Η Ευρώπη δεν αντέχει τη χρεοκοπία της Ελλάδας

Του Simon Tilford*
Europe cannot afford to let Greece default
Financial Times, 15-1-2010
Μεατάφραση από την ομάδα του PPOL


Η ευρωζώνη δεν έχει την πολυτέλεια να μετατρέψει την Ελλάδα σε παράδειγμα προς αποφυγή για τις υπόλοιπες χώρες που πλήττονται από την κρίση. Οι ισχυρισμοί αξιωματούχων και πολιτικών των πιο ρωμαλέων δημοσιονομικά κρατών της λέσχης, συμπεριλαμβανομένου του υπουργού οικονομικών της Γερμανίας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε (Wolfgang Schäuble), πως οι Έλληνες θα πρέπει μόνοι τους να βρουν το δρόμο εξόδου από την κρίση, δεν είναι αξιόπιστες. Διότι αγνοούν το γεγονός πως η Ελλάδα δεν μπορεί να λύσει τα προβλήματά της μόνη της, χωρίς εξωτερική βοήθεια. Αλλά και τυχόν χρεοκοπία της Ελλάδας, δε θα λειτουργούσε τόσο παραδειγματικά για τις υπόλοιπες χώρες όσο μοιάζει να νομίζουν πολλοί στα κέντρα αποφάσεων των ισχυρότερων κρατών-μελών της ευρωζώνης.

Τα μέλη της ευρωζώνης δικαίως είναι εξοργισμένα με τις ελληνικές αρχές που πλαστογραφούσαν τα δημοσιονομικά τους στοιχεία. Αλλά η Ελλάδα δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου των πολλών κρατών που αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα, που εμφανίζουν απώλεια ανταγωνιστικότητας λόγω της ένταξής τους στην ευρωζώνη και σήμερα παρουσιάζουν ελλειμματικά δημοσιονομικά και φτωχές αναπτυξιακές προοπτικές. Χώρες που τους ζητείται να προχωρήσουν σε περικοπές ελλειμμάτων και χαμηλότερη αύξηση του κόστους εργασίας τους από το μέσο όρο της ευρωζώνης, κι αυτό τη στιγμή που Ολλανδία και Γερμανία φλερτάρουν με αρνητικό πληθωρισμό και οι επενδυτές πανικοβάλλονται σε κάθε σημείο αύξησης του πιστοληπτικού κινδύνου.

Τις τελευταίες μέρες, η Ελλάδα ανακοίνωσε πως θα μειώσει το έλλειμμά της, που το 2009 υπολογίζεται πως έφτασε στο 12.7% του ΑΕΠ, σε μόλις 2.8% έως το 2012. Με δεδομένες τις άθλιες οικονομικές προοπτικές της χώρας, περικοπές τέτοιου τύπου θα οδηγήσουν σχεδόν αναπόφευκτα σε βαθιά ύφεση και αποπληθωρισμό, αβάσταχτα για μια καταχρεωμένη οικονομία, και θα οδηγήσουν σε κοινωνική αποσταθεροποίηση.

Αν η ευρωζώνη δε σπεύσει να υποστηρίξει την Ελλάδα -ή την υποστηρίξει με όρους μη βιώσιμους πολιτικά για οποιαδήποτε ελληνική κυβέρνηση- η Ελλάδα δε θα έχει άλλη επιλογή παρά να δηλώσει χρεοκοπία και αδυναμία να υπηρετήσει το δημόσιο χρέος της. Τότε η ευρωζώνη θα αντιμετωπίσει ένα μεγάλο πρόβλημα: οι κεφαλαιαγορές θα στρέψουν αστραπιαία την προσοχή τους στις άλλες οικονομίες κρατών-μελών της ευρωζώνης με δημοσιονομικά προβλήματα και κακές αναπτυξιακές προοπτικές. Η Ιταλία, η Ισπανία κι η Πορτογαλία θα βρεθούν στη δεινή θέση να πληρώνουν υψηλότατα επιτόκια δανεισμού, αυξάνοντας τις πιθανότητες και για άλλες δημοσιονομικές κρίσεις.

Κάτι τέτοιο κατά πάσα πιθανότητα θα ακυρώσει τις ελπίδες των υπόλοιπων κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης να εισέρθουν στην ευρωζώνη στο ορατό μέλλον. Οι πολιτικές επιπτώσεις θα είναι πελώριες.

Επιπλέον, σε περίπτωση χρεοκοπίας ενός κράτους-μέλους της ευρωζώνης, η αποχώρησή της από το κοινό νόμισμα δεν μπορεί να αποκλεισθεί εντελώς. Αν χρεοκοπήσει η Ελλάδα και παραμείνει στην ευρωζώνη, η ανταγωνιστικότητά της δεν πρόκειται να βελτιωθεί. Η Ελλάδα θα δυσκολεύεται να απευθυνθεί στις κεφαλαιαγορές με βιώσιμους όρους, καθώς οι επενδυτές θα αντιμετωπίζουν με μεγάλο σκεπτικισμό τις αναπτυξιακές της προοπτικές. Η αποχώρηση από την ευρωζώνη και η μεγάλη υποτίμηση του νομίσματός της θα είναι μια κίνηση με υψηλό ρίσκο μεν, αλλά τουλάχιστο θα ανοίξει ξανά το δρόμο προς την ανάπτυξη, έστω βραχυπρόθεσμα, πράγμα που μπορεί να αποδειχθεί πολιτικά αναπόφευκτο. Αλλά αν αρχίσει το ξήλωμα της ευρωζώνης, η ζημιά για την ΕΕ θα είναι ανεκτίμητη.

Φυσικά η Ελλάδα, σαν την Ιταλία και την Ισπανία, οφείλουν να καταβάλουν σοβαρές προσπάθειες για να αυξήσουν την παραγωγικότητά τους και να περικόψουν τις πελώριες δανειστικές ανάγκες του δημόσιου τομέα τους. Αλλά και η Γερμανία -και τα άλλα κράτη-μέλη που διατηρούν μεγάλα πλεονάσματα- χρειάζεται να παραδεχθούν πως είναι μέρος του προβλήματος. Οι δηλώσεις Γερμανών ιθυνόντων που καλούν τα πιο αδύναμα κράτη-μέλη της ευρωζώνης να μιμηθούν τη Γερμανία δεν προσφέρουν τίποτα. Εξάλλου, τα πλεόνασμα στα δημόσια οικονομικά της Γερμανίας οφείλονται εν πολλοίς στο μέγεθος του πλεονάσματος στις εμπορικές της σχέσεις με τα άλλα κράτη-μέλη της ευρωζώνης! Και σε αυτό, εξ ορισμού, τα υπόλοιπα κράτη μέλη της ευρωζώνης δεν μπορούν όλα «να μιμηθούν» τη Γερμανία, αφού στην ευρωζώνη τα ελλείμματα των μεν δημιουργούν τα πλεονάσματα των δε.

Ένα ενοχλητικό φαινόμενο των τελευταίων λίγων μηνών είναι πως το πλεονασματικό εμπορικό ισοζύγιο της Γερμανίας στις σχέσεις της με τα άλλα κράτη-μέλη της ευρωζώνης αυξάνει κι άλλο ενώ περνάει η κρίση, παρά τη μεγάλη οικονομική εξασθένιση πολλών κρατών-μελών της ευρωζώνης. Η ανάκαμψη στη Γερμανία στηρίζεται στις εξαγωγές της·μάλιστα, η ιδιωτική κατανάλωση εντός της χώρας συνεχίζει να μειώνεται! Αυτή η αδύναμη εσωτερική ζήτηση θα οδηγήσει δίχως άλλο σε νέες μειώσεις των πραγματικών μισθών στη Γερμανία, και σε νέα αύξηση των πλεονασμάτων στο εμπορικό ισοζύγιο της χώρας με τους εταίρους της. Από την άλλη μεριά, η Ισπανία, η Ελλάδα κ.λπ δεν θα μπορέσουν να βάλουν τάξη στα δημόσια οικονομικά τους χωρίς ανάπτυξη των οικονομιών τους, χωρίς δηλαδή να εξισορροπήσουν τα εμπορικά τους ισοζύγια με την υπόλοιπη ευρωζώνη!

Η ευρωζώνη χρειάζεται πιο αυστηρό έλεγχο των δημοσιονομικών των μελών της, αλλά και να θέσει όρια στα εμπορικά ελλείμματα και πλεονάσματα μεταξύ των μελών της. Χωρίς το δεύτερο, ο αυστηρότερος δημοσιονομικός έλεγχος δε θα σημάνει πολλά πράγματα. Η εναλλακτική λύση σε αυτή την προσέγγιση είναι η δημοσιονομική (αλλιώς: πολιτική) ενοποίηση. Έτσι οι «ισχυρότερες» οικονομίες θα μεταφέρουν μονίμως και διαρκώς πόρους στις «ασθενέστερες» χώρες, λίγο-πολύ όπως συμβαίνει μεταξύ των περιοχών του κάθε κράτους-μέλους. Αλλά αυτό κανείς δεν το θέλει, και λιγότερο από όλους οι «ισχυρές» χώρες.

* Ο Simon Tilford είναι επικεφαλής οικονομολόγος του Βρετανικού think tank «Center for European Reform» (CER)