Divide ut regnes: Προς σύγκρουση των γενεών για το ασφαλιστικό;

Του Θεόδωρου Κουτρούκη*
Capital, 7 - 1 - 2010

Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από την Ελλάδα: το φάντασμα του ασφαλιστικού! Όλες σχεδόν οι κυβερνήσεις αποφεύγουν να κοιτάξουν κατάματα το οξύτατο αυτό ζήτημα γνωρίζοντας ότι ένα ενδεχόμενο εγχείρημα ριζικών τομών, θα τις οδηγούσε πιθανότατα στο μάτι του κυκλώνα. Επομένως, ελπίζουν ότι θα ολοκληρώσουν τη θητεία τους δίχως να ασχοληθούν εμβριθώς με το θέμα. Η ασφαλιστική μεταρρύθμιση Πετραλιά αποπειράθηκε να προωθήσει τη διόρθωση ορισμένων εξοργιστικών χαρακτηριστικών του συστήματος, ωστόσο δεν άγγιξε τον πυρήνα του προβλήματος.

Μολονότι οι πολίτες περιμένουν από το κράτος να δώσει λύσεις, οι κρατικές παρεμβάσεις αποτελούν εμφανώς μέρος του προβλήματος. Αρκεί να θυμηθούμε μερικές ασκήσεις επί χάρτου των κυβερνήσεων σχετικά με το ασφαλιστικό:

α) εξασφάλιση αυξημένων συνταξιοδοτικών παροχών σε σχετικά εύπορες πληθυσμιακές ομάδες (που ασφαλώς διαθέτουν αυξημένη συνδικαλιστική και πολιτική επιρροή) παροχές οι οποίες υπερβαίνουν τη συνταξιοδοτική τους αποταμίευση και επιβαρύνουν υπέρμετρα τον προϋπολογισμό,

β) παροχή σύνταξης σε μεγάλες ομάδες του πληθυσμού, που έχουν συμβάλλει από ελάχιστα έως καθόλου στην αποταμίευση του συστήματος, λαμβάνουν την κατώτατη σύνταξη και στη συνέχεια πιέζουν δραστικά για την αύξηση της,

γ) άσκηση φιλολαϊκής πολιτικής από πολλές κυβερνήσεις, που επιδίδονται σε μια προεκλογική πλειοδοσία αυξήσεων στις συντάξεις χωρίς καμιά απολύτως αναλογιστική μελέτη.

Επιπλέον οι κρατικές πολιτικές για τις συντάξεις χαρακτηρίζονται από μια μακιαβελική εφαρμογή του διαίρει και βασίλευε ανάμεσα στις γενεές των ασφαλισμένων. Έτσι, οι «παλαιοί» ασφαλισμένοι θα συνταξιοδοτηθούν με διαφορετικές προϋποθέσεις από ό,τι οι «νέοι», αυτοί που έχουν «ώριμα» ασφαλιστικά δικαιώματα θα απολαύσουν πιο προνομιακές παροχές από ό,τι εκείνοι που έχουν «ανώριμα» δικαιώματα.

Συνέπεια όλων των παραπάνω είναι ότι το πελατειακό και πολυκερματισμένο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης προικίζει με διαφορετικούς όρους συνταξιοδότησης, απασχολούμενους με πανομοιότυπα εργασιακά χαρακτηριστικά.

Ακόμη ορισμένες ομάδες ασφαλισμένων, που διαθέτουν προνομιακή σχέση με την εξουσία θα συνεχίσουν να μάχονται για τη διατήρηση του δικαιώματος των (πρεσβύτερων κυρίως) μελών τους να συνταξιοδοτούνται με διαφορετικές προϋποθέσεις από ό,τι οι υπόλοιποι απασχολούμενοι.

Και βέβαια σε μια πρωτοφανή συμπαιγνία κράτος, επιχειρήσεις, ομάδες εργαζόμενων και ορισμένα εργατικά συνδικάτα θα επιχειρήσουν να κληροδοτήσουν στα ταμεία (κυρίως το ΙΚΑ) το κόστος της «βελούδινης» εθελούσιας εξόδου των «τυχερών» εργαζομένων από τον εργάσιμο βίο σε πρόωρη ηλικία, δίχως κανείς να αναλογιστεί ότι το δυσθεώρητα αυτά κόστη προέρχονται από τον ίδιο «κουμπαρά» και φορτώνονται -φευ- στις νεώτερες γενιές ασφαλισμένων, χωρίς φυσικά οι τελευταίοι να ερωτηθούν.

Σε αυτό το σκηνικό, οι σημερινοί συνταξιούχοι θα συνεχίσουν να αποστραγγίζουν τις ελάχιστες αποταμιεύσεις του συστήματος, ενώ οι μελλοντικοί φορολογούμενοι ενδεχομένως θα κληθούν μετά από μερικά χρόνια να αντιμετωπίσουν τα τεράστια ελλείμματα που θα συνεχίσει να δημιουργεί η ιδεολογία του «όποιος πρόλαβε τον Κύριο είδε».

Τέλος, οι σημερινοί εργαζόμενοι πιθανότατα θα πρέπει να λησμονήσουν τους όρους συνταξιοδότησης των συναδέλφων τους που αποχωρούν πρόωρα και να βιώσουν τον καθορισμό του ύψους της δικής του σύνταξης σε συνθήκες αστρονομικών ελλειμμάτων των ταμείων, όταν μια δυσμενής πολιτική απόφαση θα είναι ίσως πιο εύπεπτη. Και τότε η περίφημη κοινωνική αλληλεγγύη των γενεών του σημερινού αναδιανεμητικού συστήματος θα περάσει την πιο σκληρή της δοκιμασία.

* Ο κ. Θ. Κουτρούκης είναι Επίκουρος Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου και επίτιμο μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου της G700. (Divide ut regnes: Διαίρει και Βασίλευε)