Sunday, April 11, 2010

Η δεύτερη μεταπολίτευση είναι σήμερα δυνατή

Του Νικου Κ. Αλιβιζατου*
Καθημερινή, 11-4-2010

Ο όρος προϋπήρχε, αλλά η χρήση του καθιερώθηκε σχετικά πρόσφατα. Με τη λέξη μεταπολίτευση εννοούμε τη μεταβολή, όχι απλώς του πολιτεύματος, αλλά και του τρόπου διακυβέρνησης μιας χώρας.

Η αλλαγή του 1974 ήταν μεταπολίτευση γιατί, πέρα απ' την πτώση της στρατιωτικής δικτατορίας, σήμανε και το «άνοιγμα» του πολιτικού συστήματος σε όσους επί δεκαετίες ήταν αποκλεισμένοι από αυτό, εξαιτίας όχι μόνο των πράξεων, αλλά και των ιδεών τους. Ο κοινοβουλευτισμός θα μπορούσε πλέον να λειτουργήσει χωρίς κηδεμόνες και η εκάστοτε πλειοψηφία να κυβερνά, χωρίς όπως άλλοτε να χρειάζεται να υποβάλλει διαπιστευτήρια νομιμοφροσύνης.

Δεν είναι συνεπώς τυχαίο ότι το 1974 (το 1981 για τους πιο δύσπιστους) χαιρετίσθηκε ως η αφετηρία μιας καινούργιας περιόδου στη νεότερη ιστορία μας. Βασικό χαρακτηριστικό της; Η δημοκρατική ισοπολιτεία, αφού δεν χρειαζόταν πλέον να κρύψει κανείς τις απόψεις του για να μετάσχει στα κοινά. Επιτέλους, έπειτα από πάρα πολλά χρόνια, το Σύνταγμα ίσχυε για όλους.

Εκτοτε, πολλοί μίλησαν για «τέλος της μεταπολίτευσης». Ετσι τουλάχιστον ονόμασαν ορισμένοι την αργή απόσυρση της γενιάς των ιδρυτών της, στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Αλλοι πάλι χαρακτήρισαν «δεύτερη μεταπολίτευση» τον μαρασμό των ιδεολογιών και την επικράτηση μιας ρεαλιστικότερης αντίληψης της πολιτικής, με την άνοδο του Κ. Σημίτη και των «εκσυγχρονιστών» του.

Η τελευταία διακυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας δικαίωσε όσους δυσπιστούσαν μπροστά σε τέτοιου είδους απλοποιήσεις: το Σύνταγμα ασφαλώς και ίσχυε για όλους, και τα φαντάσματα των παλιών διχασμών δεν ξαναζωντάνεψαν. Εν τούτοις, παρά την ένταξή μας στην Ενωμένη Ευρώπη, την εντυπωσιακή αύξηση του εθνικού εισοδήματος το 1990-2000 και τη συνακόλουθη άμβλυνση των κοινωνικών αντιθέσεων, η χώρα παρέμενε εγκλωβισμένη σε αυτό που ο Ν. Μουζέλης καταγγέλλει εδώ και χρόνια ως «κομματοκρατία»: την πρόταξη δηλαδή του κομματικού και του συντεχνιακού συμφέροντος έναντι του γενικού, σε μια πελατειακή αντίληψη της πολιτικής, η οποία θεωρεί τη διαφάνεια πολυτέλεια και την τήρηση των νόμων υποχρέωση μόνον των κορόϊδων και των αφελών.

Η διάχυτη διαφθορά και το βαθύ χάσμα ανάμεσα στην επιφανειακή ισοπολιτεία και την ουσιαστική ανομία είναι, όπως πιστεύω, το βαθύτερο χαρακτηριστικό της μεταπολιτευτικής μας δημοκρατίας, εκείνο που της προσέδωσε το διπλό πρόσωπό της: ένα ευρωπαϊκό λούστρο (με πραγματικά επιτεύγματα σε ορισμένα πεδία), και μια βαλκάνια ουσία, την οποία πολιτικοί, μέσα ενημέρωσης και διανοούμενοι προσπαθούμε πάση θυσία να αποκρύψουμε. Οχι μόνο γιατί ντρεπόμαστε γι' αυτήν, αλλά διότι, σε τελευταία ανάλυση, η ύπαρξή της κάπου μάς βολεύει. Το διπλό αυτό πρόσωπο της δημοκρατίας μας είναι αυτό που οδήγησε στη σημερινή κατάντια.

Για πρώτη φορά μετά το 1974, η περίοδος που διανύουμε θέτει επί τάπητος το χάσμα αυτό ανάμεσα στην επιφάνεια και την ουσία του δημοκρατικού πολιτεύματος, ανάμεσα στους κανόνες που θεσπίζονται και τις πρακτικές που τους υπονομεύουν. Και τούτο όχι μόνον σε έναν κύκλο σκεπτομένων, αλλά και σε ευρύτερα στρώματα που, για πρώτη φορά συνειδητοποιούν σε τέτοια έκταση ότι το φακελάκι, οι στημένοι διαγωνισμοί, η συνδιοίκηση με τους συνδικαλιστές, ο αποκλεισμός των εθνικών οδών και οι κάθε είδους καταλήψεις έχουν σε τελευταία ανάλυση ένα και το αυτό κοινό χαρακτηριστικό: περιφρονούν τους κανόνες του παιχνιδιού, για στενό προσωπικό όφελος.

Τον κλονισμό αυτόν μιας από τις βαθύτερα ριζωμένες αντιλήψεις της μεταπολιτευτικής μας δημοκρατίας τον προκάλεσε ασφαλώς το σοκ της οικονομικής κρίσης. Ετσι, δεν θα ήταν υπερβολή να λεχθεί ότι, για πρώτη φορά, ο υπουργός που διορίζει παράνομα, που χαρακτηρίζει ένα ακόμη επάγγελμα «επικίνδυνο και ανθυγιεινό» ή που ενδίδει αμαχητί στην πρώτη απεργία, κινδυνεύει σήμερα να χαρακτηριστεί φαιδρός και να μην επανεκλεγεί. Το ίδιο και ο συνδικαλιστής που ενθαρρύνει κάθε μορφή αγώνα των υποστηρικτών του. Οσο για τον καταληψία χωρίς αιτία, μόνον τυφλοί και φανατισμένοι δεν αντιλαμβάνονται ότι έχει πλέον απομονωθεί.

Να πρόκειται άραγε για μια «βίαιη» συνειδητοποίηση της αμείλικτης λογικής των αριθμών;

Να φταίει το δέος που προκαλεί το χρέος, τα ελλείμματα, τα επιτόκια και τα spreads;

Οχι μόνο. Φρονώ ότι η αλλαγή αυτή στις επικρατούσες νοοτροπίες οφείλεται επιπλέον και σε έναν παράγοντα που η Αριστερά προπάντων αρνείται αδικαιολόγητα να μελετήσει: τη διεύρυνση του λεγόμενου «μεσαίου» χώρου. Ο χώρος αυτός στον τόπο μας έχει πλέον συνειδητοποιήσει ότι ζει πάνω από τις δυνάμεις του και είναι, όπως πιστεύω, διατεθειμένος να κάνει θυσίες για να περισώσει αυτά που θεωρεί μείζονες κατακτήσεις. Στον χώρο αυτόν πρέπει προπάντων να στηριχθεί μια μεταρρυθμιστική στρατηγική.

Απομένουν βέβαια τα πραγματικά θύματα της οικονομικής κρίσης, όσοι δηλαδή υποφέρουν στο πετσί τους από τα εξαγγελθέντα μέτρα. Χαμηλοσυνταξιούχοι, κακοπληρωμένοι μισθωτοί και προπάντων νέοι που αντιμετωπίζουν το φάσμα της ανεργίας, όλοι αυτοί χωρίς άλλο θα ξεσηκωθούν αν οι πολιτικές που ακολουθούνται τους ξεχάσουν και παραβλέψουν τη δύσκολη θέση τους.

Εχω ωστόσο την εντύπωση ότι και αυτοί -παρά τις ανεύθυνες εκκλήσεις των κάθε είδους λαϊκιστών- προτιμούν σήμερα, αντί των μέτρων βραχυπρόθεσμης απόδοσης, λύσεις λιγότερο εντυπωσιακές που θα είναι όμως μακροπρόθεσμης προοπτικής. Αρκεί να είναι σοβαρές και όσοι τις εισηγούνται να πείθουν όχι μόνο για την αποφασιστικότητα, αλλά και για την εντιμότητά τους.

Η ανοχή που η σημερινή κυβέρνηση εξακολουθεί να απολαμβάνει φανερώνει καλύτερα από κάθε άλλο δείκτη την ευρύτατη συνειδητοποίηση των αδιεξόδων της μεταπολιτευτικής μας διπλοπροσωπίας. Κυρίαρχος στο κόμμα του, και με μια μείζονα αντιπολίτευση που προς το παρόν συμπεριφέρεται πιο υπεύθυνα απ' ό, τι στο παρελθόν, ο κ. Γ. Παπανδρέου μπορεί σήμερα να προχωρήσει εκεί που ο κ. Σημίτης ήταν καταδικασμένος να ανατραπεί.

Το δράμα του σημερινού πρωθυπουργού είναι ότι, για να πετύχει, θα πρέπει να εγκαταλείψει οριστικά τη διγλωσσία πάνω στην οποία το κόμμα του κατά καιρούς στηρίχθηκε τόσο πολύ για να κυβερνήσει, κρύβοντας τα πραγματικά προβλήματα κάτω από το χαλί.

Αν ο κ. Παπανδρέου αντιληφθεί ότι, πέρα από το ΠΑΣΟΚ και τα άλλα κόμματα, η λογική της διπλοπροσωπίας διαπότισε και ολόκληρο το κοινωνικό σώμα και ότι αυτή ήταν η λογική που καθόρισε το χρεοκοπημένο πρότυπο διακυβέρνησης, τότε είναι πιθανόν η ιστορία να μην τον θεωρήσει απλώς ως έναν ακόμη μεταρρυθμιστή: ενδέχεται να τον καταγράψει ως τον πολιτικό που προκάλεσε τη δεύτερη μεταπολίτευση.

* Ο κ. Ν. Κ. Αλιβιζάτος είναι καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

16 comments:

  1. Πολύ καλό το άρθρο του καθηγητή αλλά καλύτερα εμείς οι υπόλοιποι, κυρίως οι κυβερνούντες, να αποφύγουμε τις επάρσεις και να βάλουμε το κεφάλι κάτω να δουλέψουμε. Γιατί έτσι κι αλλιώς, οι χρησμοί επαληθεύονται με πράξεις.

    ReplyDelete
  2. Η επιβολή του μεσαίου χώρου ως η κύρια πολιτική ιδεολογία-πλατφόρμα της ΝΔ (βλέπε Λούλη) ήταν η ταφόπλακα της διακυβέρνησης Καραμανλή.

    Εδώ που φτάσαμε οι λογικές του μεσαίου χώρου δεν έχουν καμιά σημασία.

    Η χώρα χρειάζεται ρήξη επανάσταση και ανατροπή. Αυτό που ο κύριος Αλεβιζάτος ονομάζει μεσαίο χώρο (κάπως αφθαίρετα) οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια εκεί που οδηγήθηκε και ο Καραμανλής: στην ήπια προσαρμογή, την αδράνεια και την διαχείριση.

    Ο μεσαίος χώρος είναι ένα ιδεολογικό κατασκεύασμα του "anything goes". Η Ελλάδα δεν έχει ανάγκη από "λάστιχα" που τεντώνουν και ξεχυλώνουν ανάλογα της κατάστασης. Η Ελλάδα θέλει ξύλο, πολύ ξύλο, σίδερο, φωτιά και τσεκούρι στα λαμόγια.

    ReplyDelete
  3. H πραγματική μεταπολίτευση θα έλθει μόλις μπούνε όλα τα λαμόγια και οι καταχραστές στη φυλακή!!!

    ReplyDelete
  4. Μπαα. Σιγά μην μπει κανένας στη φυλακή. Για την ώρα μόνο κάτι ψευτοϊδεολόγοι τρομοκράτες θα μπουν στη στενή απ' ότι φάινεται.

    Πάντως δε νομίζω ότι ο Αλιβιζάτος προτείνει καμιά στραητγική του μεσαίου χώρου απλά λέει ότι ο άλλοτε χώρος σούπα που επικροτούσε τις εξαιρέσεις και την κομματοκρατία τώρα έχει αλλάξει τροπάρι.

    ReplyDelete
  5. Οι ιδεολογίες κάθε μορφής είναι για τους ευέξαπτους έφηβους και τους ηλίθιους.

    Δυστυχώς οι περισσότεροι άνθρωποι ενθουσιάζονται από τις ιδεολογίες, όπως ενθουσιάζονται οι χοντρές όταν τους λες ότι είναι όμορφες.

    Οπότε σε παγκόσμιο επίπεδο τα πράγματα δεν αλλάζουν. Εκτός κι αν βρεθεί έστω και μία μεγάλη χώρα που θα καταφέρει να έχει κυβερνώντες Ρεαλιστές και Πραγματιστές χωρίς ιδεολογικές παρωπίδες. Μάλλον αδύνατο.

    Όσον αφορά στην Ελλάδα, έχουν απογητευτεί όλοι και δεν κάνουν πλέον τίποτα, απλά περιμένουν από τους άλλους. Ε, δεν είναι και τόσο κακό αυτό, διότι και οι άλλοι που παίρνουν πρωτοβουλίες τελευταία δεν έχουν καταφέρει και τίποτα σπουδαίο, εκτός από το να διογκώσουν τα χρέη του δυτικού κόσμου. Σου λέει ο άλλος: "έχουμε χρέη, ας εκδώσουμε περισσότερα χαρτονομίσματα". Μάλιστα. Χρειάζεται κανείς να πάει πανεπιστήμιο για να μάθε μια τέτοια μέθοδο;

    ReplyDelete
  6. Η μεσαία τάξη στην Ελλάδα αποκτά σιγά σιγά και ηλικιακά χαρακτηριστικά.

    Το μεγάλο στοίχημα είναι η ασφαλιστική μεταρρύθμιση και εκεί η μεσαία τάξη δεν πρόκειται να παραδοθεί από τα κεκτημένα αν δεν πληρώσουν ολόκληρο το λογαριασμό τα παιδιά της.

    ReplyDelete
  7. Μάγκες τη σκαπουλάραμε με 45 δισ. προς το παρόν(30 δισ. απο Ε.Ε. και 15 απο ΔΝΤ),τα οποία σε βάθος διετίας μπορεί να φθάσουν τα 80 δισ. Αλλά εμείς "δεν τα χρειαζόμαστε".
    Μπήκαμε κανονικά στο Γαπόκαινο.
    Vaggelas,να διαβάζεις ΚΑΙ Πολιτική Γεωλογία.

    ReplyDelete
  8. Με επιτόκιο κυμαινόμενο κατω του 4%.
    Ο αγώνας τώρα δικαιώνεται.
    Και για να καταδεχτούμε να τα δανειστούμε βάλαμε όρο να μας παρακαλάει η Μέρκελ, δημοσίως, τουλάχιστο επί μία Εβδομάδα.
    Ο Αλιβιζάτος μιλάει για το Ολόκαινο.Καλά κρασιά.

    ReplyDelete
  9. Αυτό το "Γαποκαινο" κάπως πρόστυχα μου ακούγεται.

    ReplyDelete
  10. Το αξιοπρόσεκτο είναι ότι ακόμη και συντηρητικοί αναμένουν ριζική μεταβολή του υφιστάμενου συστήματος. Εγώ ισχυρίζομαι ότι μπορούμε να αλλάξουμε "σε μια μέρα" εφόσον συναποφασίσουμε (με ότι αυτό σημαίνει) τη διάλυση του σημερινού "φεουδαρχικού κράτους". Για περισσότερες λεπτομέρειες και πως μπορεί να γίνει σας παραπέμπω στο ιστολόγιό μου "Συλλογική Συνείδηση" http://geotria.blogspot.com/

    ReplyDelete
  11. xanoum mpourek

    Εχεις δίκιο.Και μένα δεν με πολυαρέσει.Αλλά πρέπει πότε πότε να ξεφεύγουμε απο τον καθωσπρεπισμό των 200 λέξεων του λεξιλογίου μας.

    ReplyDelete
  12. Απο σήμερα ο Παπακωσταντίνου θα είναι ο πρώτος υπουργός οικονομικών της Ιστορίας του Πλανήτη που θα κυκλοφορεί,στη τσέπη του, με ένα καρνέ επιταγών 80 δισ. με εκδότη την ΕΚΤ και θα υπογράφει εν λευκώ κάτω απο ένα νούμερο της αρεσκείας του ΟΠΟΤΕ ΤΟ ΚΡΙΝΕΙ ΕΚΕΙΝΟΣ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ.
    Αυτό, ΑΠΟ ΜΟΝΟ ΤΟΥ, συνιστά "γεωλογικό-τεκτωνικό" φαινόμενο.
    Δώστε του όποια εξήγηση θέλετε και όποιο όνομα θέλετε.

    ReplyDelete
  13. This comment has been removed by the author.

    ReplyDelete
  14. "...Απο σήμερα ο Παπακωσταντίνου θα είναι ο πρώτος υπουργός οικονομικών της Ιστορίας του Πλανήτη που θα κυκλοφορεί,στη τσέπη του, με ένα καρνέ επιταγών 80 δισ. με εκδότη την ΕΚΤ και θα υπογράφει εν λευκώ κάτω απο ένα νούμερο της αρεσκείας του ΟΠΟΤΕ ΤΟ ΚΡΙΝΕΙ ΕΚΕΙΝΟΣ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ..."

    Parmenides πολύ καλή η επισήμανση, μόνο που σε εμένα (και σε πολλούς πολλούς άλλους) προκαλεί θλίψη, όχι θαυμασμό καινοτομίας.

    Είναι σαν να έχει κάποιος (EE) ένα γιο μαντράχαλο 36 χρονών (μεταπολίτευσης) και να διαπιστώνει ότι, όχι μόνο δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα μόνος του, αλλά πρέπει να έχει στην τσέπη την πιστωτική του ματσωμένου μπαμπά, γιατί διαφορετικά δεν του σερβίρουν ούτε καφέ στα όρθια.

    Όσοι θίχτηκαν από τα οικονομικά μέτρα τώρα καταλαβαίνουν ότι δεν ήταν τίποτα άλλο παρά promotion για αυτό που επακολούθησε, μια αποτυχημένη μπλόφα για να "τσιμπήσουν" οι αγορές ότι και καλά σοβαρευτήκαμε. Τελικά όχι μόνο θα δανειστούμε, και θα συνεχίσουμε να δανειζόμαστε με άνεση (όπως είπε ο Παπακωνσταντίνου), αλλά κατά 1/3 θα πρέπει πλέον να δίνουμε λόγο και στο ΔΝΤ.

    Το χειρότερο δυνατό σενάριο επαληθεύτηκε, με καθυστέρηση. Δηλαδή θα βολευτούμε και πάλι με δανεικά, όλοι θα ξεχάσουμε τα αναπτυξιακά μέτρα, ο Δημόσιος τομέας θα μείνει ο ίδιος και χειρότερος, και σε 3 χρόνια που θα λήξει το δάνειο θα ψάχνουμε πάλι τρόπο να ξεχρεώσουμε - αλλιώς θα έχουμε πλέον και βούρδουλα (ΔΝΤ).

    Και οι παπατζήδες στο δικό μας ΧΑΑ άρχισαν πάλι το γλέντι, ανεβάζοντας το δείκτη +4,5% λες και δεν τρέχει τίποτα.

    Όντως είναι σωτηρία, αν και προσωρινή. Σίγουρα δεν είναι επιτυχία.

    ReplyDelete
  15. Ψήνεται λύση του Κυπριακού.Χριστόφιας-Ταλάτ πάνε για Νόμπελ ειρήνης.Ο ΓΑΠ θα το πάρει αργότερα,όταν οι Φυρομιακοί δεχθούν και επισήμως το NORTH MACEDONIA,ERGA OMNES και όταν θα ρυθμιστούν οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις με τη βοήθεια των πιό ευφυών διπλωματών-ηγετών Τουρκιας και Ελλάδας της σύγχρονης Ιστορίας. Του διδύμου ΓΑΠ-Δρούτσα ΚΑΙ Ερντογάν-Νταβίτογλου.

    ReplyDelete
  16. jAGA,

    Είναι το πιό "δομημένο" δάνειο που οι μαθηματικοί των κερδοσκόπων θα αργήσουν να αποκωδικοποιήσουν γιατί έχει χαοτικά μαθηματικά και συναισθηματικές μεταβλητές.

    ReplyDelete