Saturday, December 12, 2009

Η δύσκολη αλλαγή της φορολογικής στρέβλωσης

Του Θοδωρή Πελαγίδη*
Ελευθεροτυπία, 11-10-2009

Η νέα κυβέρνηση έρχεται σε μια «στιγμή της στροφής» για την ελληνική οικονομία και για τη χώρα γενικότερα. Η Ελλάδα έχει μεγάλα θεσμικά προβλήματα που απαιτούν άμεσα λύσεις. Αναγκαστικά, επειδή και η ατζέντα της νέας κυβέρνησης είναι εξαιρετικά βαρυφορτωμένη, πρέπει να «τραβηχτούν» άμεσα οι κρίσιμοι κρίκοι.

Το φορολογικό αποτελεί πράγματι άμεση προτεραιότητα όχι μόνο λόγω των κραυγαλέων αδικιών που περιλαμβάνει, αλλά και για λόγους οικονομικής αποδοτικότητας. Ενα ακόμη κρίσιμο ζήτημα, το οποίο δεν συζητήθηκε αρκετά στην προεκλογική περίοδο, με σοβαρές παράπλευρες επιπτώσεις, είναι οι μεγάλες στρεβλώσεις στις αγορές εργασίας.

Στην Ελλάδα δεν παράγονται θέσεις εργασίας, και ιδιαιτέρως καλές θέσεις εργασίας, με αποτέλεσμα όχι μόνο την τραγικά υψηλή ανεργία των νέων, αλλά και τη σοβαρή επιδείνωση ζητημάτων όπως το ασφαλιστικό, αλλά και το δημοσιονομικό έλλειμμα. Τι δεδομένα υπάρχουν σε αυτή την αγορά;

Ενα πρώτο σημαντικό στοιχείο που καταγράφει το σχετικό διάγραμμα είναι η διαχρονική μείωση της βαρύτητας του συντελεστή μισθωτή εργασία στην οικονομία, όπως αποτυπώνεται από τον λόγο του εισοδηματικού μεριδίου της μισθωτής εργασίας προς εκείνον του κεφαλαίου (όπου περιλαμβάνονται και οι αυτοαπασχολούμενοι, οι οποίοι θεωρούνται εργοδότες). Στην Ελλάδα, αυτή η εξέλιξη επηρεάζεται άμεσα και από την πολύ μεγάλη αύξηση της αυτοαπασχόλησης εδώ και 20 χρόνια.

Η μειωμένη χρήση του συντελεστή «μισθωτή εργασία» ξεκινάει τη δεκαετία του '80, όταν εισάγονται στην Ελλάδα πρώτη φορά μέτρα όπως η σημαντική αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών, ή η αύξηση της ακαμψίας της αγοράς εργασίας. Μετά το 2000 η απασχόληση αρχίζει δειλά να αυξάνει πάλι, αλλά η άνοδος αυτή σε κάθε περίπτωση υστερεί σημαντικά σε σχέση με την αύξηση του ΑΕΠ και σίγουρα είναι λιγότερο εντυπωσιακή από την αύξηση των επενδύσεων. Σε αντίθεση με τη ραγδαία αύξηση των επενδύσεων, η αύξηση της απασχόλησης που παρατηρείται δεν αναπληρώνει τις απώλειες της δεκαετίας του '80 ειδικά σε σχέση με τις εξελίξεις της απασχόλησης σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως αποτυπώνεται στο διάγραμμα.

Συνεπώς, παρά την αύξηση του ΑΕΠ, η τάση αποφυγής χρήσης της μισθωτής, ειδικά, εργασίας ως συντελεστή παραγωγής, παραμένει (και στο βαθμό που η στροφή προς την αυτοαπασχόληση δεν αρκεί να αναπληρώσει τη μείωση της μισθωτής εργασίας) εδραιώνεται σε μια γενικότερη αποφυγή της χρήσης του συντελεστή εργασία, την οποία άλλωστε υποδεικνύει και το τόσο χαμηλό ποσοστό απασχόλησης της Ελλάδας.

Πόση σημασία έχουν τα στοιχεία αυτά; Η φορολογική επιβάρυνση της μισθωτής εργασίας σε σχέση με τις μεγάλες δυνατότητες για φοροδιαφυγή στην αυταπασχόληση, λειτούργησαν ως κίνητρο στροφής του εργατικού δυναμικού της χώρας στην προσωπική ή «οικογενειακή» απασχόληση, με αποτέλεσμα να είναι δύσκολη η σύλληψη της φορολογικής ύλης. Με την ανοχή του κράτους στη θάλασσα της φοροδιαφυγής των αυτοαπασχολούμενων, οικοδομήθηκαν αντικίνητρα για τη δημιουργία σοβαρών επιχειρήσεων με μισθωτή εργασία, αφού το έμμεσο κόστος της τελευταίας έγινε αποτρεπτικά υψηλό. Δημιουργήθηκε έτσι ένας φαύλος κύκλος, στην ουσία επιδότησης από την -στις περισσότερες περιπτώσεις- μισθωτή εργασία προς μη αποδοτική οικονομικά αυταποασχόληση, της οποίας η βιωσιμότητα ενισχύθηκε με διοικητικές ρυθμίσεις που «έκλεισαν» τις σχετικές αγορές εις όφελος αυτών που ήδη κατέχουν μερίδια αγοράς.

Ταυτόχρονα, προβλήματα όπως το ασφαλιστικό οξύνθηκαν. Η δε ανεργία επιδεινώθηκε τόσο λόγω της βαριάς φορολογίας της μισθωτής εργασίας, όσο και λόγω της κλειστότητας αγορών που επέβαλαν κάποιες δυναμικές πολιτικά... ομάδες αυταπασχολούμενων επαγγελματιών.

Και επειδή όλοι αυτοί ψηφίζουν, η αλλαγή τώρα είναι δύσκολη. Εν τω μεταξύ, η οικονομική κρίση χτυπάει τους πάντες. Πρόκειται για δύσκολο παζλ για τη νέα κυβέρνηση, όμως βρίσκεται στον πυρήνα μιας στρεβλής οικονομικής κατάστασης. Θυμηθείτε: το πρόβλημα δεν είναι το χρέος και τα ελλείμματα. Το πρόβλημα βρίσκεται εκεί που αυτά γεννιούνται, δηλαδή στην κακή, στη στρεβλή λειτουργία των αγορών.

*Ο Θοδωρής Πελαγίδης είναι καθηγητής οικονομικής ανάλυσης στο Πανεπιστημίο Πειραιά. Το κείμενο αναδημοσιεύεται με την άδεια του συγγραφέα και αποτελεί ελαφρά τροποποιημένο μέρος του υπό έκδοση βιβλίου των Θ. Πελαγίδη-Μ. Μητσόπουλου, «Η στιγμή της στροφής. Ο προοδευτικός οικονομικός πραγματισμός ως απάντηση στην κρίση της ελληνικής οικονομίας», Εκδόσεις Παπαζήση, Νοέμβριος 2009.

13 comments:

  1. Η μισθωτή εργασία είναι η μοναδική καθαρή μορφή εργασίας κατά τη Μαρξιστική θεωρία.Αποψη που πάνω κάτω υιοθετεί και ο συγγραφέας του πόστ.Η γνώμη μου είναι ότι πρέπει να ξεφύγουμε από τη δουλεία αυτής της αντίληψης και να δούμε όλους τους τύπους εργασίας που επιβάλλει η νέα τεχνολογία και η "νέα κοινωνία" της μεταβιομηχανικής περιόδου και ιδίως η οικονομία των υπηρεσιών.Το "τέλος της εργασίας" του Rifkin ενοούσε ακριβώς την αλλαγή και διάσπαση της μισθωτής εργασίας,που αποτελούσε τον ακρογωνιαίο λίθο της βιομηχανικής περιόδου, σε πολλά και διαφορετικά άλλα είδη εργασίας.Για τη μισθωτή εργασία τα πράγματα είναι περίπου όπως τα περιγράφει ο κ.Πελαγίδης όσον αφορά το φορολογικό και ασφαλιστικό κόστος της.Αυτοί οι δύο λόγοι αύξησαν τον αριθμό των αυτοαπασχολούμενων και πραγματικά και πλασματικά.Πλασματικά γιατί πίσω από τον απασχολούμενο με το μπλογκάκι τις περισσότερες φορές κρύβεται ένας μισθωτός.Πραγματικά γιατί η "ανώριμη" οικονομία των υπηρεσιών ,που είναι η Ελληνική οικονομία,δεν χρειάζεται τη μισθωτή εργασία με τον ίδιο τρόπο που τη χρειάζεται η οικονομία των αγαθών.

    ReplyDelete
  2. Ο ΓΑΠ,στο συμβούλιο κορυφής της ΕΕ, έκανε μια πολιτική διαπραγμάτευση και μια πολιτική συμφωνία με τους ηγέτες της.Ηταν ό,τι καλύτερο μπορούσε να μας συμβεί αυτή τη περίοδο.Με επιχειρήματα και με σχέδιο τους έπεισε ότι το 2010 θα αλλάξει την Ελλάδα ριζικά.Ο ΓΑΠ ξέρει και έπεισε τους εταίρους ότι τα προβλήματα της Ελλάδας απαιτούν πολιτικές και όχι οικονομοδιαχειριστικές λύσεις.Και έχει δίκιο όταν λέει ότι το πρόβλημα δεν είναι οι μισθοί των δημοσίων υπαλλήλων αλλά η φοβερή αφαίμαξη του κράτους απο τα παντοειδή πιράγχας.Πιράγχας στα οποία όλοι οι Ελληνες αρχίσαμε να μεταμορφονώμαστε ο καθένας με τον τρόπο του.Αυτή η γενικευμένη "πιραγχοποίηση" όλων μας είναι και το πρόβλημα που μαστίζει τη Πατρίδα μας.Αν μπορούμε ακόμα να χρησιμοποιούμε τη λέξη Πατρίδα χωρίς να ντρεπόμαστε.
    Αυτή την εποχή ο "τουριστικός προορισμός Αθήνα" είναι γεμάτος με ολόκληρα βουνά απο σκουπίδια.
    Δεν φτάνει λοιπόν Κ.Πελαγίδη να ορίσουμε τί σημαίνει εργασία ΑΛΛΑ και τί σημαίνει ΑΠΕΡΓΙΑ,ΔΙΑΔΗΛΩΣΕΙΣ,ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ,ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΟΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΑΡΧΟΝΤΩΝ.

    ReplyDelete
  3. Θα μπορούσαμε να απαλλάξουμε την Αθήνα απο το άγος των καθημερινών διαδηλώσεων; Ε! αυτό θα ήταν το καλύτερο οικονομικό μέτρο.Και αυτό θα πρέπει να ζητήσει απο τους Αρχηγούς των πολιτικών κομμάτων ο ΓΑΠ.Οι δύο πολιτικοί Αρχηγοί της καθεστωτικής Αριστεράς ΑΡΝΟΥΝΤΑΙ να πάνε να συζητήσουν και κήρυξαν το πόλεμο,από τον οποίο και ζουν επαγγελματικά.Μήπως ήλθε η ώρα της κατάργησης της κρατικής επιδότησης των κομμάτων; Νομίζω ότι αυτό θα ήταν το καλύτερο μέτρο και η καλύτερη δύναμη παραδείγματος.Τώρα που θα αρχίσουν τα μέτρα για τη διαφάνεια και την ανασύνταξη του κράτους καλό θα ήταν να άρχιζε η βαθμιαία και σταδιακή σε 5 χρόνια δικοπή της χρηματοδότησης των κομμάτων απο τον κρατικό προυπολογισμό.Αυτή την ΑΠΟΚΡΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ περιμένουμε απο τον ΑΝΤΙΚΡΑΤΙΣΤΗ ΓΑΠ.Και πρέπει να τον πιέσουμε να το κάνει γιατί ΜΟΝΟΣ του ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ.Θέλει συμμάχους και συμμέτοχους.Και αυτό θα ζητήσει αύριο απο τον Ελληνικό λαό.Και θα το ζητάει ΟΛΟ το 2010.

    ReplyDelete
  4. gia tis diadiloseis ennoo dude giati ta alla ta exo ksanakousei dialogos, sunainesi, ipia prosarmogi. Kamia theamatiki kinisi na anebei ligo to pyschology me to confidence poios tha kanei ...???

    ReplyDelete
  5. This comment has been removed by the author.

    ReplyDelete
  6. Η κ. Κατσέλη φοράει βάτες…
    Πόσο την μισώ!

    @Parmenidis

    ¨Θα μπορούσαμε να απαλλάξουμε την Αθήνα απο το άγος των καθημερινών διαδηλώσεων; Ε! αυτό θα ήταν το καλύτερο οικονομικό μέτρο.¨

    Τα αυτονόητα Παρμενίδη, τα αυτονόητα.

    Η οικονομία έχει κανόνες. Πότε θα το καταλάβουμε; Τέρμα με τους πειραματισμούς, τέρμα τα 80’s. Έχουμε 2009, νέος αιώνας – νέα μυαλά.

    Ποια λογική – έστω σοσιαλιστική – επιτάσσει στους πολλούς να πληρώνουν τους λίγους; Βέβαια, στην περίπτωση μας τα πράγματα είναι αντίστροφα, οι λίγοι πληρώνουν τους πολλούς. Μόνο κοινωνική δικαιοσύνη δεν λέγεται αυτό.

    Το ποτήρι ξεχείλισε με την φράση του ΓΑΠ «Δεν θα πληρώσει ο κοσμάκης την κρίση». Α! να χαθείτε λαϊκιστές.

    ReplyDelete
  7. Τα είπε όλα ο ΓΑΠ.

    Είπε συγκεκριμένα:

    "Έχουμε δυναμικό. Τώρα μάλιστα που μπαίνουμε στην πράσινη οικονομία -λέω ένα παράδειγμα, το οποίο ανέφερα- το αιολικό δυναμικό της χώρας μας είναι το μεγαλύτερο σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση."

    "Έχουμε δυνατότητες ανάπτυξης ποιοτικού τουρισμού, ποιοτικής γεωργίας, μεσογειακής διατροφής, ποιότητας τροφίμων, ποιοτικών υπηρεσιών στον πολιτισμό, στην υγεία και αλλού. Όμως, όλες αυτές οι δυνατότητες δεν αξιοποιούνται."

    XAXAXAXXAXAXXXXXX!!!!!!!!!!

    Για τα πανηγύρια!!

    ReplyDelete
  8. To secure ourselves against defeat lies in our own hands, but the opportunity of defeating the enemy is provided by the enemy himself.

    Sun Tzu
    Chapter 4: Tactical Disposition
    The Art of War

    www.chinapage.com/sunzi-e.html or
    www.sonshi.com/sun4.html

    Το δικαίωμα στις αγορές να κερδοσκοπούν εις βάρος μας εμείς το δώσαμε.

    ReplyDelete
  9. When the general is weak and without authority;when his orders are not clear and distinct; when there are no fixes duties assigned to officers and men, and the ranks are formed in a slovenly haphazard manner, the result is utter disorganization.

    Sun Tzu
    Chapter 10: TERRAIN
    The Art of War

    ReplyDelete
  10. "Έχουμε δυναμικό. Τώρα μάλιστα που μπαίνουμε στην πράσινη οικονομία -λέω ένα παράδειγμα, το οποίο ανέφερα- το αιολικό δυναμικό της χώρας μας είναι το μεγαλύτερο σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση."

    To Chicago είχε ονομαστεί "Windy City" λόγω των πολιτικών του: αέρας και φούμαρα (με δυνατή φωνή κιόλας) (και όχι λόγω των ανέμων της περιοχής).

    Αλλά οι πολιτικοί του Chicago δεν γνώριζαν τους Έλληνες πολιτικούς, των οποίων τα αέρια και φούμαρα είναι ικανά σε μία μέρα να γυρίσουν ανεμόμυλους με τέτοια δύναμη που να ηλεκτροδοτήσουν τη γη για δέκα χρόνια.
    Προτείνω τους Έλληνες πολιτικούς στον ένα λόφο και τους ανεμόμυλους στον άλλο (και καλά προσδεμένους).

    Σε ένα χρόνο από σήμερα θα αναγκαστούν να ξαναγράψουν ψευδή στοιχεία στους ισολογισμούς για να κρύψουν την αλήθεια, δηλαδή ότι το έλλειμμα θα έχει μάλλον αυξηθεί, ή εάν έχει μειωθεί θα είναι ελάχιστη η μείωση. Με "ήπια" μέτρα, σε καμία περίπτωση δεν θα μειωθεί το έλλειμμα και το ξέρετε.

    Είναι όπως το πάχος. Εάν κόψεις 10 θερμίδες μόνο κάθε μέρα, η μείωση βάρους θα είναι μηδενική (λόγω "αδράνειας" και "προσαρμογής" του οργανισμού). Δυστυχώς η σωστή οικονομική αλλαγή απαιτεί ένα αρχικό δυνατό σοκ, ένα δυνατό έναυσμα, αλλιώς το αμάξι δεν ξεκινάει. Δεν μπορείς να ξεκινήσεις ένα αυτοκίνητο μόνο με 1W αρχική ισχύ. Η αρχική ισχύ πρέπει να είναι μεγάλη. Όταν με το καλό αρχίσει να κινείται, τότε μπορείς πια να εφαρμόσεις "ευθεία και ομαλή κίνηση" με ελάχιστη ισχύ.

    Εκτός κι αν ο ΓΑΠ έχει στο μυαλό του δυνατά μέτρα, αλλά δεν το ανακοινώνει για να διατηρήσει ήσυχα τα πνεύματα. Οι απεργοί όμως έχουν αρχίσει ήδη να ετοιμάζονται. Σε σημείο που θα ήταν σκόπιμο να καταργήσει κάποιος κάθε τμήμα και υπηρεσία η οποία απεργεί, για να απομονώσει το πρόβλημα.

    Μετά από 3-4 μήνες το έλλειμμα δεν θα έχει μειωθεί και τα "μέτρα" θα έχουν προκαλέσει αντίθετο αποτέλεσμα, λόγω αυξημένων απεργιών (αποταμιεύουμε 10 και πετάμε 30 από το παράθυρο). Αυτό θα οδηγήσει σε μείωση εμπιστοσύνης και αύξηση των επιτοκίων δανεισμού. Κλπ κλπ. Επειδή η Ελλάδα ΔΕΝ έχει reserve currency (ούτε καν currency δεν έχει), αυτό σημαίνει ότι... πάτε να φύγετε καλύτερα όσοι μπορείτε. Εδώ έχουν αρχίσει να φεύγουν ακόμα κι από τις ΗΠΑ (προς Κίνα).

    Εναλλακτικά, βγάλτε έναν αξιόπιστο δικτάτορα για 2 χρόνια, να φτιάξει την κατάσταση χωρίς να υπολογίζει κανένα πολιτικό κόστος και μετά επιστρέφετε στα γνωστά.

    Προσωπικά πιστεύω το εξής: Ελπίδα καμία, παρά μόνο εάν πιάσουν πάλι οι Γερμανοί και Γάλλοι να βάλουν το χέρι στην τσέπη για να γλυτώσουν την Ελλάδα και κατά συνέπεια και το Ευρώ, το οποίο είναι ακόμα "confederate money" - χρήμα ομοσπονδίας και όχι χώρας. We all know what happens to confederate money...

    ReplyDelete
  11. » Στη σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και ένα άλλο μεγάλο θέμα πρέπει να ξεκαθαρίσει. Κατεξοχήν αυτή τη δύσκολη και κρίσιμη περίοδο, όλοι ανεξαιρέτως, κόμματα και κοινωνικοί φορείς, μικρότεροι ή μεγαλύτεροι- πρέπει να σεβαστούμε τη δημοκρατική νομιμότητα. Ο νόμος της δημοκρατίας πρέπει να είναι σεβαστός από όλους. Το να θέλουν στενότερες ή ευρύτερες μειοψηφίες να επιβάλλουν με τη βία την άποψή τους είναι κατάλυση της Δημοκρατίας, είναι φασισμός. Και πικρή ελληνική εμπειρία μας διδάσκει ότι η πολιτική αυτή εγκυμονεί δεινά».
    Κ.Μητσοτακης-πρώην πρωθυπουργός.14-12-09.

    ReplyDelete
  12. Συμφωνώ με τον Παρμενίδη και τα καταιγιστικά του σχόλια. Ζούμε σε μεταβατική περίοδο παγκόσμιου μοντέλου διακυβέρνησης και ρόλου της εργασίας ως πυλώνα οικονομικής ανάπτυξης. Οι επιπτώσεις είναι πολύ σοβαρές κι ενδιαφέρουσες σε όλα τα επίπεδα της οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης. Το φορολογικό, το ασφαλιστικό και το σύστημα υγείας είναι καυτά θέματα που κατεξοχήν βασίστηκαν στο θεσμό εργασία όπως αυτός διαμορφώθηκε τον περασμένο αιώνα, είναι όμως στο όριο της χρεοκωπίας και της απαξίωσης. Όλο και περισσότερο αυτός ο θεσμός αλλάζει μορφή, και για τη βιωσιμότητα τους θα πρέπει και τα παραπάνω να προσαρμοστούν έτσι ώστε να εγγυηθεί η ισότητα - equity - σε κοινωνικό και διαγενεακό επίπεδο, η αποτελεσματικότητα - effectiveness - και η βιωσιμότητα - sustainability. Ένα θέμα που πρέπει να τεθεί στο τραπέζι του κοινωνικού διαλόγου (όχι του επίσημου μόνο αλλά του άτυπου αυτού της κοινωνίας των πολιτών) είναι ο προσδιορισμός των αξιών και των αρχών βάσει των οποίων αποφασίζουμε όλοι μαζί να κινηθούμε. Ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο που δε θα μας επιτρέψει την επόμενη μέρα ξανά να βολευτούμε στην αρνητικολογία και τον εκμηδενισμό για να μην αναλάβουμε όλοι τις ευθύνες μας.

    Είναι δύσκολα τα διλήμματα που θέτει η σημερινή κυβέρνηση ΓΑΠ, ειδικά όταν στην καθημερινότητα μας βιώνουμε την ανασφάλεια για την επόμενη μέρα. Και για πρώτη φορά αυτή η ανασφάλεια είναι πραγματική κι όχι θεωρητική άσκηση επί χάρτου.

    ReplyDelete