Νέος επενδυτικός νόμος. Βήμα μπροστά για την ανάπτυξη

Τα τελευταία 30 χρόνια, από το 1982 που τέθηκαν σε λειτουργία τα κίνητρα του πρώτου επενδυτικού νόμου (Ν.1262/82) μέχρι και το τέλος του 2009, όταν καταργήθηκε ο πιο πρόσφατος «Αναπτυξιακός» (Ν.3299/04), έχουν επιχορηγηθεί από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων 21 χιλιάδες περίπου επιχειρήσεις και δημιουργήθηκαν 150 χιλιάδες περίπου θέσεις εργασίας. Με 700 επενδύσεις και 5000 θέσεις εργασίας το χρόνο, πολλές από τις οποίες πλέον δεν υπάρχουν, η επίδοση αυτή κρίνεται αμελητέα για ένα θεσμικό πλαίσιο στο οποίο επενδύθηκαν υψηλές αναπτυξιακές προσδοκίες ειδικά στην περιφέρεια.

Το πρόβλημα, όμως, της επίδοσης των πλαισίων κινήτρων για τις ιδιωτικές επενδύσεις διαχρονικά δεν υπήρξε ποσοτικό, αλλά πρωτίστως ποιοτικό. Η ιστορία των «Αναπτυξιακών» Νόμων στην Ελλάδα υπήρξε μια ιστορία επενδύσεων κατά βάση μαϊμού ή χαμηλής προστιθέμενης αξίας, διαπλοκής ανάμεσα σε κράτος, πολιτικούς και επιχειρηματίες, πελατειακών σχέσεων ανάμεσα σε κεντρική πολιτική σκηνή και τοπική αυτοδιοίκηση που όμως δεν οδήγησαν σε μείωση των περιφερειακών ανισοτήτων, διαφθοράς, και προσοδοθηρίας, όπου οι κάθε ειδική ομάδα και κλάδος ζήταγε και έμπαινε σαν φωτογραφία στα επενδυτικά κίνητρα. Αντί να προωθήσουν τη δημιουργία μιας βιώσιμης ανάπτυξης σε σταθερές βάσεις, οι τέσσερις επενδυτικοί νόμοι της μεταπολιτευτικής περιόδου (1262/82, 1892/90, 2601/94, 3299/04) βοήθησαν στο να εγκαθιδρυθεί και να κυριαρχήσει η λογική της εύκολης ανάπτυξης.

Αν κάποιος θεωρεί ότι γι’ αυτό έφταιγε το σύστημα κακοδιοίκησης και φαύλης αξιολόγησης των επενδύσεων έχει μόνο μερικώς δίκαιο. Διότι το πρόβλημα υπήρξε από την αρχή δομικό. Από τη σύλληψή τους οι επενδυτικοί νόμοι του παρελθόντος προϋπέθεταν την ύπαρξη ανεξάντλητων δημόσιων πόρων στα χέρια ενός κράτους κεντρικού σχεδιαστή της ανάπτυξης, το οποίο ήταν σε θέση να επιλέγει κλάδους πρωταθλητές που θα έσερναν το κάρο της οικονομίας.

Δυστυχώς, η αθρόα επιδότηση εποχικών δωματίων σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της περιφέρειας, τα πτωχευμένα εργοστάσια απολιθώματα της Ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης, καθώς και η συσσώρευση χιλιάδων αιτημάτων για επιδότηση μικρών φωτοβολταϊκών (20 Kw) αποδεικνύει το πώς κλάδοι υποτιθέμενοι πρωταθλητές, όπως ο τουρισμός και η ενέργεια, αλλά και ένα τμήμα της μεταποίησης, μπορούν να εκφυλιστούν σε μικροεπενδύσεις χαμηλής προστιθέμενης αξίας. Ταυτόχρονα, η χρόνια καθυστέρηση στην εκταμίευση πόρων με αποτέλεσμα την οικονομική ασφυξία πολλών ενταγμένων επιχειρήσεων αποδεικνύει τις αρνητικές συνέπειες της αθρόας ένταξης επενδυτικών σχεδίων χωρίς οροφή προϋπολογισμού.

Ο νέος επενδυτικός νόμος που ψηφίστηκε τόσο επί της αρχής όσο και κατ’ άρθρο στις 20 Ιανουαρίου, αποτελεί μια τομή σε σχέση με τις πρακτικές του παρελθόντος. Αλλάζει τους κανόνες του παιχνιδιού, όπως συχνά πυκνά δηλώνουν και οι εμπνευστές του.

Καταρχάς, δεν αυτό-αποκαλείται αναπτυξιακός, αλλά επενδυτικός. Αναγνωρίζεται έτσι για πρώτη φορά ότι η ανάπτυξη είναι μια σύνθετη διαδικασία, μέρος της οποίας αποτελούν οι ιδιωτικές επενδύσεις και το πλαίσιο κινήτρων που τις ευνοούν. Η ανάπτυξη δεν ταυτίζεται με τον επενδυτικό νόμο.

Δεύτερον, βγάζει τη χώρα από τη λογική της κλαδικής προσέγγισης της ανάπτυξης και προωθεί την επενδυτική κινητικότητα με βιώσιμα και αποδοτικά επενδυτικά σχέδια σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της οικονομίας. Είναι ένα σχέδιο βιώσιμο και αποδοτικό; Πριμοδοτείται. Δεν είναι. Δεν εντάσσεται στα κίνητρα. Ο ομφάλιος λώρος πολιτικής και κλαδικών εκπροσώπων που απαιτούσαν λόγω κλάδου και θέσης ειδικά προνόμια (μόρια, ύψος επιδότησης κοκ) κόβεται.

Τρίτον, μπαίνει για πρώτη φορά οροφή στον προϋπολογισμό, ενώ εισάγεται η διαδικασία του ανταγωνισμού μεταξύ των υποβαλλόμενων επενδυτικών σχεδίων (διαδικασία ανταγωνιστικών προσφορών). Με δεδομένο το ανώτατο όριο των προσφερόμενων ενισχύσεων μόνο τα καλύτερα επενδυτικά σχέδια θα έχουν πρόσβαση στις ενισχύσεις. Τελειώνει έτσι η ιστορία με τις νομικές εντάξεις χιλιάδων σχεδίων τα οποία το κράτος δεν είχε λεφτά να πληρώσει με αποτέλεσμα να καθυστερεί τις πληρωμές για χρόνια (σκελετοί στην ντουλάπα).

Τέταρτον, μειώνονται δραστικά οι επιχορηγήσεις και αυξάνονται οι φοροαπαλλαγές σαν βασικό μέτρο πολιτικής. Ταυτόχρονα, θεσμοθετείται για πρώτη φορά ως κίνητρο η πρόσβαση σε ευνοϊκά δάνεια μέσω του νεοσύστατου Εθνικού Ταμείου Επιχειρηματικότητας και Ανάπτυξης. Ευνοούνται έτσι οι υγιείς επιχειρήσεις και κόβεται το οξυγόνο του παρασιτισμού και της προσοδοθηρίας.

Πέμπτον, οι επιχορηγήσεις οι οποίες ορίζονται σε λόγο 1 προς 3 σε σχέση με τις φοροαπαλλαγές διατηρούνται μόνο για ειδικούς σκοπούς. Ένας τέτοιος σκοπός είναι η ενίσχυση της νεανικής και νέας επιχειρηματικότητας. Έχει προβλεφθεί η ύπαρξη Ειδικού Επενδυτικού Καθεστώτος για επιχειρηματίες μέχρι 40 ετών, σύμφωνα με το οποίο καλύπτονται λειτουργικά και εργατικά κόστη μέχρι 1 εκ. ευρώ για πέντε χρόνια.

Το γεγονός ότι ο νέος επενδυτικός νόμος αποτελεί θεσμική καινοτομία και στοιχείο μιας νέας φιλοσοφίας για την ανάπτυξη φάνηκε και στις συζητήσεις που έγιναν στη Βουλή τις τελευταίες δέκα μέρες. Πέρα από το γεγονός ότι ζήτησαν και έλαβαν το λόγο καμιά 70αριά Βουλευτές, σχεδόν όσοι και στον Προϋπολογισμό, η κουβέντα έγινε σε καθεστώς δημιουργικής αντιπαράθεσης για πρώτη και μοναδική φορά ίσως εδώ και πολύ καιρό. Ακόμα και τα ξένα Μέσα, συνήθεις επικριτές και λασπολόγοι των όποιων προσπαθειών που κάνει η Ελλάδα, δημιούργησαν ένα θετικό buzz γύρω από το θέμα.

Τέλος καλό, όλα καλά; Όχι βέβαια. Δεν είναι μόνο ότι απέχουμε πολύ από το να είμαστε σε θέση να μιλάμε για ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης. Είναι ότι και η λειτουργικότητα του νέου νόμου μένει να κριθεί στην πράξη. Στις 15 Μαρτίου θα βγουν οι πρώτες προκηρύξεις, μία από τις οποίες θα αφορά επενδύσεις για την προώθηση της νεανικής επιχειρηματικότητας. Μέχρι τότε πρέπει να έχει φτιαχτεί ένα αξιόπιστο σύστημα διοίκησης και υποστήριξης αυτού του πολύ φιλόδοξου εγχειρήματος. Εκεί τελικά θα κριθεί και η αποτελεσματικότητα του νέου πλαισίου κινήτρων. Ως ένα βαθμό τουλάχιστον. Γιατί το μεγαλύτερο τεστ θα είναι η ζήτηση για επενδυτικά σχέδια. Εκεί θα αποδειχτεί ουσιαστικά το αν υπάρχουν δυνάμεις που επιθυμούν να σύρουν το κάρο της ανάκαμψης.