Friday, April 8, 2011

Συναισθηματισμός vs Ορθολογισμός

Απαντώντας στο άρθρο του Νίκου Αραπάκη

Του Περικλή Κοντόγγονα

Το διάβασα με ευχαριστήση. Πρώτα απ’ όλα γιατί ο Νίκος είναι φίλος, μετά γιατί είναι εχέφρων άνθρωπος και τρίτον γιατί το ξεκίνησε πολύ καλά: η σύγχρονη Ελλάδα είναι η πατρίδα της υπερβολής. Θα θυμάμαι πάντα μια σχετική ρήση ενός καθηγητή μου στο Πανεπιστήμιο «Στην Ελλάδα περάσαμε πολύ γρήγορα από τα γρόσια στα ευρώ και από...τον αυνανισμό στο ομαδικό όργιο» (αλλιώς το έλεγε, αλλα ας όψεται η αστική μου ευγένεια). Ελλάδα της υπερβολής λοιπόν, από την οποία όμως δεν κατάφερε να ξεφύγει ούτε ο φίλος Νίκος. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα λίγο από την αρχή...

Αφήνοντας εξ’ ορισμού έξω από τη συζήτησή μας τις θεωρίες συνωμοσίας, τους κακούς ξένους που θέλουν να μας πάρουν τα ασημικά και άλλα λίγο ή πολύ ευφάνταστα σενάρια, αν θέλαμε να συνοψίσουμε σε μερικές γραμμές το πώς φτάσαμε ως εδώ, μάλλον θα γράφαμε τα εξής: οι επενδυτές-κερδοσκόποι αποφάσισαν κάποια στιγμή να εκμεταλλευτούν τις αδυναμίες του ευρώ: ατελές νόμισμα, χωρίς ενιαία οικονομική πολιτική, χωρίς υπουργείο οικονομικών κτλ.

Αυτό ήταν κάτι που είχε προβλεφθεί (με σχετική προειδοποίηση μάλιστα προς τις ηγεσίες των μεγάλων κρατών της Ευρωζώνης) από τον Τζώρτζ Σόρος, τον οποίο αντί να καταριόμαστε και να τον αντιμετωπίζουμε ωσαν το δαίμονα με τις εφτά ουρές, καλό θα ήταν να ακούμε –καταρχήν- τι λέει. Ο αδύναμος κρίκος μιας γερής –κατα τα άλλα- αλυσίδας ήταν η Ελλάδα. Τεράστιο έλλειμμα, ακόμη πιο τεράστιο χρέος. Μισό βήμα δηλαδή από το γκρεμό, ούτε να την σπρώξεις δεν θα χρειαζόταν. Εν μέσω κωλυσιεργίας των ευρωπαικών κυβερνήσεων το παιχνίδι χόντραινε την ώρα που η Ελλάδα έπρεπε να πληρώσει, αλλά στα ταμεία δεν υπήρχε ούτε σουσάμι από κουλούρι. Ηταν η περιβόητη 19η Μαϊου. Εν τέλει, κάποιοι βρέθηκαν να μας δανείσουν, αλλά επειδή είμαστε γνωστά λαμόγια, αυτή τη φορά θα το έκαναν λίγο διαφορετικά: θα μας άλλαζαν τα φώτα στον έλεγχο. Επειδή, όμως, η πρόθεσή μου δεν είναι να εμπλακώ στο αν ορθώς υπογράψαμε το Μνημόνιο, ούτε στο αν «μαζί τα φάγαμε», όποιος θέλει να μάθει την πραγματική ιστορία του πώς φτάσαμε ως εδώ, ας αφιερώσει λίγο από το χρόνο σου και ας δει αυτό:

http://www.youtube.com/watch?v=HUs--QCSgss

Έκανα κι εγώ αυτή τη μικρή εισαγωγή –πριν προχωρήσω σε αυτά που θεωρώ πιο σημαντικά- για να θυμηθούμε (ή να καταλάβουμε) ότι υπογράψαμε το Μνημόνιο γιατί δεν είχαμε φράγκο. Είμασταν μπατίρηδες, χρεωκοπημένοι, τίποτα. Και είμασταν εμείς όλα αυτά και όχι μόνο το Κράτος. Διότι, χωρίς τα δανεικά, η 1η Ιουνίου 2010 θα έβρισκε μισθωτούς χωρίς μισθό και συνταξιούχους χωρίς σύνταξη. Αυτό είναι ένα γεγονός, που ουδείς μπορεί να αμφισβητήσει, ανεξάρτητα αν θεωρεί σωστή ή όχι την υπαγωγή μας σε μηχανισμούς στήριξης, Μνημόνιο κτλ.

Μέσα σε αυτή τη δίνη δημιουργήθηκαν «αντίπαλα» στρατόπεδα. Είναι αυτά που (επιλεκτικά και μονόπλευρα όμως) περιέγραψε στο άρθρο του ο Νίκος Αραπάκης. Γιατί εκτός από τους ακραιφνείς «κακούς» νεοφιλελεύθερους ή τους βολεμένους εύπορους και τους ευαίσθητους γιούς τους, υπάρχουν κι άλλες ομάδες, τόσο «ελιτιστών» (όπως τους ονομάζει ο ίδιος) όσο και «αγανακτισμένων». Οι τελευταίοι, που είναι και οι περισσότεροι, χωρίζονται κι αυτοί σε υποκατηγορίες μια εκ των οποίων –η χειρότερη κατ’ εμέ- είναι οι βολεμένοι αντιδρώντες.

Αυτοί που πορεύονται με το παχύ πορτοφόλι του μπαμπά τους, της μαμάς τους, της γυναίκας τους, του πεθερού τους, του ίδιου του Κράτους. Αλλά ταυτόχρονα φωνάζουν κιόλας. Το κακό δεν είναι εκεί, γιατί ο καθένας τα συμφέροντά του υποστηρίζει. Κακό δεν είναι ακόμη ούτε ότι οι βολεμένοι αγανακτισμένοι είναι απείρως περισσότεροι από τους βολεμένους ελιτιστές. Το κακό είναι ότι διεκδικούν για τον εαυτό τους την αποκλειστικότητα της κοινωνικής ευαισθησίας, των κοινωνικών αγώνων, της δημοκρατικότητας, ενώ την ίδια στιγμή «στολίζουν» όσους διαφωνούν μαζί τους με διάφορους χαρακτηρισμούς: παπαγαλάκια, νεοφιλελεύθερους, βολεμένους, λεφτάδες κ.α. Κι αν πρέπει να βγάλω ένα συμπέρασμα στο ύφος του φίλου Νίκου, θα έλεγα ότι το χειρότερο είδος επαναστάτη είναι ο βολεμένος επαναστάτης. «Τη συφορά που συμφέρει λογάριαζέ την για πόρνη» έγραψε ο Ελύτης...

Η ανάλυση του Νίκου Αραπάκη για τους «ελιτιστές» είναι όμως ελλειπής. Υπάρχει άλλη μια κατηγορία, η οποία διεκδικεί τον τίτλο του πιο...γνήσιου ελιτιστή (ναι, γνήσιου, γιατί οι κατηγορίες που περιέγραψε ο Νίκος στην πραγματικότητα δεν είναι ελιτιστές, αλλά κακομαθημένοι ελληναράδες νεόπλουτοι): είναι αυτή των ελιτιστών με Αρχές. Στριφνή λέξη για την εποχή μας, αλλά υπάρχει κι αυτή. Συνήθως δεν είναι ούτε οι ιδιαιτέρως εύποροι, αλλά ούτε και αυτοί που τους βρήκε το πρώτο κύμα. Είναι αυτοί που -σύντομα ενδεχομένως- θα διαβούν το Ρουβίκωνα, αλλά παρόλα αυτά δεν θα αλλάξουν άποψη για την δόμηση που πρέπει να αποκτήσει η κοινωνία και το κράτος. Δεν θα αρχίσουν να βρίζουν τους πολιτικούς γιατί ξέρουν ότι κομμάτι μας είναι και μας μοιάζουν. Δεν θα ζητήσουν την εξαίρεσή της συντεχνίας τους από τα μέτρα που θα πάρει η κυβέρνηση. Δεν θα προσπαθήσουν να βρουν άλλοθι για την πτώση τους. Δεν θα ενδώσουν ποτέ στο σαράκι του λαϊκισμού. Είναι αυτοί που τις αποψεις τους τις έχουν χαράξει στην πέτρα και όχι στην άμμο. Και μην νομίσει κανείς ότι είναι...ρομαντικοί ή ουτοπιστές. Όσους γνωρίζω από αυτή την κατηγορία είναι φριχτά ρεαλιστές και ορθολογιστές.

Και έτσι, μιλώντας για ορθολογισμό και ρομαντισμό, ερχόμαστε στο σημείο που αξιολογώ ως το πιο κομβικό του άρθρου του Νίκου Αραπάκη. Μια φράση που, κατά την γνώμη μου, ξεκλειδώνει την αιτία όλων σχεδόν των διαφορετικών θέσεων, τον πυρήνα γύρω από τον οποίο δορυφορούνται όλες οι αντιτιθέμενες (και μη) απόψεις. Έγραψε λοιπόν ο Νίκος: «προτάσσω την κατανόηση και την ανθρωπιά και δευτερευόντως τον ορθολογισμό μου». Γίνομαι αμέσως ξεκάθαρος: διαφωνώ.

Η κατανόηση και η ανθρωπιά (αξίες το δίχως άλλο) είναι συναισθήματα. Και το συναίσθημα είναι από τη φύση του χαοτικό. Δεν γνωρίζει αρχή, ούτε μέση, ούτε τέλος. Επειδή, λοιπόν, ακριβώς είναι συναισθήματα, η κατανόηση και η ανθρωπιά του φίλου Νίκου μπορεί να φτάνει μέχρι το να συμπάσχει με τον απολυμένο ή τον δημόσιο υπάλληλο με τις περικεκομμένες αποδοχές, αλλά του Αρχιεπισκόπου Ιερώνυμου φτάνει μέχρι την απαίτηση πρόσληψης 4,000 θεολόγων στα σχολεία (γιατί σπουδαγμένα παιδιά είναι κι αυτά και δεν πρέπει να μείνουν άνεργοι), ενώ του Αλέξη Τσίπρα φτάνει μέχρι του να ζητάει την πρόσληψη (προεκλογικά) ακόμα 100,000 δημοσίων υπαλλήλων. Και η πλειοδοσία δεν έχει τέλος, ανάλογα με την...ευαισθησία του καθενός (αλλά και τις επιδιώξεις του, για να είμαστε ειλικρινείς).

Εναντι του ορθολογισμού, λοιπόν, δεν προτάσσω κανένα συναίσθημα. Κι αυτό όχι από βίτσιο, αλλά γιατί ο ορθολογισμός είναι εργαλείο και όχι αφηρημένη ιδέα προορισμένη να ικανοποιεί τις ανησυχίες μας. Η απατηλή άποψη που θέλει τον ορθολογισμό σε αντίθετη πορεία προς τις ανθρωπιστικές αρχές και τον ορθολογιστή χωρίς συναισθήματα γίνεται εμφανής αν αναλογιστούμε ότι ο ορθολογισμός κρύβει μέσα του την έννοια του δικαίου. Και ποιά μεγαλύτερη ανθρωπιστική αρχή μπορεί κανείς να φανταστεί από την δικαιοσύνη; Πώς αναθεματίζουμε τον ορθολογισμό , οταν στο όνομα του Ορθού Λόγου (για να θυμηθούμε και λίγο την ετοιμολογία που πάντα φανερώνει τα κρυμμένα νοήματα των σύνθετων λέξεων) έγινε η Γαλλική Επανάσταση, «τα χριστούγεννα της ανθρωπότητας» όπως έγραψε ένας μεγάλος διανοητής. Η κοινωνική δικαιοσύνη και τα ανθρώπινα δικαιώματα, η ελευθερία και η ισότητα είναι τα παράγωγα αυτού του Ορθού Λόγου. Για τον μέγιστο διαφωτιστή Ντιντερό η ιδανική φιγούρα είναι «ένας τίμιος άνθρωπος που χειρίζεται τα πάντα με την λογική» (Εγκυκλοπαίδεια). Πώς εμείς λοιπόν ερχόμαστε και υποβιβάζουμε τον ορθολογισμό έναντι των ίδιων του των παραγώγων; Και, περαιτέρω, πόσο δυνατόν είναι να σταθούν τα παράγωγα αυτά μόνα τους, χωρίς τον ορθολογισμό;

Δικαίως, όμως, θα αναρωτηθεί κανείς: δεν έρχεται δηλαδή ποτέ σε κόντρα ο ορθολογισμός με τις ανθρωπιστικές αξίες; Δεν συγκρούονται ποτέ ο ορθός λόγος με το συναίσθημα;

Η απάντηση δεν είναι μονοσήμαντη και εξαρτάται τι εννοεί κανείς ως «ανθρωπιστικές αξίες», όπως επίσης εξαρτάται από το αν ταυτίζονται πάντα οι αξίες αυτές με το συναίσθημα –πράγμα που δεν συμβαίνει. Ο στοχασμός του Νίτσε κατέτεινε στο ότι «αν είναι να σωθεί η πόλη από την πανούκλα που κομίζει το καράβι, να βουλιάξει το καράβι». Ξεπερνώντας τον αδυσώπητο ορθολογισμό του Νίτσε (γιατί αν τον βάλουμε στην κουβέντα μας θα γράφουμε για μήνες), το ζήτημα είναι τελικά το πώς θα μπορέσει κανείς να φέρει σε μια ισορροπία τις αντινομίες. Η διαλεκτική του «είτε...είτε...» δεν αποκλείει την διαλεκτική του «τόσο...όσο...».

Η ιδανική σύζευξη είναι για αυτούς που μπορούν να σταθούν πάνω στην κόψη του σπαθιού, να χορέψουν πάνω στο φτερό του καρχαρία. Για τους «υπόλοιπους εμείς» υπάρχουν δυο δρόμοι: ή θα δουλέψουμε με τον ορθολογισμό βάζοντάς του το απαραίτητο συναίσθημα που θα μας εμποδίσει από το να γίνουμε ρομπότ, ή θα προτάξουμε το συναίσθημα και απλώς θα το διανθίσουμε με ορθολογισμό για να μην βουλιάξουμε στην πιο βαθιά τάφρο του συναισθηματικού Ατλαντικού. Η διαφορά αυτών των δύο δρόμων είναι τεράστια. Γιατί, μπορεί το δευτερεύον χαρακτηριστικό να εισφέρει στοιχεία και να βελτιώνει το ύφος του πρωτεύοντος, αλλά η κατάληξή του και η μοίρα του είναι να αφομοιωθεί από το πρωτεύον. (Υπερ)απλουστεύοντας, θα πιούμε καφέ με γάλα ή γάλα με καφέ; Ναι, εξαρτάται τι πρότιμάει κανείς τελικά. Μόνο που, άλλη η επίδραση του καφέ και άλλη του γάλακτος. Αν επιχειρήσεις να πιεις καφέ για να κοιμηθείς και γάλα για να ξυπνήσεις, τα αποτελέσματα δεν θα είναι και τόσο τα επιθυμητά...

Τελικά, λοιπόν, ίσως η διαμάχη να μην είναι μεταξύ του λαϊκισμού και του ελιτισμού, αλλά μεταξύ του ορθολογισμού και του (άκρατου ιδίως) συναισθηματισμού. Γιατί πολύ εύκολα θα βρει κανείς ελιτιστές να λαϊκίζουν (προς την αντίθετη κατεύθυνση, πχ. Πάγκαλος –σύμφωνα με το φίλο Νίκο), αλλά και λαϊκιστές να ελιτίζουν (συνδικαλιστές για τις συντεχνίες τους –είναι κι αυτό μια μορφή ελιτισμού κατά την γνώμη μου). Δεν θα βρείς όμως ποτέ ορθολογιστή να ασκεί όλα τα είδη κολύμβησης στον ωκεανό του συναισθηματισμού, όπως και δύσκολα θα βρεις «συναισθηματιστή» να βουτάει στα βαθιά και παγωμένα νερά του ορθολογισμού.

Συμπέρασμα: ο Ταρτούφος μπορεί να είναι βολεμένος ή παραπονούμενος, λαϊκιστής ή ελιτιστής. Θα είναι όμως πάντα συναισθηματικός. Γιατί αν ήταν ορθολογιστής, δεν θα ήταν ο Ταρτούφος...

31 comments:

  1. Ευχαριστούμε τον Περικλή για το άρθρο του κι ευελπιστούμε σε μια δημιουργική συζήτηση.

    ReplyDelete
  2. Η απόλυτη σύγχυση
    Όταν ήμουν έφηβος θυμάμαι μια χαρακτηριστική πολιτική έκφραση του οικογενειακού και κοινωνικού μου περιβάλλοντος. Μια χαρά, ένα πάθος, μια αισιοδοξία, κάτι άλλο που ως τότε δεν είχα ξανά νιώσει. Όταν έκπληκτος και συνειρμικά ενθουσιασμένος ρώτησα τους δικούς μου, τι είναι αυτό που προκάλεσε τα προηγούμενα, η απάντηση ήταν ομόφωνη και συγκεκριμένη, έπεσε ο Μητσοτάκης και έφυγε η δεξιά !!!
    Ομολογουμένως βρέθηκα εξαπίνης, ωστόσο δεν ήθελα να χαλάσω το πάρτι που είχε στηθεί και περιορίστηκα στον «διωγμό της δεξιάς & του Μητσοτάκη».
    Όμως η εφηβεία (τουλάχιστον η δική μου), διήρκησε τόσο όσο έπρεπε, και λίγα χρόνια μετά ζώντας έντονα τις επανειλημμένες εκλογικές αναμετρήσεις, αναζήτησα τα αίτια που οδήγησαν την πτώση της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Την ώρα λοιπόν που ο Μητσοτάκης έλεγε πουλάμε για να έχουμε, το σοσιαλιστικό ΠΑΣΟΚ αντιπαρέβαλε την ανάπτυξη της οικονομίας μέσα απ’ άλογα που τρέχανε στην ελληνική ύπαιθρο. Απέναντι στις εργασιακές μεταρρυθμίσεις του Μητσοτάκη , το ΠΑΣΟΚ πρόβαλε τον κρατικό χαρακτήρα των δημόσιων οργανισμών, και πολλά ακόμη σημεία που πραγματικά οριοθετούσαν τις δύο σχολές. Αυτή της νεοφιλελεύθερης πολιτικής και αυτή του άκρατου σοσιαλισμού.
    Εκεί λοιπόν που πίστεψα ότι ο Μητσοτάκης με εκφράζει, ήρθε ο τεχνοκράτης Σημίτης και βόλεψε την σκέψη μου. Έτσι λοιπόν, και δεν απέδρασα από τις πολιτικές πεποιθήσεις της οικογενείας μου και γαλούχησα την πολιτική μου ήβη. Δεκαπέντε χρόνια μετά, βιώνοντας την σοσιαλιστική κυβέρνηση Καραμανλή και την απολίτικη κυβέρνηση Παπανδρέου, βρίσκομαι συγχυσμένος και περίεργα εξαγριωμένος. Πιστεύοντας απόλυτα ότι ο ΓΑΠ θα φέρει την αλλαγή που κάποτε έταξε ο πατέρας του και τόλμησε ο Μητσοτάκης, στήριξα και στηρίζω αυτό που θέλει αλλά δεν μπορεί να κάνει. Η ανασυγκρότηση μιας λούμπεν κοινωνίας δεν είναι εύκολη υπόθεση. Προϋποθέτει ξεκάθαρη πολιτική αντίληψη, σκληρό μηχανισμό για να την υπηρετήσει και αδιαφορία για όποιο πολιτικό προσωπικό και κοινωνικό κόστος. Είναι αυτά που λείπουν από τον ΓΑΠ. Όμως ακόμη και σήμερα υπάρχει χρόνος να αλλάξουμε ή τουλάχιστον να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε αυτή την γερασμένη κοινωνία και τους θεσμούς της. Θέλει πάθος και επιμονή, αλλιώς θα τραγουδάμε όλοι μαζί το τραγούδι του Μητσιά, «θα αναζητάς και δεν θα βρίσκεις τον σφυγμό σου» !!!

    ReplyDelete
  3. Εξαιρετικό άρθρο. Λέει τα πράγματα με το όνομά τους χωρίς να κρύβεται πίσω από υποθέσεις ή ιδεοληπτικά σχήματα. Εξαιρετικό κείμενο.

    ReplyDelete
  4. ελιτιστης με Αρχές
    Πολύ καλό

    ReplyDelete
  5. Απορώ πώς αφού "δεν είχαμε φράγκο. Είμασταν μπατίρηδες, χρεωκοπημένοι, τίποτα", και μάλιστα "είμαστε γνωστά λαμόγια", πώς "Εν τέλει, κάποιοι βρέθηκαν να μας δανείσουν";; Είναι τρελοί;; Μας ερωτεύθηκαν ξαφνικά;; Μήπως τρέλα είναι το ότι μου λέτε να τους ..εμπιστευθώ;; Να τους εμπιστευθώ πάλι;; Επειδή κάποιοι στο τέλος του βίντεο μου υπόσχονται πως θα διορθώσουν "τις αδυναμίες του ευρώ" και θα ελέγξουν την υγιή λειτουργία των 'αγορών' και των 'τραπεζών';; Όσο για την ..βαθειά και επιστημονική 'ρήση' του καθηγητή σας στο Πανεπιστήμιο, καλύτερα ρίξτε την στον κάδο των αχρήστων, και μην την ξαναχρησιμοποιήσετε...

    ReplyDelete
  6. This comment has been removed by the author.

    ReplyDelete
  7. This comment has been removed by the author.

    ReplyDelete
  8. Ευχαριστώ το G700 για την φιλοξενία και τους σχολιαστές για τα καλά τους λόγια.

    Θεωρώ ότι η φράση του Καλλικράτη "η ανασυγκρότηση μιας λούμπεν κοινωνίας δεν είναι εύκολη υπόθεση" υψώνεται πάνω από το συμπέρασμα του δικού μου κειμένου.

    Θανάση, ούτε μας ερωτεύτηκαν, ούτε τρελοί είναι. Είναι προς το συμφέρον τους να μην χρεωκοπήσουμε. Επίσης, δεν ξέρω αν πρέπει να τους εμπιστευτούμε, αλλά ποια άλλη λύση έχουμε;;;

    Όσο για την ρήση του καθηγητή μου, δεν ισχυρίστηκα ότι είναι βαθειά και επιστημονική, αλλά θεωρώ ότι αποτυπώνει εξαιρετικά την κοινωνική και πολιτισμική πορεία αυτής της χώρας στο πέρασμα του χρόνου. Την απουσία καθαρής αστικής τάξεως (το ελληνικό νεοπλουταριό δεν είναι αστική τάξη) που αποτέλεσε πάντα την ατμομηχανή στην ανάπτυξη των κοινωνιών.

    ReplyDelete
  9. Αυτό ακριβώς ήθελα να υπογραμμίσω: Πως είναι εξίσου 'ανορθολογισμός' ο 'ορθολογισμός' που μας προτείνουν. Το αναφέρει κάπου και στο βίντεο. Όταν αρχίζεις και 'πουλάς' αέρα. Όταν δημιουργείς μια τεράστια 'λογιστική' φούσκα, κάποια στιγμή θα αναγκαστείς να την 'κλείσεις' λογιστικά πάλι. Ο πλούτος που παράχθηκε δεν αλλάζει είναι δεδομένος. Τί τάχα σημαίνει 'υπερκαταναλώσατε';; Φάγαμε περισσότερα απ' ότι χωρούσε το στομάχι μας;; Μήπως έχουμε ο καθένας μας από πέντε ουρανοξύστες και δεν το κατάλαβα;; Η ανάρτηση που προκάλεσε τη δική σας, κάπου το παραδέχεται : Η ευημερία μας εν πολλοίς στηρίχθηκε και στο άσιτο παιδι της Αφρικής. Έχει πάψει, θα πάψει να είναι άσιτο νομίζετε;; Και δεν το λέω καθόλου 'συναισθηματικά'. Εάν αποφασίσουμε έτσι, έτσι ας γίνει. Αλλά να κοιταχτούμε κάποτε και στον καθρέφτη...

    ReplyDelete
  10. Καταρχήν, εγώ δεν παίρνω θέση (στο άρθρο) υπέρ ή κατά του Μνημονίου κτλ. Αυτά που προτείνουν δεν είναι ανορθολογισμός, αντιθέτως είναι ορθολογισμός. Το θέμα είναι αν θα τα κάνουν. Και περαιτέρω, τι άλλη λύση έχουμε εμείς ως Κράτος -ξέχωρα από την παγκόσμια κρίση του καπιταλισμού.

    Ο Νίκος Αραπάκης, ορθότατα λέει ότι η ευημερία μας στηρίχθηκε στο πεινασμένο παιδάκι της Αφρικής. Μόνο που πρέπει να θυμόμαστε ότι εκεί στηρίχθηκε εν γένει η ευημερία μας (του δυτικού κόσμου δηλαδή) και όχι στα τελευταία χρόνια της υπερκατανάλωσης. Πολλές φορές σκέφτομαι ότι όχι μόνο εκεί στήριχθηκε, αλλά ότι ήταν αναγκαία συνθήκη. Προσοχή, δεν το κρίνω αξιολογικά, ως γεγονός το βλέπω. Γιατί, οι στατιστικές λένε ότι αν κάθε (επίσης υποσιτισμένος) Κινέζος ζητήσει ένα πορτοκάλι για την καθημερινή του διατροφή, θα καταρρεύσει το παγκόσμιο εμπόριο εσπεριδοειδών. Φαντάσου τώρα αυτό αναγόμενο σε όλα τα επίπεδα... Η πικρή αλήθεια είναι ότι το παιδάκι της Αφρικής δεν έχει να φάει γιατί αν είχε, τότε δεν θα είχαμε εμείς aircondition να δροσιζόμαστε το καλοκαίρι. Και πάλι δεν θα το κρίνω αξιολογικά. Αναρωτιέμαι όμως πόσοι από εμάς θα ήταν διατεθειμένοι να μειώσουν σε τέτοιο βαθμό την ποιότητα της ζωής τους, ώστε να έχει και το παιδάκι της Αφρικής να φάει. Γιατί στα λόγια ("βοήθηστε τα παιδιά της Αφρικής με ένα κλικ") είμαστε όλοι μέσα. Στις πράξεις δεν ξέρω... Αυτό όμως είναι μια τελείως άλλη συζήτηση την οποία δεν ξέρω αν πρέπει αν ανοίξουμε εδώ.

    ReplyDelete
  11. "Ο Νίκος Αραπάκης, ορθότατα λέει ότι η ευημερία μας στηρίχθηκε στο πεινασμένο παιδάκι της Αφρικής"
    -----
    "Η ανάρτηση που προκάλεσε τη δική σας, κάπου το παραδέχεται : Η ευημερία μας εν πολλοίς στηρίχθηκε και στο άσιτο παιδι της Αφρικής. Έχει πάψει, θα πάψει να είναι άσιτο νομίζετε;;"

    Αθλιοι λαικισμοί από τους οποίους πρέπει να αποθεραπευτούμε ταχύτατα.ΟΥΔΕΠΟΤΕ ΣΤΗΝ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΙΧΑΜΕ ΛΙΓΟΤΕΡΟΥΣ ΠΕΙΝΑΣΜΕΝΟΥΣ ΣΤΟ ΠΛΑΝΗΤΗ.Και η παγκοσμιοποίηση αυτό ακριβώς κάνει.Τη μαζική μεταφορά πόρων απο τους πρώην χορτάτους στους πρώην πεινασμένους.

    ReplyDelete
  12. Ο λαικισμός μάς έχει μολύνει όλους.Πρέπει να αφυπνιστούμε.Αυτό το κατασκεύασμα με το "παιδάκι της Αφρικής" δεν χωράει σε κανενός είδους Ελληνο-ευρωπαικό ορθολογισμό διαφωτιστικού τύπου.Αυτό το κατασκεύασμα είναι ένα εργαλείο ενοχοποίησης όσων μάχονται για τις φιλελεύθερες αξίες του "διαφωτιστικού ορθολογισμού",γιατί φυσικά υπάρχουν και άλλοι "ορθολογισμοί" που είναι ορκισμένοι εχθροί του.

    ReplyDelete
  13. Παρμενίδη, το ότι απεχθάνομαι τους λαϊκισμούς έχει διαφανεί νομίζω. Αλλά δεν είμαι σίγουρος για το συμπέρασμά σου περί λιγότερων πεινασμένων. Ίσως θα έπρεπε να το δούμε αναλογικά προς την αύξηση του πληθυσμού της Γης, αλλά και σε ποιοτική κλίμακα: σίγουρα ο μέσος όρος βιοτικού επιπέδου έχει ανέβει σε όλους (και στους πιο εξαθλιωμένους ίσως), αλλά το ότι στο Μεσαίωνα δεν τρώγανε ψωμί ενώ σήμερα μπορεί να έχουν και μια φρατζόλα, αρκεί;;;

    Και πόσο σίγουρος είσαι ότι καποιοι δεν στερούνται το αλεύρι για να μπορεί ολόκληρος ο δυτικός κόσμος να τρώει cornflakes το πρωι;;; Δεν το κρίνω από ιδεολογικής άποψης, παρα μόνο από πραγματιστική. Πόσο αλεύρι μπορεί να παράξει αυτός ο πλανήτης; Πόση ενέργεια; Σίγουρα όχι άπειρη. Αρα κάπως πρέπει να μοιραστεί. Κι εγώ νομίζω ότι συνειδητά μοιράζεται όπως μοιράζεται, γιατι απλά ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ να μας θρέψει όλους. Επαναλαμβάνω: δεν το κρίνω αξιολογικά, παρά μόνο ως γεγονός.

    ReplyDelete
  14. This comment has been removed by the author.

    ReplyDelete
  15. Η πείνα δεν είναι θέμα έλλειψης φαγητού αλλά κατανομής του.

    Ο "παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός" ανακατανέμει με βίαιο τρόπο την πίτα της παραγωγής. Και η Ελλάδα δυστυχώς έχει πιαστεί στην ουρά του, αντί να τολμήσει να δαμάσει το κύμα.

    Όμως η παγκόσμια μεσαία τάξη αυξάνεται σταθερά από το 1990 και μετά σύμφωνα με τους FT.

    Το ίδιο και οι δυνατότητες οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας.

    Η Ελλάδα σήμερα βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Εξορθολογισμός κράτους, αγοράς και κοινωνίας, ή ελεύθερη πτώση.

    Αλλά χρειάζεται λιγότερη παθητικότητα και περισσότερες πρωτοβουλίες και όρεξη για ρίσκο.

    ReplyDelete
  16. Periklis,

    Το άρθρο σου είναι πολύ ωραίο,αλλά κάποια πράγματα που γράφεις και στο κυριο άρθρο και στα σχόλιά σου πρέπει να συζητηθούν επειδή,συν τοις άλλοις, είσαι και το τιμώμενο πρόσωπο.
    Λες ας πούμε :"δεν υπάρχει άπειρη ενεργεια".Εδώ διαφωνώ ριζικά.Ναί υπάρχει άπειρη ενέργεια και είναι η "πράσινη ενέργεια".Και ναι υπάχει "άπειρη ανάπτυξη" που μπορεί να δώσει τροφή σε όλο το πλανήτη χωρίς να βλάψει το πλανήτη και αυτή είναι η "αειφόρος ανάπτυξη".

    ReplyDelete
  17. H πιστήμη και η τεχνολογία είναι ώριμες να μας οδηγήσουν σε μια άλλη εποχή,την εποχή της "αειφόρου ανάπτυξης" που ήδη είναι παρούσα.

    ReplyDelete
  18. θαναση

    αυτο που στην πραγματικότητα συμβαίνει - και κανειος δεν μιλάει γι αυτο- ειναι η μετατροπή του χρέους από international σε domestic.
    Ετσι τη ζημια θα την επωμιστούν οι Ελληνες και οχι οι ξένοι δανειστές

    Τόσο απλά

    ReplyDelete
  19. Παρμενίδη, συμφωνώ απόλυτα ότι η επιστήμη και η τεχνολογία είναι αυτές που θα μας σώσουν. Αλλά ο πλανήτης έχει όρια στο τι μπορεί να παράγει. Ακόμα και τα γενετικώς τροποποιημένα τρόφιμα -που από πολλούς θεωρούνται η λύση στο πρόβλημα της πείνας- από το σώμα του πλανήτη τρέφονται. Ζήτημα πάντως αποτελεί η σχέση κόστους-απόδοσης για πολλές μορφές ενέργειας. Μεγάλο το ζήτημα σε κάθε περίπτωση. Θυμήσου όμως και κάτι άλλο: νερό.Δεν φτιάχνεται.

    Δες επίσης και αυτό: http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1231080196

    ReplyDelete
  20. Ser, αυτό που λες δεν ισχύει. Το εξωτερικό χρέος παραμένει εξωτερικό, και το εσωτερικό, εσωτερικό. Απλά εμείς (σε σύγκριση με άλλες χώρες που επίσης έχουν τεράστιο χρέος) είναι ότι το εξωτερικό μας χρέος είναι τεραστιο και δυσανάλογο προς το εσωτερικό. Αν ήταν έτσι όπως τα λες, θα ήταν πολύ "βολικά" τα πράγματα, γιατί μετατρεπόμενο το χρέος μόνο σε εσωτερικό, θα μπορούσες με μια απόσπαση από τη ζώνη του ευρώ και επιστροφή στη δραχμή, να το διαχειριστείς.

    Υπάρχει όμως και κάτι ακόμα: γιατί να ζημιωθούν οι δανειστές μας; Δεν το καταλαβαίνω αυτό. Δανειστήκαμε με όρους διεθνούς οικονομικής αγοράς. Δεν μας ανάγκασε κανείς και για την συντριπτική πλειοψηφία των δανείων μας είχαμε και φυσιολογικά επιτόκια. Με ποια λογική λοιπόν απαιτούμε να ισομοιράσουμε τη ζημία;;; Εσυ, προσωπικά ως άτομο, θα δεχόσουν να πάρεις τα μισά από εκείνα που δάνεισες σε κάποιον;

    ReplyDelete
  21. Εξαιρετικό άρθρο. Τα ειλικρινή μου συγχαρητήρια (αν και δεν νομίζω ότι τα έχετε ανάγκη...)

    ReplyDelete
  22. Ξεσκονίζοντας τα άρθρα των τελευταίων εβδομάδων στο G700 (στα γρήγορα ομολογώ), διακρίνεται πλέον ο προβληματισμός και το αδιέξοδο που πολλοί εδώ είχαμε επισημάνει από την πρώτη στιγμή, εδώ και 12+ μήνες.

    Τα πράγματα δεν πάνε καθόλου καλά, και το χειρότερο είναι ότι αυτή ήταν εξ' αρχής αναμενόμενο. Όποιος σήμερα λέει ότι απλά "θα τα καταφέρουμε" ή "δεν θα χρεοκοπήσουμε" λέει ψέμματα. Αυτό που μαγειρεύεται τώρα είναι απλώς η συνταγή και οι συνθήκες της αποτυχίας του προγράμματος των ΕΕ-ΔΝΤ.

    ReplyDelete
  23. Σχετικά με το άρθρο, δύο μόνο πράγματα, και αυτά γνωστά σε όλους μας (νομίζω):

    "...οι επενδυτές-κερδοσκόποι αποφάσισαν κάποια στιγμή να εκμεταλλευτούν τις αδυναμίες του ευρώ: ατελές νόμισμα, χωρίς ενιαία οικονομική πολιτική, χωρίς υπουργείο οικονομικών κτλ.

    Αυτό ήταν κάτι που είχε προβλεφθεί (με σχετική προειδοποίηση μάλιστα προς τις ηγεσίες των μεγάλων κρατών της Ευρωζώνης) από τον Τζώρτζ Σόρος..."


    Οι επικεφαλής των μεγάλων χρηματιστηριακών οίκων, βλέπε Goldman-Sachs / Moody's, Fitch, S&P, έχουν ένα moto:
    "Ο καλύτερος τρόπος να προβλέψεις το μέλλον είναι να το δημιουργήσεις"

    Ο Σόρος δεν είχε προειδοποιήσει τους Ευρωπαίους τραπεζίτες, τους είχε απειλήσει. Και όταν αρνήθηκαν να φτιάξουν κοινό ταμείο, ώστε να αρμέξουν από εκεί τα κοράκια ζεστό χρήμα μέσω εγγυήσεων, οι "αγορές" αποφάσισαν τον ανοικτό πόλεμο =. Έτσι απλά. Όποιος πιστεύει τις καλές προθέσεις του Σόρος, ας διαβάσει τι ακριβώς έκανε με την αγγλική λίρα (ακριβώς το ίδιο σενάριο, σε μικρότερη κλίμακα).

    ReplyDelete
  24. Και η δεύτερη επισήμανση, για το αν τον περασμένο Μάιο θα είχαμε να πληρώσουμε μισθούς και συντάξεις:

    >> http://forza-grecia.pblogs.gr/2010/10/ta-lefta-toy-mnhmonioy-pane-stoys-trapezites-kai-ohi-stoys-polit.html

    Λήξη Ομολόγων από 01.05.2010 έως και 31.12.2013 και προγραμματισμός εκταμίευσης μηχανισμού στήριξης (ποσά σε δισεκ. ευρώ)
    Έτος || Λήξεις ομολόγων || Δάνεια ΕΕ, ΕΚΤ & ΔΝΤ

    2010 15,80 38,00
    2011 31,30 40,00
    2012 31,70 24,00
    2013 24,90 8,00

    Σύνολο 103,70 110,00

    Όποιος νομίζει ότι τα παραπάνω νούμερα είναι λάθος, παρακαλώ ας μας δώσει στοιχεία.

    Η προτεραιότητα αυτής της κυβέρνησης, σε πλήρη συμφωνία με τις επιταγές ΕΕ-ΔΝΤ, είναι η ανα-δανειοδότηση του εξωτερικού (κυρίως) χρέους, δηλαδή ξένων ιδιωτών δανειστών. Και μην πει κανείς ότι θα ζημιώνονταν οι δικές μας τράπεζες, γιατί δεν υπάρχει καμία τράπεζα πλέον με κρατική πλειοψηφία (συμμετοχή) σε αυτή, ενώ επιπλέον οι τράπεζες έχουν πάρει εγγυοδοσία 70 δισ προ ΔΝΤ και άλλα 30 δισ. τώρα (προβλεπόμενα), δηλαδή άλλα τόσα σχεδόν όσα είναι ολόκληρο το δάνειο από ΕΕ-ΔΝΤ.

    Αυτά για να ξέρουμε για τι συζητάμε. Τα υπόλοιπα, οι ψυχοθεραπείες, τα ενοχικά σύνδρομα, η συλλήβδην απαξίωση της αλήθειας ως δείγμα "απαισιοδοξίας" ή "έλλειψης αντιπρότασης", παρακαλώ ας τα αφήσουμε για τα mainstream MME, τα οποία κάνουν πολύ καλά αυτή τη δουλειά.

    ReplyDelete
  25. Συμφωνώ με τον τίτλο του άρθρου, "Συναισθηματισμός vs Ορθολογισμός"

    Ορθολογισμός είναι να κοιτάζει κανείς τα νούμερα, χωρίς προκατάληψη (bias), για να δει στ' αλήθεια τι συμβαίνει.

    Συναισθηματισμός είναι να πηγαίνεις στη Βουλή, νύχτα, μια περίληψη διεθνούς σύμβασης, μια οικονομική εξουσιοδότηση τετραετίας, και να λες στους βουλευτές σου ή το ψηφίζετε ή πέφτει η κυβέρνηση.

    Αυτά από εμένα (...και καλά ξεμπερδέματα)

    ReplyDelete
  26. periklis
    δεν ειναι τοσο απλό "ασπρη γατα, μαύρη γάτα, γάτα"
    το ζήτημα είναι ποιός είναι ο κάτοχος του εξωτερικού χρέους

    αυτό που γίνεται λοιπόν είναι παράταση χρόνου ώστε μέρος του χρέους να ωριμάσει και παράλληλα μετακύλιση όλου του νέου χρέους αφού κανείς ιδιώτης δεν αγοράζει νέο.
    Έτσι όταν με το καλό γίνει ότι γίνει οι ζημίες των ιδιωτών θα είναι πολύ μικρότερες απ'ότι θα ήταν πχ πέρυσι.

    Επιπλέον αυτό που αποκαλείς εξωτερικό χρέος δεν είναι τόσο εξωτερικό διότι με διάφορα εργαλεία (κρατικές εγγυήσεις στις τράπεζες, διευκολύνσεις ρευστότητας της ΕΚΤ κλπ) εσωτερικοποιείται.

    Ετσι ανακατεύεται η τράπουλα και όταν βγει ο μουτζούρης μάντεψε ποιός θα χάσει

    ReplyDelete
  27. Το colpo grosso του ΓΑΠ ήταν που έκανε το δημόσιο χρεος της Ελλάδας πλανητικό γεωπολιτικό μέγεθος με αριστοτεχνικές διπλωματικές κινήσεις.
    Oσοι δεν μπορούν να κατανοήσουν αυτό αντιμετωπίζουν ακόμα το χρέος μικρομπακαλίστικα.
    Και φυσικά δεν βγαίνει ο λογαριαμός με το τεφτέρι.Αλλά αλλοίμονο αν ήταν έτσι τα πράγματα.
    Σήμερα μαίνεται ένας ακήρυκτος παγκόσμιος οικονομικός πόλεμος.Η Ελλάδα για ακόμα μια φορά βρίσκεται τη στιγμή με τους σωστούς συμμάχους και τους πιθανούς νικητές.Για μια ακόμα φορά δεν έπεσε στη παγίδα της πολιτικής του "επιτήδειου ουδέτερου".

    ReplyDelete
  28. Και φυσικά υπάρχουν και εγχώριες δυνάμεις σιτιζόμενες απο την "αυλή του Δαρείου".Ε καί! Πάντα υπήρχαν οι μηδίσαντες.

    ReplyDelete
  29. Θα συμφωνήσω με τον Παρμενίδη. Δεν έχω την πρόθεση να αμφισβητήσω τα νούμερα του Jaga, αλλά δεν έχω και την δυνατότητα να ασχοληθώ με αυτά, όπως και κανείς μας νομίζω. Είναι τόσο σύνθετη η οικονομία σήμερα που ακόμα και οι πλέον ειδήμονες αδυνατούν να βγάλουν άκρη και απολύτως έγκυρα συμπεράσματα που θα επιβεβαιωθούν στην πράξη.

    Jaga, που το ξέρεις ότι ο Σόρος απείλησε και δεν προειδοποίησε; Δεν ισχυρίζομαι ότι ο Σόρος είναι καλός άνθρωπος, αλλά γιατί ακυρώνεις τόσο ανέξοδα μια μαρτυρία για ένα γεγονός;

    ReplyDelete
  30. @Periklis:

    Η μαρτυρία για το γεγονός δεν αμφισβητείται (πλέον) από κανένα, είναι γνωστό ότι έγινε η συνάντηση. Αυτό που αμφισβητείται είναι οι προθέσεις του Σόρος, σχετικά με τη "χρησιμότητα" ενός τέτοιου κοινού ταμείου.

    Που βασίζω τη δική μου ερμηνεία:

    1. Ο Σόρος είναι άνθρωπος των "αγορών", έχει δικά του hedge funds, καθώς επίσης συμμετοχή σχεδόν σε κάθε μεγάλο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα. Δηλαδή συμμετέχει σίγουρα στο "φαγοπότι" των πτωματοφάγων, έστω και αν νιώθει κάπως άβολα ως "καλός μας σύμμαχος" να το παραδεχτεί δημόσια.

    2. Εν μέσω κρίσης, το 2008, μέχρι και τις αρχές του 2010, πριν το μεγάλο μπαμ στην Ευρώπη, δήλωνε δημόσια σε κάθε ευκαιρία το πόσο κακή επένδυση είναι ο χρυσός εν καιρώ κρίσης (τα δημοσιεύματα υπάρχουν στο δίκτυο). Τότε η τιμή του χρυσού ήταν γύρω στα $900. Σήμερα κοντεύει τα $1500, δηλαδή στο 67% απόδοση μέσα σε δύο χρόνια. Επίσης είναι γνωστό, σήμερα, ότι ο Σόρος έχει συμμετοχές σε commodities που περιλαμβάνουν χρυσό και ασήμι. Είτε είναι απίστευτα τυχερός στις επενδύσεις του, είτε ξέρει τι λέει, και κυρίως πότε.

    3. Ότι έγινε πέρυσι με το ευρώ, μέσω Ελλάδας, έχει συμβεί με πανομοιότυπο τρόπο με τη λίρα Αγγλίας πριν κάμποσα χρόνια. Είναι αποδεδειγμένο ότι πίσω από την τότε επίθεση των "αγορών" ήταν ο Σόρος. Δεν είναι συνωμοσιολογία, το έχει παραδεχτεί και ο ίδιος.

    Ομολογώ ότι τα παραπάνω δεν είναι 100% σίγουρη απόδειξη των σημερινών προθέσεών του. Αλλά σε έναν υπότροπο, ο βαθμός εμπιστοσύνης εκμηδενίζεται με κάθε νέα ένδειξη (εκ του αποτελέσματος) παρόμοιας συμπεριφοράς (βλ.1).

    Αν προσωπικά ήθελε να αποδείξει κάτι, στους Έλληνες ή σε όποιον άλλο, θα έπρεπε πέρυσι να είχε μπει πρώτος στην ουρά, δημόσια, για εξαγορά μέρους του χρέους μας, με τις κανονικές διαδικασίες, ή έστω για την κάλυψη του άμεσου ελλείμματος του 2010 στο οποίο οφείλεται και ο τότε πανικός. Εφόσον δεν το έκανε, ο καθένας μπορεί αν δώσει όποια ερμηνεία θεωρεί πιο λογική και τεκμηριωμένη κατά τη γνώμη του.

    ReplyDelete
  31. Αγαπητέ Περικλή, εκ μέρους όλης της ομάδας ευχαριστούμε για το άρθρο σου κι ελπίζουμε να συνεχίσεις να συμμετέχεις στο διάλογο και σε επόμενα άρθρα. Αγαπητοί φίλοι, ήρθε Δευτέρα και ώρα να αλλάξουμε το ποστ όμως τα σχόλια παραμένουν ανοιχτά για περαιτέρω συζήτηση.

    ReplyDelete