Η επιχειρηματικότητα ως δυνατότητα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση

Η τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα είναι κρατική και, ίσως φυσιολογικά, αναπαράγει το δικό της πρότυπο. Οι κατά καιρούς αγώνες υπεράσπισης επαγγελματικών δικαιωμάτων, κατά των ιδιωτικών πανεπιστημίων και κατά της εξίσωσης ΑΕΙ – ΤΕΙ πιο παλιά, είναι δείγματα ενός παλαιού τρόπου αντίληψης του πανεπιστημίου και του κοινωνικού του ρόλου.

Ωστόσο, εμείς πιστεύουμε πως το ελληνικό πανεπιστήμιο, ακόμα και κρατικό όπως είναι, παράρτημα ουσιαστικά της κεντρικής διοίκησης του Υπουργείου και με τις παρούσες στρεβλώσεις του, οι οποίες πριν την επόμενη αναθεώρηση του Συντάγματος και του άρθρου 16 δεν πρόκειται να αλλάξουν, μπορεί να συνεισφέρει σε μια μικρή μετατόπιση του κέντρου βάρους του προς την κοινωνία και την αγορά και, τελικά, να ωφελήσει τους ίδιους τους φοιτητές του.

Οι τελειόφοιτοι των πανεπιστημίων έχουν τις εξής επιλογές: συνέχιση των σπουδών με μεταπτυχιακά ή αναζήτηση εργασίας στον δημόσιο ή ιδιωτικό τομέα. Το πανεπιστήμιο έχει καταρρίψει ως αξία την επιχειρηματικότητα, και μέσα από την ιδεολογικά κυρίαρχη στάση άρνησης απέναντι στην έννοια της ιδιωτικής οικονομίας και μέσω των φοιτητικών «αγώνων» ενάντια σε οποιαδήποτε μορφή μπορεί να πάρει η είσοδος της τρομερής αγοράς στους «ναούς» της γνώσης.

Πιστεύουμε πως υπάρχει τρόπος τα πανεπιστήμια να μετατρέψουν το φόβο τους σε πλεονέκτημα και να κερδίσουν τα ίδια από την είσοδο της δυνατότητας του επιχειρείν για τους τελειόφοιτούς τους, βοηθώντας και στην κοινωνική κινητικότητα ανθρώπων που δεν έχουν οικογενειακά σχέση με το επιχειρείν και, φυσικά, στην άνοδο του επιπέδου του εγχώριου επιχειρηματικού ανθρώπινου δυναμικού και, κατ’ επέκταση, των δυνατοτήτων της οικονομίας μας.

Δεν έχει καμία ιδιαίτερη πρωτοτυπία η πρότασή μας αλλά, λαμβάνει υπόψη κάποιες από τις κατεστημένες πεποιθήσεις του ελληνικού πανεπιστημίου και της κοινωνίας μας.

Η παρ’ ολίγον χρεωκοπία της χώρας θα κάνει ένα καλό. Θα κλείσει την πόρτα εισόδου στο Δημόσιο. Οι νέοι που θα μπουν στα πανεπιστήμια από φέτος, ξέρουν πια ότι το πάρτυ των διορισμών τελείωσε και πως το κράτος δεν θα απορροφήσει σχεδόν κανέναν από αυτούς. Το πανεπιστήμιο πρέπει να προετοιμάσει τους νέους αυτούς για μια οικονομία εντελώς διαφορετική από αυτήν στην οποία μεγαλώσαμε εμείς οι g700. Δηλαδή, αντί να προετοιμάσει τους υπαλλήλους και τους προστατευμένους επιστήμονες επαγγελματίες της μεταπολίτευσης, να δημιουργήσει τις συνθήκες ανάδειξης του νέου επιστήμονα εξωστρεφούς επιχειρηματία.

Κατ’ αρχάς, μαθήματα οικονομικών και διοίκησης επιχειρήσεων μπορούν να μπουν ως επιλογές σε ένα ευρύτερο φάσμα σχολών από αυτό που είναι σήμερα. Οι φοιτητές μπορούν στο τελευταίο έτος φοίτησής τους να επιλέξουν αντί της διπλωματικής εργασίας, μια μορφή «πρακτικής επιχειρηματικής εξάσκησης». Είτε ατομικά, είτε σε ομάδες οι φοιτητές με την επίβλεψη ενός καθηγητή και τη βοήθεια ενός (ή παραπάνω) ανθρώπου της αγοράς, οι φοιτητές θα φτιάχνουν από την αρχή ένα συγκεκριμένο επιχειρηματικό project. Ξεκινώντας από την ιδέα, κάνοντας έρευνες αγοράς, συναντώντας λογιστές και δικηγόρους, κοστολογώντας το σχέδιο και προβλέποντας την εξέλιξη του θα μαθαίνουν πρακτικά κάτι που θα τους είναι απαραίτητο στην υπόλοιπη επαγγελματική τους ζωή.

Το project δεν θα ολοκληρώνεται με την αποφοίτηση αλλά, θα συνεχίζεται και μετά για ένα χρονικό διάστημα ενός ή δύο ετών στα οποία το πανεπιστήμιο θα παραμένει αρωγός των αποφοίτων του και, πολύ σημαντικό, μέτοχος της εταιρείας τους για ένα ακόμη πιο μεγάλο διάστημα. Θα μπορεί έτσι, αναδιανέμοντας στην ουσία τα κέρδη των επιτυχημένων projects να μειώνει το κόστος αποτυχίας αυτών που δεν περπάτησαν. Είναι κοινά παραδεκτό στην αγορά πως ένας νέος επιχειρηματίας μπορεί να είναι σοβαρό και έμπιστο στέλεχος αν έχει ξεπεράσει δυο επιχειρηματικές αποτυχίες.

Το σημαντικότερο στοιχείο αυτής της διαδικασίας θα είναι η αποδαιμονοποίηση του επιχειρείν, κάτι που ούτως ή άλλως συμβαίνει στους ανθρώπους αλλά, συνήθως, μετά τα 30 οπότε και έχουν χάσει αρκετό ενεργό χρόνο και δυνατότητες αποτυχημένων προσπαθειών.

Σε ένα δεύτερο χρόνο θα μπορούσε να ενταχθεί και το πολύ χρήσιμο εργαλείο του venture capital σε αυτή τη διαδικασία. Επίσης, πιο προχωρημένα, θα μπορούσε να στηθεί μια παράλληλη αγορά όπου απλοί ιδιώτες, χωρίς παραπάνω διατυπώσεις να μπορούν να «επενδύουν» στα projects των φοιτητών με κάποιους όρους, και έτσι να ενισχύεται παραπάνω η αντίληψη σύνδεσης του πανεπιστημίου με την πραγματική κοινωνία. Έτσι το Πανεπιστήμιο θα μπορούσε να εισέλθει στον κόσμο των incubators. Παράλληλα θα ήταν ένας τρόπος ώστε να μπορούν οι ίδιοι οι γονείς (που σε μια κοινωνία όπως οι δική μας είναι αρωγοί, ούτως ή άλλως) να ενισχύουν με κεφάλαιο τις προσπάθειες των παιδιών τους αλλά, έχοντας ορισμένη εξ’ αρχής μια πιο καθαρή οικονομική σχέση με το εγχείρημά τους.

Η πρόταση αυτή στην αρχή δεν απαιτεί το τρομακτικό για την πανεπιστημιακή κοινότητα «ιδιωτικό» χρήμα. Μπορεί να ενταχθεί σε αναπτυξιακά προγράμματα και σε ευρωπαϊκή χρηματοδότηση μέσω διαφόρων εργαλείων αρκεί τα πανεπιστήμια και τα υπουργεία Παιδείας και Ανάπτυξης να βρουν τον θεσμικό τρόπο να το κάνουν.

Τα πανεπιστήμια θα δεσμεύονται σε κάποιες παραμέτρους του προγράμματος και, αν τα ίδια το επιθυμούν και μόνο τότε, θα μπορούν να έρχονται σε επαφή με άλλες πηγές ιδιωτικής χρηματοδότησης.

Τα κρατικά πανεπιστήμια, δυστυχώς, λόγω του χαρακτήρα τους αυτού, παραμένουν εστίες συντήρησης και όχι προόδου. Με πολύ μικρές αλλαγές και με πολύ μικρές «παραχωρήσεις» που μόνο τους ίδιους τους φοιτητές θα ωφελήσουν, μπορούν να ξαναμπούν στο παιχνίδι της αναγέννησης της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας, όταν πια το σοκ της χρεωκοπίας έχει περάσει.