Ο εργασιακός μεσαίωνας ήταν πάντα εδώ

Από το Ελληνάκι*

Ώρες ώρες, είναι για να θαυμάζει κανείς τον δημόσιο λόγο αυτού του τόπου. Αυτές τις φωνές που ξεπετάγονται ξαφνικά και διαρρηγνύοντας ιμάτια, φωνάζουν για το φοβερό κακό και τις αδικίες που τους βρήκε «ξαφνικά». Σε αυτό το «ξαφνικά» θέλω να εστιάσω, σε συνδυασμό με το κλισέ των τελευταίων ημερών περί «επιστροφής στον εργασιακό μεσαίωνα».

Όταν μιλάμε για επιστροφή στον οποιουδήποτε είδους μεσαίωνα, προφανώς υπονοούμε ότι κάποια στιγμή είχαμε ξεπεράσει το στάδιο του μεσαίωνα, είχαμε επηρεαστεί με τα χίλια από τον ευρωπαϊκό Διαφωτισμό, είχαμε δημιουργήσει μία υποτυπώδη αστική Δημοκρατία με ισχυρή αστική τάξη και ισχυρά θεσμικά και νομοθετικά όργανα που λειτουργούσαν υπέρ των εργασιακών δικαιωμάτων αυτής της τάξης. Με το συμπάθιο δηλαδή, αλλά όποιος έχει τέτοια γνώμη, μάλλον βρίσκεται σε κάποια διάσταση αρκετούς αιώνες πριν τον πραγματικό μεσαίωνα.

Συμπεραίνει λοιπόν κανείς ότι κάποιοι άνθρωποι είτε είχαν μαύρα μεσάνυχτα για το εργασιακό καθεστώς στην Ελλάδα τα τελευταία 10 χρόνια, είτε σκοπίμως επέλεγαν να έχουν μαύρα μεσάνυχτα αφού η δική τους θέση προφανώς ήταν καλά αμειβόμενη, είχε προοπτικές ανάπτυξης, αξιολογούνταν δίκαια από κάποιο δίκαιο σύστημα αξιολόγησης και δεν υπέκυπτε σε κανενός είδους «αφεντικίστικους» εκβιασμούς. Δυστυχώς, τα νέα για όλους αυτούς είναι ότι τέτοιου είδους θέσεις σπάνιζαν ούτως ή άλλως, ενώ τα φοβερά «διαφωτισμένα» δικαιώματα τύπου κλαδικών και συλλογικών συμβάσεων στον ιδιωτικό τομέα στόλιζαν το γραφείο του λογιστηρίου καθαρά για λόγους ξεκαρφώματος σε περίπτωση εφόδου της επιθεώρησης εργασίας. Προφανώς όμως, για να έχει κανείς τόσο μαύρα μεσάνυχτα ή δουλεύει στο Δημόσιο ή είναι κατ’ επάγγελμα αρχισυνδικαλιστής που δεν έχει καμία επαφή με το οποιοδήποτε εργασιακό περιβάλλον.

Όποιος φωνάζει σήμερα για επιστροφή στον εργασιακό μεσαίωνα και άλλα τέτοια τσιτάτα, προφανώς παραβλέπει ότι εδώ και αρκετά χρόνια υπάρχει ένα τεράστιο έλλειμμα διαγεννεακής δικαιοσύνης για το οποίο φωνάζουν καθημερινά οι νέοι της γενιάς των 700 ευρώ. Παραβλέπει το γεγονός ότι επί της ουσίας η εργατική νομοθεσία εφαρμοζόταν μόνο σε περιπτώσεις που κάποιοι «γενναίοι» εργαζόμενοι τολμούσαν να κάνουν καταγγελίες στην επιθεώρηση εργασίας, εάν και εφόσον δούλευαν με σύμβαση εργασίας και όχι με δελτία παροχής υπηρεσιών. Παραβλέπει το γεγονός ότι στις οικογενειοκρατικές και «μιζαδόρες» επιχειρήσεις, κανένας νέος εργαζόμενος δεν αξιολογούνταν για τις ικανότητές του αλλά για το πόσο νέος ήταν σε σχέση με τους «παλαίουρες». «Ο στρατός είναι το μεγαλύτερο σχολείο της ζωής» δεν λέει το ρητό ακόμα και σήμερα;

Κυρίως όμως, παραβλέπει το γεγονός ότι ο εργασιακός μεσαίωνας βρίσκεται ούτως ή άλλως μέσα στη συντριπτική πλειοψηφία των συνειδήσεων των επιχειρηματιών αυτής της χώρας. Με ελάχιστες εξαιρέσεις στις οποίες εφαρμόζονται πιο σύγχρονες θεωρίες διοίκησης αλλά και οι στοιχειώδεις αρχές διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού, οι περισσότερες επιχειρήσεις λειτουργούν με τη νοοτροπία «μαγαζιού»: Έχω τον υποδεέστερο υπάλληλο και όσο περικόβω από το κόστος της μισθοδοσίας, τόσο μεγαλύτερο περιθώριο κέρδους μπορώ να έχω για ολόκληρη την εταιρία. Χωρίς περιθώρια εξέλιξης, συνεχούς επιμόρφωσης, διασύνδεσης αμοιβής με την παραγωγικότητα και ουσιαστικής μισθολογικής ή ιεραρχικής προαγωγής.

Ο εργασιακός μεσαίωνας λοιπόν υπήρχε στην Ελλάδα χρόνια τώρα. Απλά για αυτόν φώναζαν μόνο κάποιες «μειονότητες» νεαρότερης ηλικίας που κατηγορήθηκαν και ως δειλοί, επειδή αποφάσισαν να μεταναστεύσουν στο εξωτερικό για πιο αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας. Μετά από ορισμένες ευνοϊκές ρυθμίσεις που εξασφάλισαν ορισμένα εργασιακά δικαιώματα και κεκτημένα, η πλειοψηφία του εργατικού δυναμικού αλλά και ολόκληρη η κοινωνία βολεύτηκαν στις δάφνες τους ξεχνώντας ότι τα θεμέλια που στήριζαν ολόκληρη την παραγωγή ήταν σαθρά, για τον απλούστατο λόγο ότι η σαπίλα δεν άγγιζε το δικό τους πορτοφόλι. Τώρα όμως που καταρρέει το οικοδόμημα, μιλάνε για επιστροφή σε μεσαίωνες. Άλλο ένα λαμπρό παράδειγμα έλλειψης συλλογικής συνείδησης που σκάει στα μούτρα της ελληνικής κοινωνίας. Και έχει ακόμα πολλά «σκασίματα» το εγγύς μέλλον…

*Αναδημοσιεύουμε με άδεια του συγγραφέα.