Το τοπίο της εργασίας στην Ελλάδα

Στις 15 Σεπτεμβρίου το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας – Eurofound – επισκέφτηκε την Ελλάδα για την παρουσίαση των αποτελεσμάτων έρευνας που διεξήγαγε με αντικείμενο τις συνθήκες εργασίας στη χώρα μας. Τα αποτελέσματα δεν μας εκπλήσσουν. Αντιθέτως, έρχονται να επιβεβαιώσουν αυτό για το οποίο φωνάζουμε τόσο καιρό. Ότι η ελληνική αγορά εργασίας είναι προβληματική σε σχέση με αυτή των υπόλοιπων δυτικοευρωπαϊκών κρατών. Οι Έλληνες εργάζονται πολλές ώρες, εντατικά, συχνά σε δύο δουλειές, πολλές φορές χωρίς σύμβαση, ενώ το λεγόμενο flex time, δηλ. η δυνατότητα να καθορίσουν οι ίδιοι το ωράριό τους αποτελεί όνειρο θερινής νυκτός.

Συγκεκριμένα:

* οι Έλληνες απασχολούνται κατά μέσο όρο 45,4 ώρες τη βδομάδα σε σύγκριση με 38,4 ώρες στην ΕΕ-27 και 37,4 ώρες στην ΕΕ-25 (χωρίς τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία).

* 10,1% των εργαζομένων κάνει δεύτερη δουλειά, έναντι 6% στην ΕΕ-27 και 5,9% στην ΕΕ-25

* 25% των εργαζομένων περίπου εργάζεται χωρίς σύμβαση εργασίας, έναντι 7% στην ΕΕ-27

* ένα τέταρτο περίπου των εργαζομένων (25,9%) κάνει υπερωριακή εργασία περισσότερες από 5 φορές το μήνα τη στιγμή που το αντίστοιχο ποσοστό στην ΕΕ-27 είναι 16,9 και στην ΕΕ-25 15,1%.

* πάνω από το 80% των εργαζομένων δηλώνει ότι το ωράριο του καθορίζεται αυστηρά από την επιχείρηση στην οποία δουλεύει, χωρίς δυνατότητα αλλαγών, τη στιγμή που το αντίστοιχο μέσο ευρωπαϊκό κυμαίνεται γύρω στο 64%. Σουηδία, Ολλανδία, Δανία και Φινλανδία είναι οι χώρες με τη μεγαλύτερη δυνατότητα flex time.

* 73,3% των εργαζομένων δηλώνει ότι εργάζεται με πολύ εντατικούς ρυθμούς (59,6% στην ΕΕ-27), οι οποίοι εξαρτώνται από τον προϊστάμενο ή τον ιδιοκτήτη της επιχείρησης (42,4% έναντι 35,7% στην ΕΕ-27) και με αυστηρές προθεσμίες (68% έναντι 61,8 στην ΕΕ). Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι ο ρυθμός και η οργάνωση της εργασίας στην Ελλάδα τείνει να προσδιορίζεται περισσότερο ιεραρχικά και χωρίς εσωτερική συνεννόηση στη χώρα μας σε σχέση με τα άλλα κράτη μέλη της ΕΕ.

* Ένα εξαιρετικά υψηλό για τα ευρωπαϊκά δεδομένα ποσοστό της τάξης του 68% των εργαζομένων (30% στην ΕΕ-27) δηλώνει ότι η εργασία επηρεάζει την υγεία του, ενώ την ίδια στιγμή τα ποσοστά απουσίας από τη δουλειά δεν είναι υψηλά με μέσο όρο απουσίας για λόγους υγείας μόλις 2,8 ημέρες το χρόνο έναντι 4,6 ημερών στην ΕΕ-27.

* 22% των εργαζομένων, δηλ. ένας στους πέντε περίπου, αναφέρουν ότι χρησιμοποιούν υπολογιστή τουλάχιστον κατά το ένα τέταρτο του ημερήσιου εργασιακού χρόνου σε αντίθεση με την ΕΕ-15 όπου το ποσοστό αυτό αγγίζει το 40%.

* Τέλος, πρέπει να υπογραμμιστεί ότι μόλις 13% των Ελλήνων εργαζομένων έχουν πάρει μέρος σε προγράμματα κατάρτισης, τα οποία παρέχονται και χρηματοδοτούνται από τον εργοδότη τους σε σχέση με το 26% των εργαζομένων στην ΕΕ-27 το οποίο επίσης είναι ποσοστό εξαιρετικά χαμηλό.

Η εικόνα που καταγράφει η έρευνα του Eurofound, η οποία στην πραγματικότητα αποδεικνύεται πολύ σκληρότερη για τους εργαζόμενους νέους της γενιάς των 700 ευρώ, καταρρίπτει το μύθο τεμπελχανάδων, αραχτών και μίζερων Ελλήνων. Μάλιστα αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι παρά το σχεδόν άναρχο εργασιακό τοπίο συγκριτικά με την υπόλοιπη Ευρώπη, το 60% περίπου των Ελλήνων δηλώνει ικανοποιημένο από την εργασία του, με 10% μάλιστα να δηλώνει πολύ ικανοποιημένο.

Είμαστε, ωστόσο, ακόμα πολύ μακριά στα ποσοστά ικανοποίησης των εργαζομένων απ' τη δουλειά τους σε σύγκριση με την πρωταθλήτρια Δανία της flexicurity (45% πολύ ικανοποιημένοι και 96% ικανοποιημένοι) ή τη «νέο-φιλελεύθερη» κατ' ορισμένους Αγγλία της απορρύθμισης των εργασιακών σχέσεων (40% πολύ ικανοποιημένοι, 96% ικανοποιημένοι). Από μόνη της η διαφορά δείχνει ότι η ελληνική αγορά εργασίας απέχει πολύ από το να συγκρίνεται με τα μέσα ευρωπαϊκά επίπεδα και αυτό εν μέρει εξηγεί γιατί πολλοί νέοι εργάτες-γνώσης επιλέγουν και παραμένουν για δουλειά μετά τις σπουδές τους στο εξωτερικό.

Υπ' αυτές τις συνθήκες, όλοι πρέπει να αναλάβουμε τις ευθύνες μας και να διανύσουμε την απόσταση που μας αναλογεί.

Η πολιτεία κάνοντας πράξη τη στοιχειώδη ευθύνη του ελέγχου τήρησης της νομοθεσίας, εκσυγχρονίζοντας τους εργασιακούς θεσμούς και ελαφρύνοντας την εργασία από φορολογικά και ασφαλιστικά βάρη.

Οι επιχειρήσεις και οι εργοδότες, όχι μόνο τηρώντας την εργατική νομοθεσία και ανταμείβοντας τον κόπο της εργασίας αλλά πρωτίστως επενδύοντας στη γνώση και την εμπειρία των ανθρώπων που απασχολούν με τη συνεχή κατάρτισή τους και όχι μόνο διά της κεκτημένης εμπειρίας, τηρώντας τις ισορροπίες προσωπικής και επαγγελματικής ζωής. H αδυναμία να ρυθμίσει κανείς έστω στοιχειωδώς τη ζωή του πόσο μάλλον να έχει δικαίωμα στον ευέλικτο χρόνο (flex time) φέρνει κοπάνες και ευνοεί τις αντιεπαγγελματικές συμπεριφορές.

Τέλος, όλοι εμείς πρέπει επιτέλους να αποκτήσουμε λογική πολίτη (citizen) που νοιάζεται για την οικονομία και προσέγγιση συνεργάτη που ενδιαφέρεται για τη δουλειά του και την επιχείρηση στην οποία δουλεύει. Η νοοτροπία του καθένα μας είναι ζήτημα προσωπικής προσπάθειας. Αντικοινωνικές και αντιεπαγγελματικές συμπεριφορές παραείναι εύκολο να χρεώνονται απλώς σε ένα κακό σύστημα. Είναι τελικά KAI ζήτημα προσωπικής ευσυνειδησίας η οποία σίγουρα βρίσκει πολλά προσκόμματα και ευκαιρίες για παραίτηση σε μία κοινωνία που μόλις πρόσφατα πέρασε στην ευρωπαϊκή της περίοδο. Με λίγα λόγια, ζόρικα πράγματα για όλους όσους απαιτούν ως Ευρωπαίοι και συμπεριφέρονται ως βαλκάνιοι.