Ειλικρινής Διάλογος για το Ασφαλιστικό

Tου Βασιλη Zηρα*
Καθημερινή, 24-11-2009

Το υπουργείο Εργασίας αποφάσισε να αναστείλει για ένα χρόνο την εφαρμογή της διάταξης της «μεταρρύθμισης» Πετραλιά που προβλέπει τη σταδιακή αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης των μητέρων με ανήλικα παιδιά. Η διάταξη επρόκειτο να τεθεί σε εφαρμογή από την 1-1-2010. Τώρα το μέλλον της θα εξαρτηθεί από τα αποτελέσματα του διαλόγου για το ασφαλιστικό.

Το δικαίωμα της πρόωρης συνταξιοδότησης στην ηλικία των 50 ή των 55 ετών δίνεται στις μητέρες με ανήλικο παιδί ως αναγνώριση -υποτίθεται- από το κράτος των δυσκολιών που αντιμετωπίζει να μεγαλώσει παιδιά όντας ταυτόχρονα και εργαζόμενη.

Η σταδιακή κατάργηση της ρύθμισης είχε προκαλέσει κύματα αντιδράσεων από τα κόμματα της -τότε- αντιπολίτευσης και τα συνδικάτα. Αντί να διεκδικήσουν από το κράτος ένα θεσμικό πλαίσιο που θα επιτρέπει στις μητέρες να βρίσκονται κοντά στα παιδιά τους στα πρώτα χρόνια της ζωής τους, αντί να διεκδικήσουν τη δημιουργία παιδικών σταθμών που θα επιτρέπουν σε όλες τις γυναίκες να συνεχίσουν την εργασία τους, ζητούν να διατηρηθεί μια παρωχημένη μορφή κράτους πρόνοιας, που δίνει το «δικαίωμα» στις εργαζόμενες να βγαίνουν από την αγορά εργασίας όταν τα παιδιά τους βρίσκονται λίγο πριν από την ενηλικίωση.

Επισης, τις καταδικάζει να ζήσουν το υπόλοιπο του βίου τους με τις χαμηλές συντάξεις που αντιστοιχούν στις εισφορές των λίγων ετών που εργάστηκαν.

Αυτός είναι άλλωστε ο λόγος που η πλειονότητα των γυναικών που κάνει χρήση του «προνομίου» έχουν είτε υψηλό οικογενειακό εισόδημα είτε προσωπικά εισοδήματα από άλλες πηγές, με αποτέλεσμα να μην τις απασχολεί η σύνταξη που θα πάρουν, είτε, τέλος, έχουν τη δυνατότητα να εργαστούν χωρίς ασφάλιση.

Με άλλα λόγια, υπερασπιζόμενος κανείς το «δικαίωμα» των μητέρων με ανήλικα παιδιά στην πρόωρη συνταξιοδότηση υπερασπίζεται επί της ουσίας τις οικονομικά ισχυρότερες των μητέρων και τη μαύρη εργασία.

Δεν είναι η μόνη περίπτωση λαϊκιστικής προσέγγισης των συνταξιοδοτικών θεμάτων. Ενα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Επίδομα Κοινωνικής Αλληλεγγύης Συνταξιούχων (ΕΚΑΣ). Το ΕΚΑΣ το δικαιούνται συνταξιούχοι που παίρνουν τη βασική σύνταξη ή λίγο υψηλότερη, δηλαδή όσοι συνταξιοδοτήθηκαν με 15 χρόνια ασφάλισης ή λίγο περισσότερα. Από την καθιέρωσή του στη δεκαετία του ’90, όλες οι κυβερνήσεις έδιναν μεγαλύτερες αυξήσεις στο ΕΚΑΣ απ’ ό, τι στις συντάξεις, προκειμένου να ενισχύσουν το κοινωνικό προφίλ της οικονομικής πολιτικής τους. Η δαπάνη βραχυπρόθεσμα ήταν μικρότερη απ’ ό, τι εάν έδιναν μεγαλύτερες αυξήσεις σε όλες τις συντάξεις.

Ετσι, σταδιακά το επίδομα έφτασε να αποτελεί στρέβλωση του ασφαλιστικού συστήματος, αφού οι συνολικές αποδοχές (σύνταξη συν ΕΚΑΣ) ενός συνταξιούχου που ασφαλίστηκε μόνο για 15 χρόνια είναι υψηλότερες από κάποιον συνταξιούχο που ήταν ασφαλισμένος και πλήρωνε εισφορές για 23 χρόνια. Με άλλα λόγια το ΕΚΑΣ, στα επίπεδα που έχει φτάσει σήμερα, συνιστά αντικίνητρο για ασφάλιση. Αξίζει να σημειωθεί ότι από τα 710 ευρώ των μηνιαίων αποδοχών ενός συνταξιούχου που παίρνει βασική σύνταξη και ΕΚΑΣ, λιγότερα από τα μισά ανταποκρίνονται στις εισφορές που κατέβαλαν αυτός και ο εργοδότης του στα 15 χρόνια που ήταν ασφαλισμένος. Το μεγαλύτερο μέρος των αποδοχών του πληρώνεται από τις εισφορές όσων εργάζονται σήμερα και δεν ξέρουν εάν θα πάρουν σύνταξη αύριο.

Σημαίνει αυτό ότι πρέπει να συρρικνωθεί το ΕΚΑΣ; Προφανώς όχι, γιατί κανένας δεν μπορεί να ζήσει με τα 480 ευρώ της βασικής σύνταξης. Αλλά επειδή θα αρχίσει ο διάλογος για το ασφαλιστικό -εάν το ΠΑΜΕ σταματήσει κάποια στιγμή την επαναστατική γυμναστική- καλό θα ήταν αυτή τη φορά να είναι ειλικρινής. Να καταστεί σαφές ότι πίσω από τις μικρές συντάξεις κρύβονται λίγα χρόνια ασφάλισης και μακράς διάρκειας «μαύρη» εργασία, χαμηλές αμοιβές και αντίστοιχα χαμηλές εισφορές, ένα παραγωγικό μοντέλο που παράγει χαμηλής προστιθέμενης αξίας προϊόντα και υπηρεσίες και επιβιώνει χάρη στη φοροδιαφυγή και την εισφοροδιαφυγή. Ισως έτσι έχουμε πιθανότητες να βρούμε αξιόπιστες λύσεις στο πρόβλημα.

*Ο Βασίλης Ζήρας είναι δημοσιογράφος