναστάτες.Οι πρώτοι δέχονται το δίκαιο του τρέχοντος συστήματος και μέσω αυτού επιδιώκουν να πετύχουν τους στόχους τους. Οι επαναστάτες, αντίθετα, διαφωνούν με το δίκαιο του συστήματος κι επιδιώκουν την ανατροπή του. Η πολιτική ανυπακοή ξεκινά με την πεποίθηση πως το σύστημα είναι σε θέση να δικαιώσει τον πολιτικό αντιρρησία. Στις παραπάνω τρεις περιπτώσεις οι συγκεκριμένοι πολιτικοί αντιφρονούντες δικαιώθηκαν μέσα από θεσμικά όργανα των κρατών σε νόμους των οποίων έδειξαν ανυπακοή: οι δύο πρώτοι στο Supreme Court των ΗΠΑ, ο τρίτος στο Βρετανικό Κοινοβούλιο. Οι σοφοί πολιτικοί αντιρρησίες βασίζουν τη δικαίωσή τους στον ανταγωνισμό των εξουσιών (νομοθετικής, εκτελεστικής, δικαστικής). Στην Ελλάδα, όμως…

Επαναστάτες και τζαμπατζήδες

Στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης ο καθένας προσπαθεί να έχει το ποσοστό που «δικαιούται» από το γενικό τζαμπατζιλίκι. Πέρα από την προφανή φοροδιαφυγή και εισφοροδιαφυγή (οι οποίες είναι, τελικά, και οι βασικές αιτίες… αύξησης φόρων και εισφορών), τώρα έχουμε και τοπικές ή θεματικές παραλλαγές. Το κίνημα «δεν πληρώνω» δίνει μια θεωρητική πλατφόρμα η οποία μετατρέπει το σύνηθες τζαμπατζιλίκι και την, ούτως ή άλλως διερυμένη μικροπαραβατικότητα, σε πολιτικό ακτιβισμό. Πολιτική πράξη σε τιμή σοκ! Πιο εύκολο και πιο ευχάριστο ακόμα κι από τα like του facebook!

Το κίνημα θα είχε μια ελάχιστη νομιμοποίηση αν οι «πολιτικοί αντιρρησίες» προσάγονταν, δικάζονταν και η δικαιοσύνη έκρινε με κάποιο τρόπο τη στάση τους. Θα μπορούσαν, σε αυτή την περίπτωση να δικαιωθούν. Όμως, ας μη γελιόμαστε. Κανένας από τους τζάμπα ακτιβιστές δεν θα τολμούσε να θέσει τον εαυτό του στη διάθεση του δικαστηρίου για χάρη της κοινωνίας. Κανένας δεν ενδιαφέρεται να πληρώσει το κόστος μιας διαδικασίας η οποία θα μπορούσε να τον δικαιώσει. Γιατί, τελικά, κανένας από όλους αυτούς τους ανθρώπους δεν πιστεύει πως έχει δίκιο μην πληρώνοντας διόδια, εισιτήριο ΜΜΜ ή ο,τιδήποτε άλλο έχει ένα αντίτιμο. Το κίνημα αυτό είναι απλά μια μορφή κοινωνικής εκτόνωσης, μια γενική διαμαρτυρία με τη λογική του «εκεί που μας παίρνει».

Αλλαγή

Αυτός ο φτηνός τσαμπουκάς που πριμοδοτείται από τα πολιτικά άκρα για να υπάρξουν και τα αντίστοιχα πολιτικά οφέλη, εμποδίζει να δούμε την ουσία του θέματος. Το ελληνικό κράτος, ουσιαστικός επινοητής της νοοτροπίας «δεν πληρώνω», καθυστερεί την υλοποίηση σοβαρών μεταρρυθμίσεων στις αστικές συγκοινωνίες και, επίσης, δεν τηρεί τις συμβατικές του υποχρεώσεις (έγκαιρες απαλλοτριώσεις γης) απέναντι στα δημόσια έργα. Αδιαφορώντας για το γενικό σύνολο, επινόησε κάποιους παράλογους (πιο παράλογους κι από τη φορολογία!) τρόπους αποπληρωμής των έργων υποδομής, καταστρατηγώντας τη λογική αρχή «ο χρήστης πληρώνει». Επίσης, μέσα στον ανορθολογισμό του, δεν φρόντισε για τις εναλλακτικές οδούς πρόσβασης καθιστώντας μονοπωλιακές τις χρήσεις αρκετών από τις υπηρεσίες αυτές. Στο θέμα δε, των αστικών συγκοινωνιών το κράτος συμπεριφέρεται όπως οι πλέον αποτυχημένοι επιχειρηματίες που αυξάνουν την τιμή του αγαθού για ταμειακούς λόγους και μόνο!

Είναι προφανές ότι αυτού του είδους οι διαμαρτυρίες, όσο κι αν χαϊδεύονται από όσους πιστεύουν στα εισοδηματικά κριτήρια της νομιμότητας («είπαμε να κάνει ένα δωράκι στον εαυτό του αλλά όχι και 500 εκατομμύρια», υπουργέ Δικαιοσύνης κύριε Καστανίδη;) δεν έχουν σοβαρό αντίκτυπο. Όσα δίευρα και να γλιτώσουν οι οδηγοί της Στυλίδας ή οι επιβάτες της ΕΘΕΛ, πάλι οι πολλοί φορολογούμενοι θα πληρώσουν το μάρμαρο της «αντιστασιακής γυμναστικής» των λίγων.

Το κράτος, ακόμα κι αυτή την ώρα της χρεωκοπίας, συντηρεί τα πανάκριβα πελατειακά δίκτυα που φτιάχτηκαν στη μεταπολίτευση (εργολάβοι, εργαζόμενοι ΔΕΚΟ) σε κόστος της κοινωνίας. Ως «αποζημίωση» της προσφέρει λίγη τζάμπα κι ανέξοδη «ανυπακοή» και η κοινωνία, με το μικρό αίσθημα ενοχής του παιδιού που έσπασε το βάζο με τη μαρμελάδα ακολουθεί, εκπαιδευμένη παβλωφιανά από το διεκδικητισμό των 80s.

Ας σκεφτούμε λίγο, όμως. Το άθροισμα των ατομικών μας τζάμπα επί τριάντα τόσα χρόνια, κόστισε συνολικά 328 δισεκατομμύρια ευρώ. Θέλουμε να συνεχίσουμε το ίδιο τροπάριο ή, μήπως, να το πάμε λίγο αλλιώς;

*Ο GoAS είναι blogger και μέλος της "γενιάς των 700 ευρώ".