Καλά τα φέραμε ώς εδώ, από ’δω και πέρα όμως;

Tης Ρίτσας Μασούρα*
Καθημερινή
14/8/2009

Ο Βρετανός φιλόσοφος Τζορτζ Μπέρκλεϊ (1685-1763) αντιτασσόταν με κάθε τρόπο στον υλισμό που εύρισκε πρόσφορο έδαφος στη Βρετανία της εποχής του. Τα έβαζε συχνά μαζί του, γιατί τον έζησε ως αυτόπτης μάρτυρας στο Λονδίνο, το 1720, όταν έσκασε η «Φούσκα της Νότιας Θάλασσας», η πρώτη μεγάλη κρίση στις χρηματαγορές. Ο Μπέρκλεϊ βρήκε την ευκαιρία να αντικρούσει την ύπαρξη της ύλης και να υποστηρίξει το esse est percipi, δηλαδή «το είναι ταυτίζεται με αυτό που αντιλαμβανόμαστε».

Αιώνες μετά, οι σύγχρονοι πολίτες του κόσμου, έχοντας αφομοιωθεί από τη φιλοσοφία του υλισμού - καταναλωτισμού, αναζητούμε τρόπους να αποτινάξουμε τον ζυγό της οικονομικής κρίσης και να επιστρέψουμε στην πεπατημένη της επίπλαστης ευημερίας που δεν έχει να επιδείξει παρά την υλιστική της υπεροχή. Και ίσως καταφεύγουμε από ανάγκη στο esse est percipi για να περιγράψουμε, ο καθένας με τον τρόπο του, το πώς αντιλαμβάνεται την κρίση και τις επιπτώσεις της στο είναι του.

Αν κάποιος ξεφύλλιζε τον ξένο Τύπο τον χειμώνα, θα συνέλεγε πληροφορίες για το πώς θα αντιμετώπιζε καλύτερα την οικονομική δυσπραγία. Θα εύρισκε συνταγές μαγειρικής για απολυμένους, εκπτωτικά κουπόνια σε ρεστοράν πολυτελείας, πληροφορίες για στοκατζίδικα, ιδέες για το «μανιπουλάρισμα» των τραπεζικών δανείων και φυσικά ιδέες για φτηνές διακοπές, κυρίως μέσω Διαδικτύου. Η συνολική εικόνα πάντως έδινε την αίσθηση συγκροτημένων κοινωνιών που παρότι επλήγησαν βαριά από τη διολίσθηση της οικονομίας καλούνταν να αντεπεξέλθουν μ’ έναν όχι τόσο επαχθή τρόπο.

Βεβαίως η δυναμική των πραγματικών γεγονότων δεν ανατράπηκε. Οι απολύσεις στις βιομηχανίες δεν ανακόπηκαν και οι χώρες που στηρίζονται στον τουρισμό ζούσαν επί μήνες σε τεντωμένο σχοινί, καθώς εκφράζονταν φόβοι ότι ο Ευρωπαίος και ο Αμερικανός τουρίστας θα επέλεγε να μην κάνει φέτος διακοπές. Ωστόσο, πρόσφατη έρευνα της IHT, του France 24 και του Interactive Harris Poll άμβλυνε αυτήν την εικόνα, αναφέροντας ότι επί 6.304 ερωτηθέντων από Γαλλία, Γερμανία, Βρετανία, Ισπανία και ΗΠΑ, η πλειοψηφία θα κάνει κανονικά διακοπές, ενώ μόλις ένα 7% δήλωσε ότι θα αναπροσάρμοζε το πρόγραμμα των διακοπών του.

Και στην Ελλάδα; Α, η Ελλάδα εισήλθε από νωρίς στην κρίση μέσω των τηλεοπτικών καναλιών. Τα «πολεμικά» ανακοινωθέντα στα δελτία των «8» καθ’ όλη τη διάρκεια του χειμώνα δημιούργησαν την αίσθηση της απόγνωσης και της καταστροφής. Ηταν αναμενόμενο επομένως να κυριαρχήσουν ο φόβος και η έλλειψη εμπιστοσύνης στην αγορά, που ενισχύθηκε με την αλλαγή της πιστωτικής συμπεριφοράς των τραπεζικών ιδρυμάτων. Καταστήματα έκλεισαν, εργοστάσια απέλυσαν προσωπικό, ο Τύπος κλυδωνίστηκε, αλλά η εμφάνιση του καλοκαιριού ως διά μαγείας άμβλυνε τις εντυπώσεις. Ηταν ποτέ δυνατόν ο Ελληνας να έχανε τις διακοπές του; Ακόμη κι αν δεν μπορούσε να πληρώσει τα ελκυστικά πακέτα στα νησιά θα έβαζε την οικογένεια στο αυτοκίνητο και δρόμο για το χωριό. Ευλογία τελικά η συγγενική σχέση πρωτεύουσας και περιφέρειας!

Το ερώτημα ωστόσο παραμένει: το ελληνικό καλοκαίρι χάθηκε μέσα στη δίνη της παγκόσμιας κρίσης; Τα κονδύλια που η ελληνική κυβέρνηση διέθεσε για να προσελκύσει υψηλό τουρισμό πήγαν στράφι; Θα πιεστούν οι τράπεζες να επιμηκύνουν τον χρόνο εξόφλησης των δανείων τουριστικών συγκροτημάτων;

Πολλά έχουν ακουστεί για το φετινό καλοκαίρι, αλλά εξαρτάται ποιος ρωτάει και ποιος απαντά. Αν ρωτήσεις εκπρόσωπο του πολιτικού προσωπικού θα σου απαντήσει ανάλογα με την κομματική γραμμή. Αν ρωτήσεις ξενοδόχο θα σου εκφράσει την απογοήτευσή του γιατί οι αφίξεις μειώθηκαν κατά 30%, αν και επισήμως ανακοινώνεται μείωση κατά 10% στις αφίξεις.

Ταξιδεύοντας και φέτος σε βορρά και νότο την κρίση δεν την είδα. Είδα όμως την αγωνία στο βλέμμα του επιχειρηματία και του εργαζόμενου, όπως είδα και μια ευγένεια που παλιότερα έλειπε. Μαθήματα ζωής; Δεν ξέρω. Ρωτώντας τους Ελληνες τουρίστες πάντως έμαθα ότι κρίση στα νησιά του Αιγαίου (Κυκλάδες κυρίως) δεν υπάρχει. Προφανώς αναφέρονταν στο διάστημα από 15 Ιουλίου έως 15 Αυγούστου, ενώ κάποιοι μου επισήμαναν ότι μια χώρα με τέτοια παραοικονομία τι κρίση να ’χει! Κουβέντες του ποδαριού, καθώς υπάρχουν Ελληνες που δεν πήγαν πουθενά και είδαν τα νησιά μέσα από τηλεοπτικές εκπομπές...

Λένε ότι αντιμετωπίζουμε τα πάντα με την ίδια επιπολαιότητα. Είναι όμως έτσι, όταν κινδυνεύεις να είσαι εσύ ο επόμενος άνεργος, ο επόμενος άστεγος καταμεσής ενός παγωμένου χειμώνα; Ο Μανώλης Αναγνωστάκης έγραψε: καλά τα φέραμε ώς εδώ. Μικροκέρδη, μικροζημιές. Τώρα τι λες...

*Η Ρίτσα Μασούρα είναι δημοσιογράφος