Απ' τη γενιά των 700 στο πρεκαριάτο

Είναι υπαμειβόμενοι, περιστασιακά απασχολούμενοι ή άνεργοι. Τα συμφέροντα τους δεν εκπροσωπούνται από κόμματα και συνδικάτα. Δεν είναι απλά εργαζόμενοι φτωχοί. Είναι πρωτίστως καταδικασμένοι σε έναν αδιέξοδο εργασιακό βίο, χωρίς σταθερή επαγγελματική ταυτότητα και χωρίς ευκαιρίες για εισοδηματική και επαγγελματική ανέλιξη. Είναι νέοι, γυναίκες, εθνοτικές ομάδες και μετανάστες που ζουν στο ημίφως μεταξύ παρανομίας και νομιμότητας. Όλοι τους βιώνουν την οικονομική ανασφάλεια σε όλες της τις μορφές. Ζουν σε καθεστώς επισφάλειας.

Είναι το «Πρεκαριάτο». Μια νέα, υπό διαμόρφωση κοινωνική τάξη που βρίσκεται στο τέλος της οικονομικής και κοινωνικής διαστρωμάτωσης σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες του πλανήτη.

Οι επισφαλείς δεν ανήκουν στη μεσαία τάξη. Ούτε έχουν κάποια σχέση με το παραδοσιακό προλεταριάτο και την εργατική τάξη, η οποία σε πολλές ανεπτυγμένες οικονομίες έχει εκφυλιστεί σε κλειστά κλαμπ προνομιούχων που υποστηρίζουν κεκτημένα μέσα από τη συνδικαλιστική δράση.

Στην πλειονότητά τους, οι «πρεκάριοι» απορρίπτουν τον εργατισμό και τον κρατικό πατερναλισμό της παραδοσιακής σοσιαλδημοκρατίας και των σοσιαλιστών, όπως ακριβώς απορρίπτουν τον κορπορατισμό και τον ανεξέλεγκτο καπιταλισμό καζίνο των φιλελεύθερων και συντηρητικών πολιτικών χώρων.

Αναζητάνε περισσότερη οικονομική ασφάλεια και ευκαιρίες για κοινωνική άνοδο. Απαιτούν περισσότερη ελευθερία. Χαρακτηρίζονται από ελεύθερο πνεύμα και αντισυμβατική προσέγγιση της πολιτικής και της κοινωνίας.

Το πρεκαριάτο γεννήθηκε πριν την κρίση, κατά τη διάρκεια της οικονομικής και κοινωνικής προσαρμογής στις ανάγκες της παγκοσμιοποίησης. Με το άνοιγμα των αγορών, την όξυνση του οικονομικού ανταγωνισμού με χώρες της Ασίας, την αύξηση της κινητικότητας και των μεταναστευτικών ροών, τη σταδιακή κατάτμηση και απορρύθμιση των αγορών εργασίας.

Η οικονομική κρίση έχει διογκώσει το πρεκαριάτο, καθώς μεγάλα τμήματα του πληθυσμού της μεσαίας και της εργατικής τάξης έχουν διολισθήσει σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα, ενώ η θέση όσων ήδη βρίσκονταν στο οικονομικό και κοινωνικό περιθώριο πριν το ξέσπασμα της κρίσης έχει γίνει ακόμα χειρότερη.

Το πρεκαριάτο αποτελείται από τους «αναλώσιμους» του συστήματος,

- αυτούς που βρίσκονταν στο οικονομικό και κοινωνικό περιθώριο ακόμα και στα χρόνια της επίπλαστης ευημερίας,

- αυτούς που στα χρόνια της κρίσης έγιναν τα γρήγορα, εύκολα και βολικά θύματα της προσαρμογής (νέοι, γυναίκες, μετανάστες που «εκδιώχθηκαν» από την αγορά εργασίας) αυτούς που μόνιμα βρίσκονται εκτός των τειχών του συστήματος κοινωνικής προστασίας,

- αυτούς που έχουν αφεθεί στο διάτρητο πλεον οικογενειακό δίχτυ ασφαλείας και στερούνται αυτονομίας και οποιουδήποτε σχεδίου ζωής,

- αυτούς που δεν εκπροσωπούνται από τα εργατικά συνδικάτα και είναι τελείως απροστάτευτοι απέναντι στην εργοδοτική αυθαιρεσία,

- αυτούς που δεν έχουν ισχύ για να ασκήσουν πολιτική και εκλογική επιρροή και υποεκπροσωπούνται στο πολιτικό σύστημα,

- αυτούς που βρίσκονται εκτός των επίσημων θεσμών και κινούνται συχνά στην παρανομία και στην μαύρη οικονομία.

Στον πυρήνα του πρεκαριάτου βρίσκεται η νέα γενιά της επισφάλειας, οι σημερινοί νέοι της χώρας που βιώνουν μία ιστορικά μοναδική κατάσταση κοινωνικής στασιμότητας ή/και καθόδου συγκριτικά με την προηγούμενη γενιά, στο πλαίσιο ενός πρωτοφανούς χάσματος μεταξύ ατομικών προσδοκιών και πραγματικών ευκαιριών και δυνατοτήτων στην πραγματική οικονομία.

Είναι η πρώτη γενιά της σύγχρονης ιστορίας μας που ενώ συγκεντρώνει τα περισσότερα προσόντα και τις περισσότερες δεξιότητες είναι καταδικασμένη στην ανεργία, ή όταν την αποφεύγει είναι εγκλωβισμένη σε περιστασιακές θέσεις εργασίας που σπάνια ανταποκρίνονται στα τυπικά της προσόντα, με ελάχιστα δικαιώματα και χωρίς καμία προοπτική καριέρας. Είναι η γενιά που ξεκίνησε ως γενιά των 700 ευρώ την εποχή της επίπλαστης ευημερίας και πλέον χωνεύεται μέσα στο διογκουμενο πρεκαριάτο στην εποχή της κρίσης.

Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες έρευνες ο αριθμός των εργαζομένων με ελάχιστα δικαιώματα και προοπτικές στην αγορά εργασίας (στους οποίους περιλαμβάνονται εργαζόμενοι σε πολύ μικρές επιχειρήσεις, μετανάστες αλλά και πολλοί «ψευδο-αυτοαπασχολούμενοι» που δουλεύουν με μπλοκάκια) ξεπερνά το ένα εκατομμύριο.

Αν συνοπολογιστούν οι άνεργοι, η κρυφή ανεργία, η αδήλωτη εργασία και η διαρκώς αυξανόμενη τάση φυγής νέων στο εξωτερικό τότε αποκαλύπτεται το μεγάλο οικονομικό και κοινωνικό πρόβλημα της χώρας: σε συνθήκες κρίσης χρέους και προσπάθειας δημοσιονομικής και διαρθρωτικής προσαρμογής, το ποιοτικότερο και παραγωγικότερο τμήμα της ελληνικής κοινωνίας βρίσκεται εκτός οικονομικού και παραγωγικού χάρτη ή υποαπασχολείται.

Ένα είναι βέβαιο. Αυτή η κατάσταση υπονομεύει την προσπάθεια εξόδου από την κρίση καθώς στερεί την οικονομία από παραγωγικές και οικονομικές δυνάμεις που μπορούν να οδηγήσουν στην ανάκαμψη. Επί της ουσίας, ένα από τα μεγαλύτερα, αν όχι το μεγαλύτερο πρόβλημα της χώρας είναι η παραγωγική και εργασιακή αδράνεια μεγάλου μέρους του πληθυσμού. Εξέλιξη που αποτυπώνεται στην αδυναμία βελτίωσης των δημοσιονομικών και λογιστικών μεγεθών.

Σε μεσομακροπρόθεσμη βάση, αν συνεχιστεί αυτή η τάση και στο βαθμό που συνδυάζεται με την εντεινόμενη δημογραφική ανισορροπία, τότε θα υπονομεύσει κάθε προσπάθεια οικονομικής προσαρμογής με τρομακτικές κοινωνικές συνέπειες και αποδόμηση όλων των βασικών οικονομικών και κοινωνικών θεσμών.

Είναι καιρός πια να συνειδητοποιήσουμε ότι το νέο κοινωνικό ζήτημα δεν αφορά αποκλειστικά στους νέους της γενιάς των 700 ευρώ, ούτε περιγράφεται με τους διόλου ευφάνταστους δημοσιογραφικούς όρους της γενιάς των 500 ή των 300. Παρότι το εργασιακό ζήτημα των νέων και η διαγενεακή ανισότητα συνεχίζουν να κυριαρχούν, το πρεκαριάτο αποτελεί το νέο πραγματικό κοινωνικό ζήτημα και συγχρόνως τη νέα μεγάλη πρόκληση που πρέπει να αντιμετωπίσουμε με σκοπό την αποτελεσματική και δίκαιη επίλυση του ελληνικού προβλήματος.

*G700, G500, G300 και στο βάθος πρεκαριάτο. Στην εκπομπή "κι εσύ σηκώθηκες νωρίς" των Γιώργου Σμυρνή και Αγγελικής Αγγουρίδη (85ο με 90ο λεπτό) μπορείτε να ακούσετε σύντομη ραδιοφωνική παρέμβαση της G700 για το θέμα του πρεκαριάτου.