Όσο καθυστερεί η έλευση της 4ης Δημοκρατίας

Του Τάσου Τέλλογλου*
Καθημερινή
8/8/2009

- Καλά, τι αστυνομεύετε, δεξιά και αριστερά σας είναι παρκαρισμένα παράνομα αυτοκίνητα…

– Κοίτα τη δουλειά σου…

– Κι εσείς τη δική σας. Εγώ σας πληρώνω, από τους φόρους μου.

– Ε, μην πληρώνεις φόρους.

(Ο διάλογος μεταξύ ενός πολίτη και του αστυνομικού έγινε πριν από μερικές εβδομάδες σε κεντρική πλατεία της πόλης, την οποία επώνυμοι και ανώνυμοι είχαν μετατρέψει σε πάρκινγκ υπό την ανοχή της αστυνομίας.)

Μία πρεσβεία μεγάλης ευρωπαϊκής χώρας ανέφερε πρόσφατα σε έκθεσή της προς το υπουργείο Εξωτερικών της χώρας αυτής ότι «η Ελλάδα απέχει από το να μπορεί να ονομάζεται χώρα δικαίου».

Ως απόδειξη, ο συντάκτης, ένας άνθρωπος που μιλάει συχνά με πολλούς από τους υπουργούς της κυβέρνησης, επικαλούνταν το γεγονός ότι ουδείς από εκείνους που έλαβαν χρήματα από τη Siemens κινδυνεύει με τιμωρία, την ώρα που όσοι έδωσαν τα χρήματα βρίσκονται προφυλακισμένοι. Το κείμενο συνέδεε την ασυλία των πολιτικών με την απόφαση για το εσπευσμένο κλείσιμο της Βουλής.

Αυτό που με τόση καθαρότητα βλέπει ο ξένος διπλωμάτης είναι σύμπτωμα μιας ευρύτερης αντίληψης σε αυτή τη χώρα, όπου υπάρχουν τουλάχιστον δύο είδη πολιτών σε σχέση με την απονομή της Δικαιοσύνης. Και η αντίληψη αυτή δεν είναι τωρινή.

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε πει ότι «έναν πρωθυπουργό που έκλεψε δεν τον στέλνεις στο δικαστήριο, τον στέλνεις σπίτι του…».

Αυτή την πεπατημένη ακολουθεί και ο σημερινός πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής σε σχέση με συνεργάτες του για τους οποίους υπάρχουν «σκιές», διαιωνίζοντας την ίδια ακριβώς τακτική που ακολουθούσε και ο προκάτοχός του κ. Κώστας Σημίτης: οι δημόσιοι άνδρες κρίνονται στις κάλπες.

Οσο ήταν στην αντιπολίτευση ο κ. Κ. Καραμανλής ονόμαζε αυτήν την αντίληψη «καθεστωτική», αλλά αυτό για το οποίο μιλούσε δεν αφορούσε αποκλειστικά το ΠΑΣΟΚ, ήταν το «ελληνικό καθεστώς» με τις ιδιαιτερότητές του.

Σ’ αυτό είναι ιδεολογική προϋπόθεση η ποινική ασυλία του πολιτικού προσωπικού, επειδή ο ενδεχόμενος καταλογισμός θα μπορούσε να βλάψει «το κόμμα».

Το «κόμμα» είναι εκείνο που καθορίζει μέχρι πού θα αποδοθούν ευθύνες και πώς θα λειτουργήσει μια σειρά άλλων δικαιοδοτικών θεσμών.

Η υπόθεση Siemens έκανε αυτήν την πραγματικότητα, του «ελληνικού καθεστώτος», απτή στον καθένα. Ενας παλαίμαχος πολιτικός μού εξομολογήθηκε ότι το «σύστημα δεν αντέχει» πλέον αυτήν την υπόθεση.

Αλλά ποιο σύστημα; Αν πρόκειται για το σύστημα που εγκαθιδρύθηκε μετά το 1974, την τρίτη Ελληνική Δημοκρατία, αυτό έχει «κλείσει» έναν κύκλο 35 ετών χωρίς ουσιαστικές αλλαγές στους «θεσμούς και ελέγχους» εκείνων που ασκούν την εξουσία.

Η 35ετία είναι πολύ μεγάλο διάστημα και θεσμοί και έλεγχοι πρέπει να ανανεώνονται με μεγαλύτερη συχνότητα ή να γκρεμίζονται από εξελίξεις που υπάρχουν έξω από αυτούς.
Η τρίτη Ελληνική Δημοκρατία είναι για ένα σύστημα που έδωσε στη χώρα την περισσότερη Δημοκρατία που είχε ποτέ, αλλά όχι αρκετή για τον κόσμο που ζούμε.

Πριν από μερικές εβδομάδες, «γιορτάσαμε» τα 35 χρόνια από την επιστροφή της Δημοκρατίας. Αυτή συνετρίβη το 1967 από το πραξικόπημα, με αποτέλεσμα το πολιτικό σκηνικό του 1974 να μη μοιάζει σε τίποτα με εκείνο του 1967.

Ηταν σαφώς καλύτερο, οι θεσμοί του Συντάγματος του 1975 ήταν πολύ ανώτεροι από εκείνους του 1952. Το «σύστημα» σήμερα δεν φαίνεται να διαθέτει την εσωτερική δύναμη για μια νέα μεταπολίτευση. Οπως δεν την είχε και την περίοδο 1965-1967.

Είναι ταυτόχρονα ετοιμόρροπο και αρτηριοσκληρωμένο. Η οικονομική κρίση με τις συνέπειες που θα πάρουν κοινωνικό και συγκρουσιακό χαρακτήρα από το φθινόπωρο ίσως του δώσουν την τελευταία βολή, ενώ τα κόμματα θα διαγκωνίζονται για την καταλληλότερη ημερομηνία στην οποία θα κερδίσουν ή δεν θα χάσουν τις εκλογές, με την ψευδαίσθηση ότι και αυτή τη φορά κάποιος «από μηχανής θεός» θα τα σώσει.

*Ο Τάσος Τέλλογλου είναι δημοσιογράφος.